در احادیث به خواندن دعای مطالعه برای درس خواندن بسیار تاکید شده است. ذکر دعای هنگام مطالعه باعث افزایش کیفیت یادگیری و قدرت حافظه می شود.
بعضی از عوامل مربوط به هوش و حافظه در اختیار ما نیست و مربوط به عوامل ژنتیکی و وراثتی است. به عبارت دیگر هوش و حافظه و استعداد هر انسانی برآیندی از عوامل متعدد وراثتی و محیطی است که بعضی از این عوامل در اختیار ماست. در یک دورههایی از رشد مثل دوران جنینی و سالهای اولیه زندگی کودک میتوان براساس یک برنامه صحیح تغذیه مادر و همچنین تغذیه کودک و علاوه بر آن غنی کردن محیط رشد کودک با فراهم کردن محرکهای سالم محیطی، حتی بهره هوشی را افزایش داد ولی در دوران جوانی و میان سالی باید بیشتر به این فکر بود که موانع کارآیی هوش را حذف کرد و عوامل شکوفایی و قابلیتها را فراهم نمود. درواقع این روایات و توصیهها و یا دعای مطالعه بیشتر ناظر به همین مسائل است.
این دعای مطالعه را پیغمبر(ص) به امیرالمؤمنین(ع) براى حافظه تعلیم نمود:
« سُبْحانَ مَنْ لا یَعْتَدی عَلی اَهلَ مَمْلَکَتِةِ، سُبْحانَ مَنْ لا یَاْخُذُ اَهْلَ الْاَرضِ بِاَلْوانِ الْعَذابِ ، سُبْحانَ الرَّؤُفِ الرَّحیمِ ، اللهُمَّ اجْعَلْ لی فی قَلبیْ نُوراً و بَصَرَاً و فَهْماً و عِلْماً ، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیئٍ قَدیرٌ »
و نیز ذکر شده است که در وقت مطالعه دعای مطالعه زیر را بخواند:
« اَللّهُمَّ اَخْرِجْنى مِنْ ظُلُماتِ الْوَهْمِ وَ اَکْرِمْنى بِنُورِ الْفَهْمِ اَللّهُمَّ افْتَحْ عَلَیْنا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ وَانْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
خدایا مرا بیرون آور از تاریکىهاى وهم و به نور فهم گرامىام بدار،خدایا درهاى رحمتت را به روى ما بگشا و خزانههاى علومت را بر ما باز کن به مهربانىات اى مهربانترین مهربانان »
و همچنین نقل است: کسى که مىخواهد حافظهاش زیاد شود مسواک کند و قرآن بخواند (به خصوص آیهالکرسى) و همینطور خوردن مویز در وقت صبحانه توصیه شده است، به خصوص اگر سرخ و تعداد آن بیست و یک دانه باشد، براى تقویت فهم و ذهن و حافظه خوردن حلوا و گوشت نزدیک گردن و عسل و عدس نیز سفارش شده است.
هر روز بعد از نماز صبح پیش از آنکه تکلم کند بگوید: « یا حى یا قیّوم فلا یفوت شیئا علمُه و لایؤده ...»
در کتاب شریف کافى نیز از امام معصوم نقل شده است که از خدا بخواه که عقل تو را قوى بگرداند و از خدا طلب فهم و در; نما.
خواندن این دعای مطالعه هم توصیه میگردد:
« اللهم إنی أعوذ بک أن أضل أو أضل أو أزل أو أزل أو أظلم أو أظلم أو أجهل أو یجهل علی اللهم انفعنی بما علمتنی و علمنی ما ینفعنی و زدنی علما و الحمد لله على کل حال اللهم إنی أعوذ بک من علم لا ینفع و من قلب لا یخشع و من نفس لا تشبع و من دعاء لا یسمع » ؛
خدایا به تو پناه میبرم از این که گمراه کنم و یا گمراه گردم، بلغزانم و یا بلغزم، ستم کنم یا ستم بینم، به نادانی کشانم و یا خود دچار آن گردم. بار خدایا مرا با علمی که به من آموختی سودمند گردان و مرا به علمی رهنمون ساز که مرا سودمند افتد. خدایا بر مراتب علم و آگاهی من بیفزا. سپاس حقیقی در تمام حالات از آن خداوند متعال است. بار خدایا به تو پناه میبرم از علمی که سودمند نیست و از قلبی که خشوع و انعطاف در برابر حق، بدان راه ندارد و از هوسی که سیر و اشباع نمیگردد و از دعایی که اجابت نمیشود.
منابع:
بحارالانوار، ج 1، ص 224 روایت 17
شهید ثانی، منیةالمرید، ص 211
گردآوری: مجله اینترنتی ستاره