یکی از مهمترین صفات انسانی رعایت انصاف نسبت به همگان و در همه حالات است. انصاف داشتن نه تنها دستور دین است بلکه عقل و انسانیت نیز حکم می کنند که نسبت به دیگران حتی پیروان سایر ادیان انصاف داشته باشیم. در خرید و فروش و تجارت نیز یکی از آداب، رعایت انصاف است. یعنی باید طوری رفتار کنیم که دوست داریم همانگونه با ما رفتار کنند. جالب است که واژه انصاف از نصف گرفته شده لذا معنایشاین است که باید هر دو طرف سود ببرند نه اینکه یکی سود ببرد و دیگری ضرر کند!
رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
«مَن واسَى الفَقیرَ و َأَنصَفَ النّاسَ مِن نَفسِهِ فَذلِکَ المُؤمِنُ حَقّا.»
«هرکس به نیازمند کمک مالى کند و با مردم منصفانه رفتار نماید چنین کسى مؤمن حقیقى است.» (خصال ص۴۷ ، ح ۴۸)
***
سه نکته:
* چقدر سود روی کالایمان بکشیم؟
در خصوص میزان سود شرعی بعضا شنیده می شود که می گویند باید ۱۰ یا ۲۰ درصد سود روی اجناس کشید. حال آنکه مطابق احکام شرعی و فتاوای فقها شرع مقدس اسلام سود مشخصی را تعیین نکرده بلکه تنها یک چیز را خواسته است: “انصاف”. در فتاوا هم آمده که فروشنده باید در میزان سودش رعایت انصاف را بکند. حالا ممکن است در یک صنف سود ۱۰ درصد انصاف باشد و در صنف دیگر ۲۰ یا ۳۰ یا ۴۰. این بع عُرف و تشخیص عموم مردم و شرایط مشاغل مختلف مربوط می شود.
** بهترین اعمال چیست؟
رعایت انصاف آنقدر مهم است که امام صادق(ع) مىفرماید: «بالاترین اعمال سه چیز است: رعایت انصاف نسبت به مردم تا آنجا که هر چه براى خود دوست دارى براى آنان نیز دوست بدارى. مواسات نمودن با برادرت در مال، یاد خدا در هر حال…» (بحار، ج ۶۶، ص۳۱)
*** تابلوی عجیب بر سردر مغازه مرشد چلویی
در کتاب کیمیای محبت حکایت جالبی به شرح زیر نقل شده است: روزی مرحوم مرشد چلویی (کاسب معروف و مومن) خدمت جناب شیخ رجبعلی خیاط رسید و از کسادی بازارش گله کرد و گفت وضع ما خیلی خوب بود، روزی سه چهار دیگ، چلو می فروختیم و مشتری ها فراوان بودند، اما یکباره اوضاع زیر و رو شد و مشتری ها یکی یکی پس رفتند، کارها از سکه افتاد و اکنون روزی یک دیگ هم مصرف نمی شود!
شیخ تاملی کرد و گفت: تقصیر خودت است که مشتری ها را رد می کنی!
مرشد گفت: من کسی را رد نکرده ام و حتی از بچه ها هم پذیرایی می کنم و نصف کباب به آنها می دهم.
شیخ گفت: آن سید کی بود که سه روز غذای نسیه خورده بود، بار آخر شاگردت او را هل داد و از در مغازه بیرون کرد؟!
مرشد سراسیمه از نزد شیخ بیرون آمد و شتابان در پی آن سید راه افتاد او را یافت و از وی عذر خواست و پس از آن تابلویی بر در مغازه اش نصب کردن و روی آن نوشت:
«نسیه و وجه دستی داده می شود (حتی به جنابعالی) بقدر قوّه!»
