برای تهیه چای خوشمزه و خوشرنگ باید در انتخاب چای، آب و قوری دقت کرد. میزان حرارت آب و مدت دم کشیدن نیز بر مزه و عطر چای تاثیر مستقیم میگذارد. در اینجا با برخی از نکات جالب برای تهیه چای آشنا شوید.
نخستین گام برای درست کردن چای انتخاب نوع آن است. دهها نوع “چای” میوهای و گیاهی نیز وجود دارند که افراد به دلیل مختلفی (خاصیت و مزه وغیره) میل زیادی به نوشیدن این “دمنوشها” دارند.اما اگر به تهیه و نوشیدن چای نزد ژاپنیهای سنتی نظری بیاندازید، درخواهید یافت که تهیه چای رسمی دیرینه و معنادار است و نظم و ترتیبی خاص را میطلبد.تهیه درست انواع مختلف چای نیاز به شناخت از ویژگیهای چای دارد.
اهمیت آب در تهیه چای
برای تهیه چای باید به مقدماتی هر چند کوچک توجه داشت. قوری بهتر است که از جنس چینی باشد. بسیار از خبرگان چای، قوری فلزی را برای دم کردن مناسب نمیدانند. قوری شیشهای نیز به مراتب بهتر از قوری فلزی است. اگر از سماور برای گرم کردن آب استفاده میکنید، هیچگاه آب داغ را به سماور اضافه نکنید و آب سماور را به دفعات عوض کنید.
کیفیت آب و املاح درون آن در مناطق مختلف یکسان نیست و کیفیت آب تاثیری مستقیم بر مزه، رنگ و بوی چای دارد.از قوری تنها برای تهیه چای آنهم از یک نوع استفاده کنید. چاییهای گیاهی طعم و بوی خود را به قوری منتقل میکنند و تنها پس از چندین بار شستشو از بین میروند. کسانی که بهویژه مزه، طعم و عطر چای سیاه برایشان مهم است باید قوری مخصوصی برای دم کردن چای سیاه داشته باشند.در صورتی که قوری مخصوصی برای چای دلخواهتان دارید حتی از شستن آن با مایع ظرفشویی نیز خودداری کنید و تنها به شستشو با آب گرم یا جوش بسنده کنید. اغلب مایعهای ظرفشویی بر عطر و مزه چای تاثیر منفی میگذارند.
اگر از چای کیسهای (در بستههای کوچک) که در ایران به چای لیپتون معروف است استفاده میکنید، نخست آبجوش را بریزید و سپس چای را به آن اضافه کنید. از این طریق از باد کردن و پاره شدن کیسه میتوان جلوگیری کرد. چای های کیسهای باکیفیت این مشکل را ندارند.
زمان دم کشیدن چای
مدت دم کشیدن اهمیت بسیاری بر طعم، رنگ، مزه و بوی چای دارد. دستورالعمل یکسانی در این باره نمیتوان داد، مدت دم کشیدن بستگی به نوع چای دارد، اگر چای را از فروشگاه مخصوص چای خریداری میکنید، حتماً درباره مدت دم کشیدن آن از فروشنده سوال کنید.چای سبز معمولاً بدور از منبع حرارت دم میکشد.اما بهطور کلی میتوان گفت که مدت دمکشیدن چای سبز نیز متفاوت (دربسیار مواقع کوتاهتر) و حتی حرارت آب نیز کمتر از چای سیاه است. چای سبز را معمولاً نباید روی حرارت دم آورد. پس از ریختن آب به قوری باید آن را از منبع حرارت دور کرد.
انواع چای سیاه موجود (زود دم و دیردم) در بازار حدود ۳ تا ۱۵ دقیقه برای دم کردن لازم دارند. بسیاری از انواع چای (حتی سیاه) بهتر است که با درجه حرارتی حدود ۸۰ تا ۸۵ درجه تهیه شوند.
یکی از نکات مهم که شاید کمتر کسی بدان توجه دارد تاثیر مدت دمکشیدن بر آزاد شدن مواد و عناصر مختلف در چای است. بیآنکه بخواهیم به ترکیبات شیمیایی چای بپردازیم می توان گفت اگر چای را برای رفع خستگی و شادابی ذهن و جسم مینوشید، بهتر است که مدت دم کشیدن را کوتاه و تنها به چند دقیقه (۳ یا ۴ دقیقه) اکتفا کنید.اما اگر در پی تاثیر آرامشبخش چای هستید، میتوانید مدت دم کشیدن را بیش از ۱۰ دقیقه در نظر بگیرید.بر خلاف تصور رایج چایها میوهای یا گیاهی (دمنوشهای مختلف) مدت دم کردنشان زیادتر است و تنها پس از مدت لازم امکان بسط مزه، بو و رنگ این دمنوشها فراهم میشود. البته چای اگر مدت زیادی در آب باقی بماند مزه آن بهتدریج تلخ میشود.
لذت بردن از نوشیدن چای
هر یک از ما به دلایل مختلف (زمان کم، امکانات محدود و غیره) بارها از چای کیسهای استفاده میکنیم، اما برای لذتبردن از چای باید حتماً کمی وقت صرف کنیم. به جای چای کسیهای میتوان بهراحتی از برگ چای به کمک توریهای متفاوت استفاده کرد. بهطور معمول کیفیت چای کیسهای در مقایسه با نمونه مشابه آن بهصورت فلهای نامرغوبتر است، حتی گرانترین نوع چای کیسهای نیز دارای این نقصان است.گفته میشود بهترین نوع دمکردن، ریختن چای بدون فیلتر یا توری در قوری است و تنها هنگام ریختن چای در لیوان و استکان میتوان از توری استفاده کرد. اگر میخواهید که چای در قوری مدت بیشتر خوشطعم بماند باید برگهای چای (تفاله) را از قوری خارج کنید.
چای، نوشیدنی بسیاری از مردم است اما از مرحله دم کردن تا هنگام نوشیدن آن هم مثل هر کار دیگری باید آداب و روشهایی خاص را پی گرفت تا به نتیجهای بهتر و صحیحتر رسید. اگر میخواهید از مصرف همان چایی که در آشپزخانه دارید نیز لذت بیشتری ببرید، خواندن راهنماییهای پیآمده را از دست ندهید.
اصول دم کردن چای:
– بهتر است از ظرف، کتری یا قوری، و حتی فنجانهای چینی برای دم کردن یا نوشیدن چای استفاده کنید.
– سرامیک لعابدار و ظروف شیشهای نیز در مراتب بعدی مناسبند اما سعی کنید از کتریهای آلومینیومی، ظروف مسی یا برنجی استفاده نکنید. این ظروف اگرچه در قدیم استفاده میشدهاند، افزون بر آنکه مزه، طعم و حتی عطر چای را عوض میکنند، به سبب ایجاد واکنش شیمیایی برای حفظ سلامت مناسب نیستند (به عنوان مثال تانن محلول در چای با آهن موجود در قوری استیل).
– در صورتی که پیش از ریختن چای در قوری یا کتری آن را کمی زیر شیر آب گرم بگیرید تا جداره و محفظه آن اندکی گرم شود، چای بهتر و زودتر دم میآید.
– اگر میخواهید از خود یا مهمانانتان بهتر پذیرایی کنید، یادتان باشد آب سرد در سماور بریزید. احتمالا پیش آمده که بر سطح چای درون استکان یا فنجان خود لکههایی مثل اثرات چربی ببینید. این لکهها نشان میدهد آب گرم یا حتی داغ در سماور ریخته شده. استفاده از آب گرم برای زود جوش آمدن سماور، علاوه بر کاهش کیفیت و مزه، به شکل و ظاهر چای هم لطمه میزند.
– بهتر است در هر مرتبه دم کردن چای، آب سماور را عوض کنید. آبی که به مدت طولانی یا چند بار جوشیده طعم و خاصیت چای را کاهش میدهد.
– برای دم کردن چای سیاه بگذارید آب درون سماور کاملا به جوش آید سپس آن را روی چای ریخته و دقایقی برای دم کشیدن صبر کنید. برعکس، برای دم کردن چای سبز، آب به هیچ وجه نباید بجوشد و حرارتی در حد ۱۰ درجه هم برای آن کافی است. این آب را روی چای سبز درون فنجان یا قوری بریزید و چند دقیقه در آن را گذاشته، سپس کیسه را خارج کرده یا برگها را صاف کنید و نوش جان فرمایید.
