«دگزامتازون» دشمنی در پوست دوست

جام جم سرا: معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه، ضمن توصیه به مردم برای پیروی از دستورهای پزشکان در به حداقل رساندن مصرف داروهای تزریقی اظهار داشت: دگزامتازون از داروهایی است که اشکال مختلف آن (شربت، قرص، قطره، آمپول و پماد و محلول‌ها) به یکی از پرکاربرد‌ترین دارو‌ها تبدیل شده است. این دارو از دسته کورتیکو استروئیدهاست و از داروهای معروف دیگر در این دسته می‌توان به بتامتازون– کورتیزون –پردنیزولون و هیدروکورتیزون اشاره کرد.

کامران دهقان افزود: کورتیکواستروئید‌ها یا‌‌ همان کورتون‌ها داراری اثرات گسترده‌ای در قسمت‌های مختلف بدن هستند که این اثرات گسترده همانطور که می‌توانند در درمان طیف زیادی از بیماری‌ها مفید باشند، می‌توانند عوارض جانبی زیادی هم به جا بگذارند.

او با اشاره به عوارض داروی دگزامتازون اظهار داشت: متأسفانه پزشکان و بیماران علاقه‌ خاصی به این دارو دارند، چون بسرعت التهاب، تب و عوارض کوفتگی عضلانی را از بین می‌برد، داروی بتامتازون، دگزامتازون، تریامسینولون، داروهای تزریقی کورتون‌دار است، این دارو مانند شمشیر دو لبه عمل کرده و عوارض خطرناکی به سیستم ایمنی بدن وارد می‌سازد. کورتون هر چند علائم بیماری را کاهش می‌دهد اما بیماری را از میان نمی‌برد.

دهقان نخستین عارضه‌ دگزامتازون را پوکی استخوان دانست و گفت: کورتون مانع رسوب کلسیم در استخوان‌ها می‌شود و فرآیند استخوان‌سازی را کاهش می‌دهد. فشار خون، چاقی، مشکلات بینایی از قبیل کاهش بینایی، آب مروارید، آب سیاه، خونریزی گوارشی، اختلالات بسیار شدید هورمونی از دیگر عوارض دگزامتازون است.

معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی ارومیه در رابطه با افرادی که از دیابت و فشار خون رنج می‌برند، عنوان کرد: این افراد پیش از استفاده از این دارو با پزشک خود مشورت کنند. بهتر است پزشکان و مردم مصرف داروهای تزریقی را به حداقل برسانند و بیشتر از داروهای خوراکی مصرف کنند. (تسنیم)

اطلاعات دارویی؛ «دگزامتازون» دشمن استخوان‌ها

دگزامتازون در یک نگاه

دگزامتازون دارویی از دسته کورتیکواستروئیدها است و در بازار دارویی ایران به شکل قرص، آمپول و قطره عرضه می‌شود. کورتیکواستروئیدهایی مثل دگزامتازون، پردینوزولون و بتامتازون داروهایی هستند که مثل هورمون‌های غده فوق کلیه عمل می‌کنند. دگزامتازون و به طور کلی خانواده کورتیکواستروئیدها برای درمان بیماری‌های مختلفی تجویز می‌شوند که التهاب (تورم، قرمزی، درد)، بیماری‌های پوستی، بیماری‌های خونی، بیماری‌های چشمی، بیماری‌های تیروئید، آلرژی و آسم، بیماری‌های خود ایمنی مثل لوپوس و پمفیگوس، بیماری‌های غده فوق کلیوی، شوک آنافیلاکتیک (شوک ناشی از حساسیت)، روماتیسم مفصلی و بعضی از انواع سرطان‌ها از آن جمله است.

موارد سوءمصرف

در سال‌های اخیر مصرف دگزامتازون به طور بی‌رویه در ایران افزایش داشته است. براساس آمارهای ارائه شده در سال گذشته دگزامتازون درصدر داروهـــای تجــــویز شده در کشور قرار داشته است. شاید دلیل پرطرفدار بودن این دارو این باشد که در سال‌های گذشته، دگزامتازون به یکی از انواع داروهای دوپینگ رایج در باشگاه‌های بدنسازی تبدیل شده است و باعث افزایش وزن کاذب می‌شود، هر چند این افزایش وزن ایجاد شده حاصل از تجمع آب و مایعات در بدن است و هیچ تاثیری در افزایش حجم عضلات و توان ورزشکار ندارد و حتی مصرف منظم آن به کاهش توده عضلانی شخص منجر می‌شود. از دیگر موارد سوءمصرف داروی دگزامتازون می‌توان به استفاده از آن برای رفع علائم سرماخوردگی و حساسیت‌های ساده و کاهش دردهای عضلانی اشاره کرد که تاثیری موقت در درمان آنها دارد. توصیه می‌شود برای رفع علائم سرماخوردگی از دگزامتازون استفاده نکنید، چراکه این دارو با تضعیف سیستم ایمنی بدن زمینه را برای تشدید بیماری‌های عفونی فراهم کرده و طول مدت بیماری را افزایش می‌دهد.

