سوء تغذیه در اثر مصرف مواد غذایی ناکافی در بدن روی می دهد و عوارض جبران ناپذیری هم خواهد داشت.برای جلوگیری از این عارضه باید به نکاتی توجه نمود. شاید بیش از 70 درصد جمعیت کشورمان از خرد و کلان و پیر و جوان، کهتر و مهتر، عالم و آدمی، فقیر و غنی در چنبره زیانبار و بیماریزای سوءتغذیه انرژی پروتئین و یا گرسنگیهای پنهانی و سلولی ناشی از عدم دریافت این یا آن ریزمغذی گرفتار شدهاند.
هرگونه عدم تعادل در تامین انرژی (از بعد کاهش یا افزایش دریافت) یا یکی از ریزمغذیهای پنجاهگانه مورد نیاز هفتاد تریلیون (یا هفتاد میلیارد) سلولهای تشکیل دهنده بافتها و ارگانهای مختلف بدن موجب نوع خاصی از سوءتغذیه میگردد.پیامدهای سوءتغذیه بسیار متنوع و مختلف بوده و در ارتباط کاملی با زمان آغاز سوءتغذیه و طول مدت ادامه آن دارد.
بیماری متنوع و مختلف سوءتغذیههای آشکار و نهان در ارتباط با سن
سوءتغذیه از آغازین لحظه حیات و تلاقی اسپرم با اویول آغاز و در تمامی دوران رویانی، جنینی، نوزادی تا فرتوتی را در بر میگیرد وعوارض زیانبار و صدمات جبرانناپذیر و ماندگاری را فرا میخواند.ولی انواع پیامدهای مخرب و پایدار سوءتغذیه در برهههای زمانی جنینی – نوزادی – نوپایی – کودکی و سنین پیشدبستانی و دبستانی و آغاز بلوغ و دوران بلوغ بسیار اثرگذارتر و ماندگارتر و جبرانناپذیرتر میباشد.
گرسنگیهای سلولی
هر یک از هفتاد تریلیون سلولهای تشکیل دهنده بافتها و ارگانهای متعدد و مختلف بدن در درجه اول نیازمند انرژی و تمامی ریزمغذیهای 50 گانه (13 ویتامین – 16 ماده معدنی کلیدی و ساختاری و هدایتی و دفاعی، 21 اسید آمینه که هشت تای آنها برای افراد رشد یافته و دهتای آنها برای کودکان ضروری بوده و میباید به مقدارلازم و معینی همه روزه از طریق تغذیه مرسوم دریافت گردد.
فراگیرترین کمبودهای جامعه بر مبنای بعضی از آمارهای رسمی اعلام شده عبارتند از :
سوءتغذیه ناشی از:
1- مواد معدنی: آهن – کلسیم – روی – ید – منیزیوم و….
2- ویتامینها: محلول در آب از گروه ویتامینهای ب کمپلکس B12-B5-B6-B3-B2-B1 ویتامینC و محلول در چربی A و D میباشد.
3- انرژی پروتئین: در حالیکه گروه معدودی از جامعه به علت عدم دریافت انرژی مورد نیازشان مشکل سلامتی دارند ولی تعداد کثیری از جامعه (خرد و بزرگسال، مذکر و مونث) به علت بیش دریافت انرژی دچار اضافه وزن و چاقیهای خفیف و متوسط و شدید شدهاند که صدها بیماری دیگر را در طول زمان برای این افراد زمینهسازی خواهد نمود.
تامین و تعدیل انواع سوءتغذیه های نام برده شده نه تنها به علت وظایف کثیری که در هدایت چرخههای زیست شیمیایی درون و بیرون سلولی و بافتها و ارگانهای متعدد بدن دارند بلکه از اهمیت ویژهای در رشد و بالندگی و ترمیم و سلامتی جسم و جان و گسترش فکر و اندیشه را نیز دارند.
ضمنا در پیشگیری یا ایجاد اختلالات روحی روانی، ساختاری و مقاومت، افزایش یا کاهش امید به زندگی و مقاومت در قبال عوامل بیماریزای عفونی و غیرعفونی (در گروههای مختلف سنی و جنسی) تاثیر غیرقابل انکاری دارند.
عوارض سوءتغذیه در ادوار زندگی
سوءتغذیه در دورانهای قبل از بارداری بعد و در طول دوره (9 ماهه) بارداری نقش جدی و اثرگذاری بر سلامتی و پویایی حال و آینده بانوان و محصول بارداری داشته و به دنیا آمدن نوزادان کموزن و کوتاه قد و نارس و رنجور و یا برعکس سنگین وزن و درشت پیکر در معرض تهدیدات و عوارض کوتاه و بلند مدت حتمی قرار دارند.
