امروزه اکثر مردم از سوءهاضمه رنج می برند و این بدان معناست که بخش زیادی از غذاهای مصرفی به درستی هضم و جذب نمی شوند. از نظر “طب سنتی” سلامتی غذای مصرفی در سه مرحله هضم می شود و به عبارت دقیق تر، یک سوم هضم غذا در دهان، یک سوم دیگر در معده و بقیه هضم به کمک روده و کبد انجام می گیرد.
اکثر افراد به علت کم جویدن یا بد جویدن در مرحله اول هضم می لنگند. لذا غذایی که به خوبی جویده نشده و بطور کامل با بزاق دهان ترکیب نگردیده، راهی معده می شود و فشار زیادی برای هضم برخی مواد به معده تحمیل می شود و دست آخر برخی از مواد گیاهی کم جویده شده، بدون تعییر شکل وارد روده کوچک می گردند و در نتیجه بی آنکه مواد مفید موجود در آن ها هضم شوند، از روده بزرگ دفع می گردند. بنابراین قبل از هر چیز باید برای غذا خوردن وقت گذاشت و غذا را بخوبی جوید.
مسئله دیگری که ایرانیان با وجود تاکید اکید احادیث طبی، مورد توجه قرار نمی دهند، خوردن مقدار کمی نمک دریا یا معدن قبل و بعد از غذا و یا در صورت ناسازگاری مزاجی، خوردن نصف قاشق سرکه طبیعی قبل و بعد از وعده های اصلی غذایی می باشد.
باید در نظر داشت که کمبود املاح و مواد معدنی، بخصوص کمبود مس ، آهن، منگنز، منیزیم، سدیم و پتاسیم موجب سوءهاضمه می گردد. لذا توصیه می گردد که بجای نمک های تصفیه شده که فقط حاوی سدیم هستند، از نمک دریا یا معدن که طیف وسیعی از املاح دارند استفاده شود و برای رفع کمبود مس بهتر است که هفته ای دو مرتبه قاشق مسی بدون لعاب را در خورشت در حال پخت قرار داد. استفاده گه گاه از ظروف چدنی نیز برای بر طرف شدن کمبود آهن توصیه می گردد. (البته باید در نظر داشت که ظروف چدنی، باید بدون روکش و بی لعاب باشند و آهن ربا به آنها بچسبد. در غیر این صورت تقلبی و مضر می باشند.)
در اینجا لازم است که رایج ترین عادات بد غذایی ذکر شود.
۱٫ معمولا هر غذایی تازه اش بهتر از مانده اش است به جز پنیر. البته منظور این نیست که پنیرهای تازه موجود در بازار را باید مدتی نگه داشت تا مانده شود بلکه منظور این است که کارخانجات پنیر سازی می بایست چندین هفته برای ساختن پنیر واقعی وقت صرف کنند. در واقع پنیرهایی موسوم به پنیر استیلتون یا کپکی، نمونه ای از پنیر کهنه و مانده هستند که گرم و زود هضم بوده و خوردن کمی از آن بعد از غذا به عنوان دسر به هضم غذا کمک فراوانی می کند و در ضمن اگر قبل از غذا خورده شود، اشتهای فرد افزایش می یابد.
اما متاسفانه پنیر تاره که به وفور در کشور تولید و مصرف می شود، سرد و دیر هضم می باشد و اشتها به غذا را کم می کند. باید دانست که مصرف پنیر تازه بدون مصلحات گرم، در برخی افراد باعث ایجاد قولنج بسیار شدید و انسداد روده می شود. البته اگر به همراه پنیر تازه، یک قاشق عسل یا ادویه جات گرم خورده شود از اثرات منفی این نوع پنیر کاسته می شود. در ضمن بعد از مصرف پنیر تازه نباید غذاهای دیگری خصوصا غذاهای ترش و میوه های تر تناول شود مگر آنکه اشتهای واقعی احساس شود.
۲٫ از دیگر عادات غذایی که باید بر چیده شود، مصرف همزمان سرکه با سفیده تخم مرغ است. باید دانست که سس مایونز از ترکیب سرکه و سفیده تخم مرغ درست می شود و در نتیجه خوردن سس مایونز، سلامت روده ها را تهدید می کند.
۳٫ از نوشیدن آب از نیم ساعت قبل از غذا، حین غذا و تا یک ساعت بعد از خوردن آخرین لقمه غذا باید پرهیز نمود. البته در صورت شدت عطش بعد از غذا می توان یک تا دو جرعه آب خنک مصرف نمود.
