مجله مطالب خواندنی
سبک زندگی، روانشناسی، سلامت،فناوری و ....مجله مطالب خواندنی
سبک زندگی، روانشناسی، سلامت،فناوری و ....«نارین قلعه»، کهن دژ تاریخی میبد
[ad_1]بافت ارزشمند فرهنگی، تاریخی میبد و باغ‌های هم پیوند آن در سال 1379 با شماره 3490 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده اســت. ساختار این شهر تاریخی همانند بسیاری از سکونتگاه‌های کهن ایران در سه بخش اصلی کهن دژ یا ارگ، شارستان یا شهرستان، بیرونه یا ربض شکل‌گرفته اســت. شارستان شامل محله‌های مسکونی داخل حصار، مسیرهای ارتباطی و گذرهای اصلی و فرعی، باغ‌ها و مراکز تجمع عمومی و در نهایت ارگ یا کهن دژ به‌عنوان مقر حکومت، خزانه و آخرین سنگر دفاعی شهر بوده اســت. نارین قلعه درواقع ارگ حکومتی شهر تاریخی میبد اســت که در پشتهای طبیعی با ارتفاع بیش از 25 متر همچنان استوار اســت. از فراز قلعه، چشم‌انداز تاریخی و طبیعی شهر با مجموعه‌های به‌هم‌پیوسته‌ای از ساخت‌وسازهای خشت و گلی و باغات درهم‌تنیده پیداست. بیرونه‌ها نیز شامل مسیرهای ارتباطی برای تعامل شهر با محلات بیرونی و دیگر آبادی‌های پیرامون، مزرعه‌ها و باغ‌ها، گورستان و محلی برای کاروانیان بوده اســت.
معماری کهن دژ
پهنه کهن دژ به شکل بیضی نامنظم، بدون احتساب خندق حدود پانزده هزار مترمربع وسعت دارد که در طبقات گوناگون، محصور در دیوارهای تودرتو، قد برافراشته اســت. پایین‌ترین طبقات این توده عظیم ساختمانی، ساختارهایی اســت که در چندین لایه در ترازهای متفاوت در بدنه رسی طبیعی تل به شکل دستکند یا «بوکن» حفرشده‌اند.
قلعه در حاشیه باروی جنوبی شهر، متمایل به شرق، محصور در پنج حصار مستحکم بر پا گشته و خندقی ژرف، دورتادور آن را فراگرفته اســت؛ درحالی‌که باروهای دوگانه جنوبی شهر، شرایط دفاعی مضاعفی را در این بخش برای ارگ کهن پدید می‌آورده اســت، وجود برج‌ها و مکان‌های نگهبانی، دربندها و باروهای ستبر، موقعیت نفوذناپذیری را فراهم آورده که گشودن شهر و فتح کهن دژ به دست مهاجمان را بسیار دشوار می‌ساخته اســت.
به‌طورکلی ساختار دفاعی قلعه این‌گونه اســت که خندق دورتادور ارگ قرار دارد و در مرحله‌ی بعد، یک مسیر عبوری (فصیل)، قلعه را دور میزند و ساخت‌وسازهای اصلی قلعه را که شامل بخش‌های حاکم‌نشین و مردم نشین اســت درون خود جای می‌دهد. خندقی که دورتادور نارین قلعه را فراگرفته به تبعیت از ناهمواری‌های بستر، طبیعی و گاه کنده‌شده با ابزاردستی اســت.
بخش جنوبی خندق در پی احداث خیابان و همجواری با میدان جدید شهر، پرشده اما مابقی آن تحت نام باغ خندق اکنون برجاست. ارتباط قلعه با شهر از طریق دربند بخش غربی قلعه و توسط تخته پلی که در مواقع لزوم روی خندق را پوشش می‌داده، برقرار می‌شده اســت.
دروازه ورودی در سمت غربی قلعه، جای داشته و دو برج در دو سوی دربند حفاظت آن را بر عهده داشته‌اند. دروازه به همراه بخشی از حصار قلعه در این بخش، هنگام خیابان‌کشی‌های چند دهه پیش از بین رفته اســت.