به طور مثال نوزادان کوتاه قد و کموزن و نارس در معرض حتمی ابتلا به بیماریهای عفونی و غیرعفونی در حال و آینده میباشند کودکان سنگینوزن و درشت نیز در معرض ابتلا به چاقیهای مفرط، بیماریهای سوختسازی یا متابولیکی دیابت اسیداوریک پرفشاری خون و … بوده و هر دو گروه نهایتا در خطر اختلالات قبلی و عروقی و اسکلتی و مفاصل نیز میباشند.
چه بسا رنجوران و بیماران سالمند فعلی از جمله افرادی برشمرده میشوند که بذر بیماریهای فعلی آنها در دوران جنینی، نوزادی و نوپایی کودکی، نوجوانی و جوانیشان افکنده شده است.
اثرات سوءتغذیه در دوران نوزادی – شیرخوارگی- نوپایی و کودکی
1- عدم وزنگیری و افزایش قد 2- کاهش کنجکاوی و انگیزش 3- اختلاف در نمو ادراکی 4- کاهش توان مقاومت در قبال بیماریهای عفونی و غیر عفونی 5- افزایش یافتن طول مدت رهایی از بیماریها و ریکاوری مجدد آنهابر هم کنش و همافزایی عفونت و سوءتغذیه به صورت دور باطلی همواره چنین کودکانی را در چنبره خود اسیر و گرفتار میسازد.
اثرات سوءتغذیه در مراحل پیش دبستانی و دبستانی
1- عدم تمرکز مداوم و کاهش میزان یادگیری و یادآوری
2- تنوع و تواتر ابتلا به بیماریهای مختلف
3- غیبتهای متعدد از مدرسه به دلیل همین رنجوری و بیماریها
4- هدر رفتن بودجه و سرمایهگذاریهای آموزشی و عدم دستیابی کامل به اهداف مورد انتظار
5- افزایش احتمال خطر بروز ناهنجاریهای جسمی و ذهنی و رفتاری
6- عدم دستیابی به ظرفیت کامل تعیین شده ژنتیکی در فرآیند بلوغ، این آخرین فرصت جنبش رشد و نمو در قالب ظرفیتهای موروثی پیشگفت
اثرات سوءتغذیه در دوران پس از بلوغ جوانی و بزرگسالی و آغاز فعالیتهای اقتصادی در بعد ارائه خدمات یا تولیدات
کاهش بهرهوری و توان تطبیق با شرایط جدید و علوم و فنون پیچیده هزاره سوم به خصوص در امر حل و فصل مسائل و دقایق فنی در هزار توی فراز و فرودهای تولیدی و خدماتی به علت کاهش شدید تمرکز و توجه و سهلانگاری در انجام وظایف محوله و افزایش احتمال سوانح و حوادث شغلی و افزایش دفعات غیبت از کار به علت بیماری یا ناتوانی و عدم توانایی و گرایش به خلاقیت و نوآوریها و کارآفرینی.
متاسفانه ایجاد ضرر و زیان سوءتغذیههای گذشته و تسری آن به زمان حال در دو بعد قابل ذکر و تاکید میباشند.در وحله اول خروج فرد از چرخه اقتصادی به علت بیماریهای پی در پی و عدم تاثیرگذاری بر ارزش افزوده در مراحل خدماتی و تولیدی و در وحله بعدی تحمل و تحمیل هزینههای تشخیص و درمان و نهایتا مرگ زودهنگام و خروج دائمی از چرخههای تولیدی و خدماتی و به هدر رفتن هزینههای صرف شده و زمان آموزشهای عمومی و تخصصی
در قبال رفع سوءتغذیههای فراگیر چه باید کرد؟
کمک و مساعدت به نسل فعلی و پرورش نسل برتر با یک عزم ملی و خرد جمعی در جهت گسترش امکان تامین تغذیه متناسب و متعادل و متنوع از همین امروز چرا که فردا خیلی دیر است.اقدامات پیشنهادی از دید بنده: الف- فرهنگسازی لازم مبتنی بر تغییر رفتار در جهت استفاده فرد، خانواده، اجتماع و کشور از سبد غذایی متنوع و متعادل بر مبنای هرم غذایی متداول و مصوب
ب- مکملیاری در موارد حاد سوء تغذیه و آموزش هنر تلفیق گروههای غذایی با یکدیگر به منظور ارتقا ارزش بیولوژیکی متقابل آنها بدون تحمیل هزینه مضاعف بر بودجه خانوادهها
ج – غنیسازی مواد غذایی پرمصرف و دائمی در جهت رفع کمبودهای متداول بومی و محلی.
از طریق جلب همکاری صنایع تولیدی و فرآوری مواد غذایی در تمام زمینههای تولیدی و فراوری مواد غذایی در تمام زمینه های توزیع و نگهداری و استفاده از مواد اولیه سالم و رعایت تمامی استانداردهای ابلاغی در تمامی مراحل کاشت و برداشت و توزیع.