عوارض جانبی

دگزامتازون هم مثل هر داروی دیگری اثرات و عوارض جانبی خود را دارد و این عوارض جدی است. باید دگزامتازون را قاتل استخوان‌ها دانست، چرا که بزرگ‌ترین عارضه آن پیشگیری از رسوب کلسیم در استخوان و ایجاد پوکی استخوان است.

همچنین دگزامتازون روی سیستم گوارشی تاثیر می‌گذارد و باعث بروز مشکلاتی از قبیل نفخ، زخم‌های مری و معده می‌شود. افزایش فشار چشم، آب مروارید و گلوکوم (آب سیاه) از عوارض دیگر مصرف زیاد این داروست. مصرف بالای این دارو با تاثیر بر سیستم قلبی ـ عروقی، به افزایش قند خون منجر می‌شود و در نتایج آزمایشی اختلال ایجاد می‌کند.

توجه داشته باشید که این دارو و هم‌خانواده‌های آن باعث چاقی، اختلالات قاعدگی و پرمویی در خانم‌ها هم می‌شود. بهتر است در صورت مشاهده مشکلاتی مثل تورم در صورت و قوزک پا و همچنین مدفوع سیاه، قیری رنگ و عفونی که بیش از چند روز طول می‌کشد، پزشکتان را در جریان قرار دهید.

موارد منع مصرف

در صورتی که مبتلا به بیماری‌هایی مثل بیماری‌های زمینه‌ای مثل آبله مرغان، سرخک، بیماری‌های قارچی، صرع، دیابت،سل،عفونت‌های چشمی، اختلالات تیروئیدی، بیماری‌های کبدی، بیماری‌های کلیوی، فشار داخل چشم، بیماری‌های قلبی و فشارخون بالا،بیماری‌های گوارشی مثل زخم معده و اثنی‌عشر هستید، حتما پزشکتان را در جریان قرار دهید تا در تجویز این دارو تجدیدنظر کند. توجه داشته باشید در صورت داشتن برنامه یا تصمیم برای عمل جراحی و حتی جراحی‌های دندانپزشکی هم لازم است به پزشک اطلاع دهید. در دوران بارداری و شیردهی با توجه به عبور این دارو از جفت و ترشح آن در شیر، مصرف دگزامتازون باید با نظر پزشک باشد.

اختلال دارویی با داروهای دیگر

اگر داروهای رقیق‌کننده‌ خون مثل آسپرین و وارفارین، داروهای قلبی مثل دیگوگسین، قرص‌های ضدبارداری، ریفامپین، داروهای ضدتشنج مثل فنوباربیتال و فنی‌تویین مصرف می‌کنید، نباید از دگزامتازون استفاده کنید.

مصرف دگزامتازون و رژیم غذایی مناسب

اگر پزشک برایتان دگزامتازون تجویز کرده است باید تغییراتی در رژیم غذایی ایجاد کنید. همزمان با مصرف داروی دگزامتازون لازم است مصرف نمک را کم کنید.

در عین حال توصیه می‌شود مصرف شیر و مواد غذایی حاوی پروتئین را افزایش دهید. از آنجا که این دارو باعث بروز ناراحتی‌های معده می‌شود، بهتر است بعد از غذا یا همراه با شیر مصرف شود.

در صورت فراموش کردن مصرف دارو

در صورت فراموش کردن مصرف یک نوبت دارو، به محض یادآوری، دارو را مصرف کنید البته به شرط این‌که فاصله زیادی تا زمان مصرف نوبت بعدی وجود نداشته باشد. در غیر این صورت از مصرف نوبت فراموش شده صرف‌نظر کرده و تنها داروی نوبت بعدی را مصرف کنید تا دوز آن دوبرابر نشود.

شیوه مصرف

نکته مهم دیگری که باید در مورد مصرف دگزامتازون در نظر بگیرید مصرف دقیق دوز آن است. هرگز مقدار تجویز شده توسط پزشک را کم یا زیاد نکنید و به هیچ عنوان مصرف دارو را به صورت ناگهانی قطع نکنید.

اگر مدت زمان طولانی از این دارو استفاده می‌کنید، با نظر پزشک مقدار تجویزی را بتدریج کم کنید. توجه داشته باشید قطع ناگهانی دارو، عوارضی مثل تب، دردهای عضلانی،سردرد، بی‌اشتهایی و کاهش وزن را به دنبال دارد.

مریم بهاری ساروی، پزشک داروساز / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)