واژه گردشگر از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط اقدام به مسافرت کردند. اغلب گردشگرها بیش از هر چیز به آب و هوا، فرهنگ یا طبیعت مقصد خود علاقه‌مند هستند. ثروتمندان همیشه به مناطق دوردست سفر کرده‌اند، البته نه به صورت اتفاقی، بلکه در نهایت به یک منظور خاص.
برای مثال آنها برای دیدن ساختمان‌های معروف و آثار هنری، آموختن زبان‌های جدید و چشیدن غذاهای متفاوت به نقاط مختلف سفر می‌کردند. گردشگری سازمان‌یافته امروزه یک صنعت بسیار مهم در تمام جهان است. توسعه ورود گردشگر به دلیل تنوع اقلیمی در کشور ایران به این مساله وابسته است، چون کشور ما در مقایسه با دیگر کشورها از تنوع اقلیمی مناسبی برخوردار است.
امروزه توسعه گردشگری داخلی و شناخت هر چه بیشتر نسل جدید از داشته‌های فرهنگی این مرز و بوم در بخش‌های متعدد به ویژه تنوع فرهنگ‌ها، آداب و رسوم و صنایع دستی در استان‌های مختلف یک ضرورت محسوب میشود. اما از سوی دستگاه‌های مرتبط چندان فرصتی برای تعلم و شناسایی این ویژگی‌های منحصر به افراد و علاقه‌مندان به این حوزه مشاهده نمی‌شود.
برای مثال فقط تعطیلات تابستان را می‌توان مجالی برای شناخت فرهنگ استان‌های این مرز و بوم برشمرد. اما زمستان به دلیل شرایط منحصر به فرد دارای ویژگی‌های ویژه است و شناخت آن به هیچ عنوان در دیگر فصول سال امکان پذیر نیست. چون به دلیل تفاوت اقلیم‌ها در برخی مناطق فصل سرما از شرایط منحصر به فردی برخوردار هستند. باید دانست که هر یک از اقلیم‌ها به فراخور شرایط خود از ویژگی‌های منحصر به فردی برخودار هستند به این دلیل توجه به نوع گردشگری میتواند در ارتقای سطح آگاهی فرهنگی نسل جدید و ارتباط بین نسلی و گسست بین نسلی نیز تاثیر گذار باشد.
در اصل برای ارتقای گردشگری به دو نوع زیر ساخت نرم افزاری و سخت افزاری نیاز است. در زمینه سخت افزاری می‌توان این چنین برشمرد که در مسافرت‌های زمستانی برخی ناملایمات، کمبودها، محدودیت‌های رانندگی، امکاناتی و دیگر مسائل قاعدتا مسئولیت‌های ساختاری را بیش از فصل تابستان به همراه دارد. با این شرایط ابتدا باید در زمینه تقویت مسیرها در کشور همت گماشت.
در ضمن زیرساخت نرم‌افزاری نیز به این شکل است که تعطیلات زمستانی را همچون تعطیلات تابستان مورد توجه مراکز تفریحی و گردشگری قرار دهد. باید از سوی دست‌اندرکاران دولتی توسعه گردشگری در فصل سرما را با طراحی‌های متعدد به مجلس ارائه داد تا به این ترتیب بتوان شاهد ارتقای گردشگری در فصل زمستان بود. همچنین در زمینه «آلودگی هوا و مدیریت آن» در شهرهای بزرگ نیز می‌توان از این‌گونه اقدامات در کاهش شدت و تاثیرات آلودگی هوا بر سلامت شهروندان استفاده کرد.
در ضمن با این اقدامات می‌توان در زمینه ارتقای جاذبه‌های گردشگری تاثیرگذار بود. این امر میتواند در تقویت بنیان‌های اقتصادی کشور تاثیرگذار باشد. چون ایجاد بستر گردشگری در مناطق مختلف میتواند در هر منطقه با توجه به ظرفیت‌های آن موثر باشد. باید این امر از سوی مسئولان مورد توجه قرار گیرد تا بتوان توسعه گردشگری در زمستان را به طور عملیاتی مد نظر قرار داد.
