به گفته دکتر احمد جنیدی جعفری، نقطه شروع طلایی برای سالم زیستن، همان 1000 روز اول زندگی یعنی از شروع بارداری تا پایان دوسالگی (270 روز بارداری و 730 روز اول عمر) اسـت؛ دوره‌ای که کودکان بیشترین تاثیرپذیری را از محرک‌های محیط اطراف خود دارند.
فراموش نکنید که این شروع طلایی برای حرکت در جاده سلامت که از دوران جنینی تا کهنسالی ادامه خواهد داشت،اهمیت ویژه دارد. بی‌شک تغذیه مفید و موثر در 1000 روز اول سرنوشت‌ساز اسـت که به‌طور مستقیم روی سلامت در بزرگسالی و پیری تاثیر دارد و برای پیشگیری از مشکلات آینده از جمله چاقی مفرط، دیابت و فشارخون بالا ضروری اسـت.
بعلاوه مرگ و میر ناشی از بیماری عروق کرونری در سن بزرگسالی با وزن نوزاد متولد شده و تغذیه وی در دوسال اول زندگی ارتباط دارد که بیانگر اهمیت تغذیه سالم مادر و مراقبت‌های دوران بارداری، شیردهی و حتی قبل از بارداری اسـت.
دکتر فریبا شیروانی، متخصص اطفال با تاکید بر این که در 1000 روز اول زندگی 70 درصد رشد مغزی انسان اتفاق می‌افتد، به جام‌جم می‌گوید: دانشمندان و برنامه‌ریزان و کارشناسان طراز اول، ارتقای تغذیه در 1000 روز اول را یکی از بهترین سرمایه‌گذاری‌ها برای رسیدن و پیشرفت و توسعه پایدار در سلامت می‌دانند. برای این مرحله زندگی، آماده‌سازی قبل از لقاح باید انجام شود.
این متخصص می‌افزاید: توجه داشته باشید که رشد و تکامل انسان دو پدیده توام هستند که یکدیگر را کامل می‌کنند. ارتباط صحیح کودک با محیط خارج و مورد توجه قرار گرفتن او به پیشرفت تکاملی کودک و به دست آوردن مهارت‌های اجتماعی و شکوفا شدن استعدادهای او کمک می‌کند. درست اسـت که به انجام رسیدن هر مرحله رشدی در کودکان از نظر زمانی متفاوت اسـت، ولی اگر این روال پشت سر هم انجام شود در تایید سلامت وی کافی اسـت .
ضرورت‌های پیش از بارداری
به گفته این فوق‌تخصص عفونی اطفال، نداشتن مشکل اولیه در شروع بارداری مانند لاغری شدید، کم خونی، کمبود ویتامین D، کم‌کاری تیروئید، کمبود اسید فولیک برای بارداری سالم ضروری تلقی میشود. مصرف مواد غذایی و دارویی تراتوژن (غیرمجاز در دوران بارداری)، الکل، مواد مخدر، کافئین و سیگار در این دوران ممنوع اسـت.
وی تاکید می‌کند: آمادگی روانی خانواده برای پا به عرصه وجود گذاشتن فرزند جدید از اقدامات مهم برای شروع یک بارداری سالم اسـت. حتی آماده بودن پدر، سالم بودن و تغذیه مناسب وی همراه با برنامه ریزی برای بارداری هم لازم اسـت .
سلامت جنین را چگونه مراقبت کنیم ؟
شکی وجود ندارد که طی بارداری، داشتن آرامش، تغذیه متعادل، خواب کافی، داشتن حمایت و محبت همسر و خوردن وعده‌های غذایی منظم از اهمیت ویژه‌ای در حفظ سلامت باردار و جنین برخوردار اسـت .
اما دکتر شیروانی تاکید می‌کند، پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های واگیردار از طریق تزریق واکسن‌هایی مانند کزاز و آنفلوآنزا و عدم مواجهه با افراد بیمار، داشتن فعالیت‌های بدنی منظم و آرام و انجام مراقبت‌های جنین از نظر غربالگری و بررسی رشد جنین نباید از نظر دور داشته شود چرا که این اقدامات باید در دوران بارداری مورد نظر قرار گیرد. بعلاوه تغذیه صحیح و مناسب مادر، احتمال مسمومیت حاملگی و دیابت بارداری را نیز کاهش می‌دهد.
نوزاد فقط به شیر مادر نیاز دارد
متخصصان به طور قطع به این نتیجه رسیده‌اند که زایمان طبیعی در صورتی که منعی نداشته باشد، بر سزارین ارجح اسـت. همچنین شروع تغذیه نوزاد در ساعت اول تولد به تداوم شیردهی ومتعادل نگه داشته شدن حرارت بدن نوزاد کمک می‌کند.