از نوشیدن آب از نیم ساعت قبل از غذا، حین غذا و تا یک ساعت بعد از غذا باید پرهیز نمود
۴٫ هیچ نوع گوشتی نباید همزمان با گوشت دیگر مصرف شود.
۵٫ مصرف همزمان ماست، پنیر و شیر برای دستگاه گوارش مضر می باشد.
۶٫ نباید غذاها و میوه هایی که طبع سرد دارند همزمان میل نمود، چرا که در کوتاه مدت یا دراز مدت، دستگاه گوارش ضعیف گشته و ممکن است اسپاسم های دردناک روده ای ایجاد شود.
۷٫ مصرف همزمان تخم مرغ و ماهی بسیار زیان بخش می باشد.
۸٫ مصرف لبنیات بدون مصلحات نه تنها برای روده ها بلکه برای اعصاب هم مضر هستند.
۹٫ نباید در یک نفس و دفعتا آب نوشید بلکه می بایست جرعه جرعه آب نوشید تا به دستگاه گوارش شک وارد نشود.
۱۰٫ مصرف همزمان آب با هندوانه یا آب با انگور به روده ها فشار می آورد. لذا باید نیم ساعت بین مصرف آن ها فاصله انداخت.
۱۱٫ در هنگام استرس و عصبانیت نباید غذا خورد چرا که از یک طرف آنزیم های دستگاه گوارش از جمله آنزیم های مترشحه از پانکراس و غدد موجود در روده کوچک به خوبی ترشح نمی شوند و از طرف دیگر استرس موجب اسپاسم معده و روده می شود.
۱۲٫ برای داشتن دستگاه گوارشی سالم باید وقتی وعده اصلی غذایی را خورد که در ناحیه زیر سینه تا ناف احساس سبکی کنیم و کمی در قسمت زیر ناف احساس سنگینی داشته باشیم. از دیگر علامت های گرسنگی واقعی این است که حس شامه، بینایی و شنوایی تیز تر می گردد و آب دهان کم می شود. در غیر اینصورت غذا خوردن به دستگاه گوارش لطمه می زند.
۱۳٫ مصرف شیر یا دوغ با میوه ممنوع است. (کاکائو و قهوه هم نوعی میوه محسوب می شوند.)
مصرف شیر یا دوغ با میوه به دستگاه گوارش لطمه می زند
۱۴٫ خوردن همزمان باقلا با ماهی، زرشک پلو با مرغ، ماست با تربچه، پیاز و سیر، پیاز و تره، پیاز و اسفند، گردو با فندق و پسته، خربزه شیرین و موز، عسل و خربزه، تخم مرغ و موز بسیار خطر آفرین هستند.
۱۵٫ بعد از غذای شور نباید آب گرم یا هر نوع دمنوشی نوشید و همچنین خوردن آب سرد با میوه های تر ممنوع می باشد.
با رعایت نکات فوق روده کوچم که مسئول اصلی هضم و جذب پروتئین ها، چربی ها و کربوهیدرات ها می باشد از آسیب مصون می ماند و اما برای سلامت روده بزرگ می باسیت بیشتر از غذاهای تخمیر شده نظیر نان های حاوی خمیر ترش، سرکه های طبیعی و لبنیات پروبیوتیک استفاده نمود. اکثر ادویه ها بخصوص هل و اکثر سبزی ها به ویژه تره، دوست روده بزرگ محسوب می شوند و نان های بدون سبوس، مصرف زیاد سرخ کردنی های و نوشیدنی های کافئین دار برای سلامت روده بزرگ مطلوب نیستند.
نظر به اینکه آنزیم های گوارشی مهمی توسط غدد اثنی عشر و سایر قسمت های روده کوچک و غده پانکراس به داخل روده ترشح می شود و بدون آن ها هضم و جذب مواد غذایی غیر ممکن است، توصیه می شود که گه گاهی یک قاشق مرباخوری تخم بارهنگ در یک لیوان آب جوشانده و میل نمود تا ترشح آنزیم های دستگاه گوارش تنظیم شود.
در اینجا برخی از رایج ترین مشکلات و بیماری های روده ها را عنوان کرده و درمان های طبیعی آن ها را بیان می نمایم.
۱٫ اسپاسم روده (خواه منشأ غذایی داشته باشد خواه منشأ عصبی):
صبح و ظهر و شب هر دفعه نصف قاشق چایخوری پودر رازیانه با نصف قاشق عسل تا حصول بهبودی میل شود.