ایران از جمله کشورهایی است که با شروع فصل سرما دچار رکود مسافرت میشود. اگر دلایل اجتماعی آن از جمله آغاز فصل آموزش در کشور را کنار بگذاریم، نبود اطلاعات کافی درباره تفریحات زمستانه در قالب سفر و طبیعتگردی، اصلی ترین دلیل کاهش آمار سفرهای تفریحی در زمستان است، طوری که بیشتر سفرها در زمستان، سفرهای اجباری، تجاری یا حرفه ای یا سفرهایی با ضرورت‌های اجتماعی است. غالبا اکثر مردم سفر در زمستان را سفر به نقاط دوردست می‌پندارند که زمستانش رنگ سرما ندارد.
تمام حاشیه دو هزار کیلومتری ساحل خلیج فارس و استان‌های جنوبی کشور و جزایر آن، نقاط جذابی برای مسافرت هستند، اگر چه تمامی آنها قابلیت بالفعل گردشگری را ندارند و برای تبدیل شدن به فضای مورد پسند گردشگری نیازمند زیر ساخت‌های لازم و اهتمام دولت هستند. این در حالی است که وقتی در مدیترانه فصل گردشگری به پایان می‌رسد، گردشگری در سواحل خلیج فارس و دریای عمان میتواند به شکل مناسب جایگزین آن شود که علاوه بر بازدید از سایت‌های تاریخی جنوب کشور می‌توان انواع ورزش‌های آبی و ساحلی را توسعه داد.
در بعد بین‌المللی حوزه گردشگر زمستانی تاکنون اقدام چندانی انجام نداده است. این در حالی است که در مناطق زمستانی در کشورهای پیشرفته از لحاظ صنعت توریسم، با برگزاری مسابقات و تفریحات مربوط به برف با طراحی برنامه‌های تفریحی، جذابیت‌های آن را دوچندان می‌کنند، در این شرایط با ورود افراد به این مناطق و استفاده از امکانات می‌توان در ارتقای صنعت توریسم تاثیرگذار بود. اما در کشور ما این گونه امکانات محدود است و تاکنون نیز اقدام چندانی دراین زمینه انجام نشده است.
توسعه گردشگری در گرو توجه به بخش خصوصی
دولت با ایجاد شرایط باید امکان سرمایه‌گذاری را در ارتقای صنعت توریسم ایجاد کند. این در حالی است که بنابر شرایط موجود هر فردی با بررسی شرایط گردشگری در کشور بر این باور است که باید دولت شرایط گردشگری در کشور را ارتقا دهد.
این در حالی است که با ایجاد سرمایه‌گذاری از سوی سرمایه‌گذاران در بخش خصوصی می‌توان مراحل توسعه صنعت گردشگری را در کشور تسریع کرد. اگر دولت به عنوان موتور متحرک و ناظر بر امور به سیاستگذاری بپردازد به نسبت حرکت کننده و اجزای متحرک نیز در قالب مردم و شرکت‌های سرمایه‌گذار باید با ورود به ابعاد اقتصادی در توسعه صنعت تاثیرگذار باشند.
باید بتوان در بخش‌های زیر بنایی و ایجاد بستر توسعه اقتصادی کشور با برنامه‌ریزی و تدوین آیین‌نامه‌های ذی‌ربط در این زمینه توجه کافی را لحاظ کرد تا با این شرایط بخش خصوصی بتواند با رغبت و شرایط مناسب و انگیزه لازم به سرمایه‌گذاری و جذب توریسم در کشور بپردازد. این امر فقط با توجه مسئولان مربوطه و بها دادن به صنعت گردشگری در کشور محقق میشود.
* رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی