وب‌سایت پزشکان بدون مرز: دارو یکی از مهمترین ابزارها در اکثر مداخلات پزشکی است که استفاده صحیح، موثر و سالم از آن متضمن درمان مناسب و ارتقا سلامت بیماران خواهد بود. تجویز دارو برای بیمار تحت تاثیر عوامل متعددی شامل پزشک داروساز، ارتباطات متقابل پزشک و بیمار، بستر اجتماعی حاکم بر محیط و منطقه، قیمت دارو و شرایط اقتصادی بیمار، قوانین بیمه و… قرار دارد. از سوی دیگر لزوم مشاوره ی دارویی پزشک با بیمار امروزه به عنوان یک نیاز آموزشی احساس می شود.
برخی از عادت‌های نامناسب حین خوردن دارو باعث میشود که کارایی و تأثیر دارو از بین برود و همچنین عوارض جانبی آن بیشتر شود. به چند نمونه از عادت‌های نامناسب اشاره می کنیم:
بسته به نوع قرص تأثیر کوبیدن و له کردن آن فرق می‌کند. له کردن برخی از قرص‌ها روی خاصیت و اثرگذاری آنها تأثیر منفی می‌گذارد. پوشش یک دارو متناسب با نوع هضم آن انتخاب میشود و روی تأثیرگذاری آن اثر دارد. له کردن آن میتواند به بروز عوارض جانبی از یک معده درد ساده تا زخم معده و بی‌اثری قرص منجر شود.
قرص را بعد از غذا می‌خورید
اگر پزشک معالجتان دارویی تجویز کرده است که باید بین غذا مصرف کنید بی‌دلیل نیست. این کار برای کاهش خطر عوارض جانبی دارو است. زمانی که دارویی مصرف می‌کنید امکان دارد که به مخاط معده بچسبد و باعث بروز مشکلاتی شود. برای مقابله با بروز چنین مشکلاتی لازم است که دستور مصرف دارو را رعایت و آن را در بین غذا مصرف کنید. در نتیجه لازم است که طریقه مصرف دارو را به دقت سوال و طبق آن مصرف کنید.
قبل از خوردن کپسول دل و روده آن را بیرون می‌ریزید
باز کردن کپسول و حل کردن پودر آن در آب به هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. شکل ژلاتینی کپسول‌ها نقش مهمی در شیوه آزاد شدن محتویات آن در بدن دارد. بدون کپسول، پودر داخل آن بی‌واسطه وارد معده میشود و این خطر وجود دارد که با ترشحات معده در آمیخته و فاسد شود. در نتیجه امکان دارد اثر دارو کاهش پیدا کند.
دارویتان را با آب‌های گازدار یا نوشابه می‌خورید
بدانید که نباید دارو را با هر مایع و نوشیدنی مصرف کنید. بهترین نوشیدنی برای مصرف دارو آب است. به خاطر این که یک مایع خنثی است.
قبل از پایان درمان مصرف آن را قطع می‌کنید
سرماخوردگی، آنژین، سینوزیت یا غیره. گاهی پیش می‌آید حین بیماری احساس بهبودی می‌کنید و قبل از اینکه مقدار داروهای تجویزی تمام شود آنها را کنار می‌گذارید. توجه داشته باشید که نمی‌شود این کار را در خصوص تمام داروها انجام داد.
در مورد برخی از داروها مانند داروهای تسکین‌دهنده سردرد، تب بر یا ضدالتهاب ها می‌توانید با دیدن تسکین علائم بیماری و بهبودی، مصرف آنها را قطع کنید؛ اما هیچ‌وقت سعی نکنید که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها را نصفه رها کنید. این داروها جزو داروهایی هستند که حتماً باید تا آخر مصرف شوند. چون ضدعفونی‌کننده هستند و هدف از مصرف آنها از بین بردن باکتری‌هاست. زمانی که در مصرف آنها وقفه ایجاد می‌کنید و سپس مصرف آنها را از سر می‌گیرید تأثیر آنها را از بین برده‌اید و بدنتان نسبت به اثر آنها مقاوم میشود.
اگر می خواهید از داروهای بدون نسخه استفاده کنید بد نیست به موارد زیر نگاهی داشته باشید:
۱) به پزشک خود بگویید چه داروهایی مصرف می کنید.
این مسئله به پزشک شما کمک می کند تا دیدگاه بهتری نسبت به تاریخچه پزشکی شما پیدا کند. فایده این قضیه پرهیز پزشک از تجویز داروهایی است که ممکن است با داروهای دیگر تداخل اثر داشته باشند، بخصوص اگر شما همزمان توسط چند پزشک مختلف تحت درمان باشید.
در این موارد هم برای شما و هم برای پزشکتان لازم است که درباره داروهای تجویز و مصرف شده اطلاعات مورد نیاز را رد و بدل کنید.
۲) برنامه مصرف داروها را بنویسید.
در یک برگه، تعداد و مقدار داروهای مصرفی خود در شبانه روز را بنویسید. سعی کنید همه چیز دقیقا مشخص باشد.
در این برگه، عوارض جانبی شایع و روش نگهداری هر دارو را نیز از روی بروشور مشخصات دارو یادداشت کنید. البته اغلب داروها را باید در محیط خشک و خنک و به دور از یخ زدگی نگهداری کنید.
جالب اینکه بر خلاف تصور رایج، حمام و آشپزخانه برای نگهداری داروها محیط مناسبی نیستند چرا که حرارت و رطوبت می تواند باعث فساد داروها و کاهش تأثیر آنها شود.