۲٫ نفخ روده:
یک قاشق چایخوری پودر زنیان با کمی عسل بعد از غذا میل گردد. (انواع کلم و تفاله سیب نفاخ محسوب می شوند).
مصرف پودر زنیان با کمی عسل بعد از غذا،برای درمان نفخ روده مفید است
۳٫ اسهال:
یک قاشق غذا خوری پودر سماق با کمی آب سرد مصرف شود.
۴٫ یبوست:
یک قاشق غذا خوری دانه اسفرزه را شب خیس نموده و صبح ناشتا، آب آن میل گردد. برای یبوست کودکان نیز می توان یک قاشق چایخوری ترنجبین را شب در یک لیوان آب خیساند و صبح بخورد کودک داد. در ضمن باید دانست که سیب زرد ضد یبوست و سیب قرمز قدری یبوست آور است.
۵٫ سستی و تنبلی روده ها:
گلاب و آب و عسل و همچنین پاچه گوسفند سستی روده ها را بر طرف و فعالیت آنها را بیشتر می کند.
صبح و شب هر بار یک قاشق چایخوری پودر سنبل الطیب در یک لیوان آب جوش دم کرده و میل نمایید.
۶٫ انگل های دستگاه گوارش:
باید به مدت یک هفته، هر روز یک قاشق مربا خوری از پودر آویشن برگ پهن به غذای مصرفی اضافه کرد. و هر شب نصف قاشق مرباخوری از پودر آویشن برگ باریک را در یک استکان آبجوش دم نمود و نوشید.
مصرف پودر آویشن برای درمان انگل های دستگاه گوارش مفید است
۷٫ کرم کدو:
۳۰ گرم برگ تازه یا خشک گردو را در ۴ لیوان آب جوشانیده سپس صاف نموده و صبح، ظهر، عصر و شب هر بار یک استکان میل کند و این کار را تا حصول بهبودی ادامه دهد. طب اسلامی برای مبارزه با انگل ها و کرم های روده ای خوردن ۷ عدد خرما در صبح به صورت ناشتا توصیه می کند که برای اثر بخشی نباید تا ظهر چیز دیگری مصرف نمود. در ضمن یکی دیگر از روش های از بین بردن انگل های روده ای جویدن و خوردن هسته سیب مرکبات است.
۸٫ بواسیر:
علت اصلی بواسیر یبوست مزاج است بنابر این می بایست برای مبارزه با یبوست تا مدتی از خوردن ماست، سیب قرمز، برنج سفید، نان های سفید و میوه های نارس خودداری کرد و در عوض سبزیجاتی نظیر تره و کاهو و میوه هایی همچون سیب زرد، گلابی، گیلاس، انگور، هلو، لیمو شیرین، هندوانه و خربزه بیشتری میل نمود. در ضمن باید توجه داشت که ورزش منظم روزانه بخصوص پیاده روی از اهمیت زیادی برای جلوگیری از یبوست برخوردار است.
۹٫ شقاق مقعد:
هفت روز پشت سر هم صبح ناشتا، افراد بالغ یک لیوان عناب در دو لیوان آب و کودکان یک استکان عناب را در دو استکان آب جوشانده و پس از نرم شدن عناب ها، آن ها را فشرده و هسته و تفاله ها را جدا نموده و بقیه را میل کند.
۱۰٫ عفونت آپاندیس:
تحقیقات حاکی از آن است که افرادی که عادت به خوردن گوشت های نیمه خام و خوب پخته نشده دارند و همچنین مواد فیبردار مثل سبزی ها و میوه ها کمتری مصرف می کنند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به آپاندیسیت قرار دارند. در این رابطه، حکمای طب سنتی اسلامی برای تناول مخلوط سیاه دانه در عسل، نقشی پیشگیرانه و حتی درمانی قائل شده اند.
درپایان نکته مهمی برای داشتن دستگاه گوارشی قوی و سالم یادآور می شوم: با توجه به اینکه هر چه هوا گرم تر شود، قدرت هضم دستگاه گوارش کمتر می شود و همچنین گرما در وسط روز به اوج خود می رسد لذا توصیه می شود که در ایام گرم سال، صبحانه و شام کاملی خورده شود اما وعده ناهار یا بکلی حذف شود یا مقداری میوه و سالاد به عنوان ناهار میل گردد.
منبع: ماهنامه دنیای سلامت/برترین ها