– با توجه به نوع چای، زمان دم آمدن آن متفاوت است.
– چای سبز بین سه تاپنج دقیقه دم میکشد. اگر چای بستهبندی شده خریدهاید در قسمت توضیح مشخصات یا طریقه دم کردن، باید زمان مناسب آن هم ذکر شده باشد.
– برای چای سیاه، این زمان در آنها که به «زود دم» معروفند کمتر از پنج تاهفت دقیقه نیست. دم کشیدن برخی چایهای موسوم به «دیر دم» نیز بین ده تا ۱۶ دقیقه به درازا میانجامد. برای حفظ کیفیت و خاصیت چای بیش از این نباید عمل صاف کردن را به تاخیر انداخت.
– صاف نکردن چای در میان ما ایرانیها رواج بسیار دارد و از آن دست عادتهای غلطی به شمار میرود که شنیدن اصطلاح «جوشیده» و تشخیص معنا و حتی مزه آن برای نوجوانان و جوانان هم نیازی به توضیح بیشتر ندارد.
– ما عادت داریم هزینه و زمانی را صرف کنیم تا چایی مناسب و خوشرنگوعطری دم کنیم اما فقط به قدر یکیدو استکان اول، از آن سود واقعی و لذت جانبی میبریم! برای آنکه جلوی ضرر مالی و خالی شدن جیبتان را بگیرید و مزه چای تازهدم را همواره حفظ کرده باشید بلافاصله پس از دم کشیدن چای، قوری را از بخار سماور، گرمکن برقی یا شعله دور کنید و چای درون آن را در قوری یا کتری دیگری بریزید تا تفاله یا پوره آن جدا شود.
– برای قوری دوم، روپوش یا پوششی کیسهای در اندازه و قالب مناسب تهیه کنید تا از سرد شدن سریع چای جلوگیری کند و مدتی بیشتر گرما را در خود نگاه دارد. این چای، دیگر جوشیده و بیخاصیت و تا مدتی طولانیتر بدطعم نخواهد شد و هزینه خرید یا وقت و تلاش خود را هم هدر ندادهاید .
– یکی دیگر از عادتهای غلط ما در نوشیدن چای همراهی آن با قند یا شکر است. قند و شکر محلول در چای خواص مفید آن را از بین میبرد و در برخی موارد مضراتی هم در پی دارد. اگر نمیتوانید، کمکم، خودتان را عادت دهید چای را بدون قند بنوشید. پس از مدتی قند را کاملا کنار خواهید گذاشت و بامزه واقعی چای بیشتر کنار خواهید آمد؛ فواید درمانی، دارویی و حتی اقتصادی بیشتری هم نصیبتان میشود!
اصول نگهداری:
– چای خشک را در ظروف دربسته شیشهای یا چینی نگهداری کنید. به اینگونه نه تنها عمر مفید چای را حفظ کردهاید، عطر آن هم دیرتر میپرد و خواصش ماندگارتر خواهد بود.
– فراموش نکنید گرما، رطوبت و نور دشمنان اصلی کیفیت و مانایی چای است. ظروف و بستههای چای را در یخچال یا فریزر نگهداری نکنید.
– گذاشتن بسته یا ظرف چای در کنار سماور بدترین روش نگهداری آن است. اگر هیچ چارهای ندارید به مقدار نیاز برای دو یا سه روزتان را درون ظرفی بریزید و دور آن را با فویل آلومینیومی بپیچید تا با گرما، نور و رطوبت کمتری در تماس باشد و عطر آن نیز خارج نشود.
– چای هم مثل خیلی مواد خوردنی دیگر تاریخ انقضا دارد. انواع متفاوت آن اگر بدرستی نگهداری شود از ۱۸ ماه تا دو سال با توجه به نوعشان خواص خود را حفظ میکنند. به تاریخ بسته دقت کنید و از انبار کردن بیش از نیاز آن خودداری کنید.
– بوی مواد خوراکی دیگر بخصوص مواد تند براحتی به چای خشک سرایت میکند و عطر آن را تغییر میدهد. از قرار دادن چای در کنار این مواد، بخصوص سیر، پیاز، آبلیمو و… خودداری کنید.