بازشناسی جامع ساختار فضایی قلعه، نیاز به پژوهش معماری و باستان‌شناختی گسترده‌ای دارد که تاکنون تنها در سطوح بالای قلعه این مهم تحقق‌یافته اســت. به‌طورکلی قلعه از دو بخش اصلی زیست، در بالا و پایین تشکیل‌شده اســت. پهنه پایین‌دست که آسیب جدی بر آن وارد آمد، مردم نشین و مجموعه‌ای از سکونتگاه، مسجد، حمام، گذرها و سایر اندام‌های شهری در آن برپا بوده که اکنون اثری از آن به چشم نمی‌خورد. البته می‌توان احتمال داد بخش‌هایی از آثار آن در زیر محوطه تسطیح شده فعلی سالم برجای‌مانده باشد؛ اما بخش بالادست ارگ که حاکم‌نشین اســت، از مجموعه فضاهایی در سه‌طبقه به‌صورت دست‌ساخته، تشکیل میشود که از دربند سوم آغازشده و با حرکت حلزونی به شاه‌نشین مظفری منتهی میشود. ساختارهای اصلی در بالای قلعه که به نسبت سالم‌تر مانده، ترکیبی از هشت فضای راست‌گوشه یا اتاق اســت که در دو سوی یک دیوار ستبر میانی، شکل‌گرفته‌اند.
دسترسی این فضاهای تودرتو با استفاده از ورودی‌هایی اســت که به‌توالی، آنها را به هم ارتباط می‌دهد. بخشی از فضاها که پس از کاوش‌های باستان‌شناختی، خوانا‌‌‌سازی شده‌اند، کف سازی آجری با اندود گچ دارند و در برخی از آنها تنور و ظرف‌های گلین و سفالین مخصوص نگهداری مواد غذایی جاسازی‌شده اســت. نور این فضاهای سرپوشیده، اغلب از طریق روزن‌هایی که در بخش بالایی دیوار تعبیه‌شده‌اند تأمین می‌گردد.
تحولات تاریخی قلعه
نارین قلعه، بدون تردید بر روی زمین بکر بنا نشده اســت. نشانه‌هایی از معماری خشتی، پیش از شکل‌گیری قلعه که با خشت‌های قطور مستطیل شکل برپاشده در لایه‌های زیرین و در مقطع زیر دیوار شمالی، شاه‌نشین، قابل‌مشاهده اســت. نشانه‌های دیگری از همین معماری در بدنه‌های شرقی و جنوب شرقی شاه‌نشین دیده میشود که درمجموع، حکایت از ساختاری بااهمیت دارد.
مهمترین نکته قابل اشاره در این باب، وجود سفالینه‌های منقوش پیش‌ازتاریخ درون خشت‌های بخش‌های اصیل نارین قلعه اســت. از آن‌رو که به‌طور معمول، این خشت‌ها می‌بایست در مکانی نزدیک به محل کاربرد، تولیدشده باشند. پیشینه استقرار در محدوده نارین قلعه را می‌توان تا هزاره چهارم و سوم پیش از میلاد به عقب برد. بر این اساس به‌طور قریب‌به‌یقین، استقرار فوق را می‌توان به‌عنوان کهنترین سکونتگاه شناسایی‌شده در منطقه یزد بیان نمود.
نارین قلعه، تحولات ساختاری فراوانی در درون خود نهفته دارد که به دوره‌های شکل‌گیری، توسعه و بازساخت های گوناگون آن بازمی‌گردد. توده عظیم خشتی موجود را به استناد مهر کشف‌شده و کتیبه پهلوی آن می‌توان به عصر ساسانی نسبت داد که با خشت‌هایی به ابعاد 12×28×42 شناخته میشود.
آثار دوره ساسانی در بیشتر عرصه قلعه، به چشم می‌خورد. شواهد ناشناخته‌ای از قرون اولیه اسلامی در بخش بالای قلعه وجود دارد که با آثار اولیه مسجد جامع میبد قابل قیاس اســت و پس از آن معماری قرون چهارم و پنجم ه.ق دیده میشود که نشانگر فعالیت و زنده‌بودن کهن دژ، در سده‌های نخستین پس از ورود اسلام، به‌عنوان ارگ میبد و یکی از عناصر مهم شهری اســت؛ اما واپسین ساخت‌وسازهای اصلی در نارین قلعه، مداخلات و تعمیرات دوران آل مظفر را شامل میشود که در بیشترین نقاط قلعه، از جمله در شاه‌نشین، مردم نشین، برج و باروها و خندق وجود دارد. درواقع بخش مهمی از چشم‌انداز پیدای نارین قلعه، حاصل ساخت‌وسازهای همین عصر اســت.