این متخصص اطفال توصیه می‌کند: بعد از تولد نوزاد، تغذیه با شیر مادر باید بلافاصله شروع شود. بی‌شک، هم اتاقی کودک با مادر، بلافاصله بعد از تولد و دوستدار کودک بودن بیمارستان‌ها به شروع یک شیردهی موفق کمک می‌کند.
بعد از تولد لازم اسـت هیچ گونه شیر دیگری در بیمارستان‌ها بجز شیر مادربه نوزاد داده نشود .مادران شاغل نیز می‌توانند تا شش ماه بعد ازتولد، نوزادشان را با شیر خود تغذیه و سلامت آینده فرزندشان را تامین کنند. حتی مصرف آب جوشیده سرد بسختی و در موارد خاص قابل قبول اسـت.
وی تاکید می‌کند: مصرف شیرمادر به طور کامل تا آخر شش ماهگی و بعد از آن، تا آخر دو سالگی در کنار سایر غذاها الزامی اسـت چون هیچ ماده غذایی نمی‌تواند مواد موجود در شیر مادر را برای شیرخوار درحال رشد فراهم کند. در صورت مصرف شیر مادر احتمال دیابت، چاقی، بیماری‌های قلبی ـ عروقی و آلرژی و بدخیمی‌ها و نیز احتمال ابتلا به عفونت‌های تنفسی و گوارشی در کودک کاهش می‌یابد.
تغذیه سالم پس از 6 ماهگی
بعد از شش ماهگی، ذخایر آهن بدن نوزاد کاهش می‌یابد و دستگاه گوارش نوزاد، آمادگی شروع غذاهای کمکی را پیدا می‌کند ولی هنوز 30درصد نیاز غذایی کودک از شیر مادر تامین میشود.
دکتر شیروانی با تاکید بر این که در غذای کمکی شیرخوار جایی برای شیر خشک نباشد و از غذاهای تازه و مناسب برای تغذیه استفاده شود، می‌گوید: در سال دوم زندگی بعد از خوردن غذا در فاصله نیم تا یک ساعت، تغذیه با شیر مادر برای شیرخوار لذتبخش و در رشد روحی و جسمی او موثر اسـت. بعد از پانزده روزگی، مصرف مولتی ویتامین و بعد از شش ماهگی مصرف آهن برای جلوگیری از کمبود ویتامینD و کم خونی که در کشورهای در حال توسعه بسیار شایع اسـت و از علل اختلال تکامل ذهنی و یادگیری کودکان اسـت، توصیه میشود.
پایش رشد تا دوسالگی
دانشمندان و متخصصان اقتصاد و بهداشت توافق دارند ارتقای تغذیه در طول 1000 روز اول عمر کودک، یکی از بهترین سرمایه‌گذاری‌هایی اسـت که می‌توان برای حفظ و تداوم سلامت وی تا بزرگسالی انجام داد.
برای تایید طی شدن روند صحیح در سلامت کودک، پایش رشد کودکان به‌طور مرتب تا دوسالگی باید صورت بگیرد که در مراکز بهداشتی هم قابل انجام اسـت. در این مرحله در هر بار مراجعه، پارامترهای رشدی و تکاملی کودکان اندازه‌گیری میشود و با وضعیت طبیعی تطابق می‌یابد و در صورت نیاز به پزشک ارجاع داده میشود .
70 درصد رشد مغز تا پایان 2 سالگی
رسیدگی به سلامت هوش بچه‌ها در دو سال اول زندگی بسیار مهم اسـت، به طوری‌که بهداشت جهانی دو سال اول عمر را شاه کلید سلامت روانی و رشد مغزی کودکان می‌داند، همچنین در دو سال اول زندگی، رشد مغز سرعت استثنایی دارد و 90 درصد آن در این مدت رشد و تکامل می‌یابد.
در واقع 60 درصد رشد مغز تا پایان یک سالگی و 70 درصد آن تا پایان دوسالگی انجام میشود و به ترتیب 80 درصد رشد مغز تا سه سالگی و 98 تا 100 درصد تا پایان هشت سالگی اسـت و این نشان‌دهنده اهمیت 1000 روز اول زندگی کودک از جنینی تا دو سالگی اسـت. پس خانواده‌ها باید به برهه زمانی دو سال اول زندگی کودک توجه داشته باشند و از نظر مغزی و هوشی، فرزندشان را رشد دهند .
پونه شیرازی
دانش و سلامت