۳) پرهیز آگاهانه
می دانید چطور ممکن است آب گریپ فروت با آن همه خاصیت، برایتان مضر باشد؟ آب گریپ فروت با اثر برخی داروها تداخل می کند و به همین دلیل مصرف همزمان آنها با هم، می تواند مضر باشد، مثلا مصرف هم زمان داروهای ضد کلسترول از خانواده ی استاتین ها (مثل لواستاتین و آتروواستاتین)، با آب گریپ فروت تداخل ایجاد می کند.
مصرف الکل و کافئین، بلند کردن بارهای سنگین و مصرف داروهای مسکن از قبیل استامینوفن و ایبوپروفن درصورت همزمانی با مصرف برخی داروها می توانند خطرناک باشد.
حتما با پزشک خود رو راست باشید و دستورات او را برای پرهیز از برخی غذاها، داروها و فعالیت های مضر رعایت کنید.
۴) داروهایتان را با کسی شریک نشوید.
در مدرسه به ما آموزش داده اند که اموالتان را با دیگران تقسیم کنید، چون باعث دوستی و محبت می شود. اما وقتی پای دارو به میان می آید بهتر است به آموزش های دوران مدرسه بی توجه باشیم!
دو بیمار می توانند دقیقا مقدار مساوی از یک دارو را مصرف کنند، ولی یک نفر از آنها کمی خواب آلود می شود و دومی به کُما می رود.
نحوه عملکرد دارو در بدن، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. دارو برای هر فرد به طور اختصاصی تجویز می شود، بنابراین هرگز داروی خود را با کسی شریک نشوید و از داروی افراد دیگر استفاده نکنید، چون ممکن است عوارض مرگباری داشته باشد. اگر هم عوارضی بروز نکند، مطمئنا تأثیر درمانی دارو به طرز چشمگیری کم خواهد شد.
۵) صبور باشید.
داروهای مختلف از راه های متفاوتی در بدن تأثیر خود را اعمال می کنند. برخی از داروها بلافاصله بعد از مصرف جذب شده و خیلی سریع تأثیر خود را نشان می دهند؛ اما تعداد دیگری از داروها دیرتر تأثیر می کنند و بیمار دیرتر متوجه تأثیر دارو و بهبود بیماری خود می شود.
شاید خیلی از بیماران فکر کنند که به جای صبر کردن، باید دوز(مقدار) دارو را بیشتر کنند تا دارو سریع تر اثر کند. بیمار باید بداند که برخی از داروها دیرتر اثر می کنند و باید حتما برای دریافت بهترین نتیجه ی درمانی، کمی صبور باشد.
۶) داروهای تاریخ مصرف گذشته را دور بریزید.
هرگز داروهای تاریخ مصرف گذشته را در جعبه ی داروها نگه ندارید و به محض انقضای تاریخ مصرف دارو، بدون تردید آن را دور بریزید.
برخی از داروها بعد از گذشت تاریخ مصرف، به دلیل واکنش های شیمیایی می توانند باعث مسمومیت بیمار شوند.
۷) داروها را در تاریکی مصرف نکنید.
اگر نور محیط آنقدر کم است که نمی توانید برچسب روی دارو را بخوانید، دارو را مصرف نکنید، به خصوص اگر همه داروها را در یک محل نگهداری می کنید. در چنین شرایطی احتمال اشتباه داروها با هم بسیار زیاد است، مثلا ممکن است به جای ۲ عدد استامینوفن، ۲عدد از داروی دیگری مصرف شود که عوارض خطرناکی را به دنبال خواهد داشت. پس هر زمان که خواستید دارویی را مصرف کنید، دقیقا مطمئن شوید که همان دارو را به دهان می برید.
۸) قرص را نجوید، نشکنید و خرد نکنید.
بزرگ بودن برخی از قرص ها بیمار را به فکر شکستن یا خرد کردن قرص می اندازد تا مصرف آن راحت تر باشد، اما همین کار باعث می شود تا بخشی از دارو سریع تر از بخش های دیگر جذب شود و طبعا تأثیر دارو دچار اختلال خواهد شد. حتی احتمال دارد وضعیتی شبیه دوز بیش از حد دارو ایجاد شود.
۹) لیست داروهای خود را همراه داشته باشید
اگر داروهای زیادی مصرف می کنید، فهرستی از نام و مقدار مصرف آنها را در جیب خود داشته باشید تا اگر احیانا بیرون از منزل دچار یک وضعیت اورژانسی شدید، بتوانید به تیم پزشکی درباره داروهایی که مصرف می کنید، توضیح دهید. چنین فهرستی در ملاقات با پزشک هم مفید خواهد بود چون بدین ترتیب، دیگر نام و دوز داروهای مصرفی را فراموش نخواهید کرد.
۱۰) بیشتر، همیشه بهتر نیست.
بعضی وقت ها که خیلی بدحال هستید، شاید استفاده از مقدار بیشتر دارو شما را وسوسه کند، اما به یاد داشته باشید که این کار مفید نبوده و حتی در برخی موارد خطرناک خواهد بود. به این نکته مهم توجه داشته باشید که بسیاری از اوقات، بدحالی و ضعف شما به دلیل استرس یا تغذیه نادرست است.
در چنین شرایطی شاید بهبود تغذیه و شرایط روحی و ذهنی مفیدتر از مصرف انواع و اقسام قرص و دارو باشد، بنابراین همواره در اولین گزینه به سراغ دارو نروید.
اگر هم وضعیت بیماری شما به گونه ای است که باید از داروهای خاصی استفاده کنید، بهترین کار مشورت با پزشک است. اما اگر امکان چنین مشورتی وجود ندارد و شما درباره مقدار دارو اطمینان دارید، دوز دارو را بیشتر نکنید.