مرور زمان، فرسایش و تخریب زیادی در بخش‌های گوناگون این بنای کهن بر جای نهاده اســت. افزون بر آن، بخش غربی قلعه، حصار و به‌ویژه دروازه‌ی قلعه، در اثر خیابان‌کشی تخریب و بخشی از عرصه خندق، با ساخت‌وسازهای جدید تصرف‌شده اســت. مرمت و حفاظت قلعه از حدود 20 سال پیش آغازشده و همچنان زیر نظر پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی شهر تاریخی میبد ادامه دارد. (ساشا ریاحی مقدم - پژوهشگر و مدرس دانشگاه/ هفت)
[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان
عبارات مرتبط
نارين قلعه ميبد يک کهندژ است و از بناهاي باستاني خشتي بازمانده در ايران است علي رغم گزندهاي روزگار هنوز پا برجاست و مي توان آن را نمادي از هويت تاريخي و فرهنگي ...16 ژانويه 2016 ... نارین قلعهی میبد یکی ازعمارات تاریخی و باشکوه ایران کهن در بافت تاریخی میبد است که نمونه ای از شهر قلعه های دوران ساسانی که بر روی مرتفع ...به همین دلیل سازمان بینالمللی یونسکو [شهر تاریخی میبد][۱] را در آثار ... هویت تاریخی و آغاز شهرسازی در سرزمین یزد، نارین قلعه میبد است. این کهن دژ همچون پیری خسته و خاموش سرگذشت سالیان ...10 آوريل 2015 ... نارین قلعه درواقع ارگ حکومتی شهر تاریخی میبد است که در پشتهای طبیعی ... پهنه کهن دژ به شکل بیضی نامنظم، بدون احتساب خندق حدود پانزده هزار ...آسیاب میبد - یخچال نارین قلعه جغرافیانویسان قدیم در توصیف شهرهای كهن ، غالبا از سه عنصر شهری نام برده اند. این سه عنصر عبارتنداز:1- كهندژ(قهندز) 2- شارستان ...4 فوریه 2009 ... فرهنگ، هنر و تاریخ ... در نزدیکیهای نارین قلعه میبد سفالهای رنگی و نقشدار از دوران عیلامی ... بعضی این کهن دژ را سرآغاز شروع آبادانی یزد میدانند.نارنج قلعه یا نارین قلعه که در شهرستان میبد استان یزد واقع شده است یکی از مهم ترین بناهای تاریخی این ... از این قلعه که کاملا از خشت و گل ساخته شده است، در دوره های مختلف تاریخی به عنوان ارگ ... بعضی این کهن دژ را سرآغاز شروع آبادانی یزد میدانند.نارین قلعه یا کهندژ در شهر باستانی میبد بر فراز تپهای بلند بنا شده و بر تمامی شهر میبد و پیرامون آن دید دارد. کهندژ یا قهندژ نام دژهای کهنی است که در آغاز ...15 مارس 2016 ... کهنترین سند هویت تاریخی و آغاز شهرسازی در سرزمین یزد، نارین قلعه میبد است. این کهندژ همچون پیری خسته و خاموش سرگذشت سالیان دراز رنج و ...
کلماتی برای این موضوع
آشنایی با جاذبه‌های گردشگری میبد یزددر همین زمینه مجله جاذبه‌های گردشگری ایران آشنایی با جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و آشنایی با استان یزد استان یزد از شمال و غرب به استان اصفهان از شمال شرقی به استان خراسان از جنوب غربی به آثار باستانی ایران ،مکان های تاریخی ایراناماکن تارخیبنای تارخی آثار تاریخی ایرانآثار باستانی ایرانبناهای تاریخیمکانهای سفر به شهر تاریخی یزد شهر تاریخی یزد شهر تاریخی یزد یکی از بهترین شهرهای خشتی جهان است که همواره به عنوان شهرهای استان تهران دیدنی های استان تهران ایران …دیدنی های استان تهرانمکان های دیدنی استان تهراندیدنی های استان تهرانجاذبه های آتشکده یزد ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزادآتشکدهیزدآتشکده یزد محل نگهداری آتش مقدس زرتشتی در شهر یزد و نیایشگاه زرتشتیان ساکن در این شهر روستانت اصفهان را بیشتر بشناسیمآثار تاریخی و فرهنگی تپه های سیلک کاشان در هزاره های پیش از میلاد و زمانی که به خاطر الف فهرست صد جای ایران که قبل از مرگ باید دیدخیلی مسخره است در این لیست از آثار استان کرمانشاه نظیر غار قوری قلعه، بیستون ، طاق
لینک منبع :«نارین قلعه»، کهن دژ تاریخی میبد