مخترع روبات نمازخوان، اختراعش را وقف انرژی هسته‌ای کرد. اما این، تنها وقف عجیب و جالب در تاریخ اوقاف ایران نیست. «باقیات الصالحات». آنها که اموال و دارایی‌هایشان را وقف می‌کنند با همین نیت شروع کرده‌اند. این که وقفشان ذخیره‌ای معنوی باشد برای سفر آخرت.
انگیزه‌های وقف هم متفاوت اسـت. از خوابی شخصی تا دیدن تصویری که زندگی واقف را متحول کرده باشد. با این حال به همان نسبت که واقفان متعددند، نیت‌های وقف نیز متنوع و فراوان اسـت. درست مثل «جمشید شهرکی» که در سال 1388، اختراعش با نام «روبات نمازخوان» را وقف گسترش انرژی هسته‌ای کرد.
مطابق آمارهای سازمان اوقاف کشور، واقفین ایرانی با 750 نوع نیت، متنوع‌ترین وقف‌ها را در دنیا به خود اختصاص داده‌اند. وقف‌هایی که به 8 بخش کلی تقسیم شده وهرکدام زیرمجموعه‌های فراوان و متنوعی دارند. شاید مرور جالب‌ترین و عجیب‌ترین وقف‌ها که در ایران ثبت شده اسـت هم به اندازه خود این وقف‌ها جالب باشد.
وقف برای برندگان جایزه نوبل
اواخر آذرماه سال 1385، سرپرست وقت سازمان اوقاف و امور خیریه، خبر از یک وقف عجیب و جالب داد که مطابق آن، یک شهروند تهرانی اموالش را برای کمک به برندگان جایزه نوبل وقف کرد این فرد نیکوکار همچنین بخشی از اموالش را برای حمایت از مباحث علمی خاص از جمله شیمی و فیزیک وقف کرده اسـت.
وقف زمین برای جانوران
ایرج افشار و عبدالوهاب طرار در کتابچه موقوفات یزد از یک وقف جالب در یزد یادکرده اند: «در روستای ”عز آباد» یزد وقف نامه جالبی وجود دارد که نشان از لطافت مردم آن خطه دارد. در این وقف نامه که واقف آن نامعلوم اسـت چنین وقفی ذکر شده اسـت :اراضی نیم قفیز (معادل حدود 75 متر)، منافع آن باید صرف طعمه‌ی سگ کور شود.
حدود 300 سال قبل هم یکی از موقوفات شهر اصفهان که در یک وقفنامه این شهر ثبت شده، زمینی کشاورزی وجوددارد که وقف غذای پرندگان شده اسـت و طی آن، بایستی هر سال در آن زمین گندم و جو کاشته شود. پس از برداشت محصول و پرداخت حق الزحمه کشاورزان، مابقی گندم و جو برای زمستان انبار شود ودر فصل زمستان این گندم‌ها در بیابان‌های اطراف اصفهان که محل زندگی و رفت و آمد پرندگان اسـت، پاشیده شود، تا پرندگان گرسنه نمانند.
در منطقه «بشرویه» در استان خراسان جنوبی هم زمینی وقفی وجود دارد که نام آن را «بند گربه ای» گذاشته‌اند. زمینی که صاحب اولیه‌اش، آن را برای ممانعت از اذیت کردن گربه‌ها وقف کرده اسـت. به این ترتیب که صاحب خانه در بشرویه حق نداشت گربه را به دلیل ربودن گوشت مورد اذیت قرار دهد. همچنین حق نداشت افراد خانواده را به دلیل سهل انگاری در نگهداری گوشت مورد مواخذه قرار دهد بلکه با مراجعه به شخصی که زمین گربه‌ای در دست او بود، وجه گوشت ربوده شده توسط گربه را دریافت می‌کرد.
درختی که وقف گسترش اسلام شد
امسال، واقفی به نام «جهانبخش بهرامیان» در منطقه ماهیدان استان فارس ۱۴ اصله درخت گردو به ارزش ۱۴۰ میلیون را با نیت نشر علوم دینی و معارف اسلامی وقف کرد تا با درآمد حاصل از فروش گردوهای این باغ، به نشر و گسترش علوم اسلامی کمک کند.
وقف غذای سگ‌ها برای نرفتن به حرم
یکی از موقوفات جالب و عجیب در سالهای دور در مشهدمقدس موقوفه‌هایی برای سگ‌ها بود ...این موقوفات، در واقع محل‌هایی برای نگهداری سگ‌ها بوده اسـت. سگ‌هایی که همراه با کاروان‌های زائران مشهد مقدس بوده‌اند و برای حفظ حرمت حرم مطهر امام رضا (ع) اجازه ورود به حرم را پیدا نمی‌کردند. صاحبان این سگ‌ها به موقوفه‌هایی که به همین منظور احداث شده بود می‌رفتند و سگ‌ها را به آن جا می‌سپردند تا ضمن نگهداری، خوراک سگ‌ها نیز تامین شود. جالب این که از درآمد این اماکن وقفی گوشت و غذا برای سگ‌ها تهیه کرده و برای آنها می‌برده‌اند.
وقف‌های خوراکی
یکی از جالب‌ترین وقف‌ها در استان فارس وجود دارد. مطابق اسناد، در یکی از شهرهای استان فارس باغ‌های اصطهبانات (پسته و بادام) وقفی شده که مغز بادام و مغز گردو به بچه‌هایی که مسجد می‌آیند، می‌دهند و با این وقف مسجد را پر از جوان می‌کنند.
اما شاید عجیب‌ترین وقف خوراکی‌ها مربوط به مراسم خاصی باشد که هرسال در آستان قدس رضوی برگزار میشود. مراسمی که به «ناهار اغنی» معروف شده اسـت. مطابق این وقف که فتحعلی خان (صاحب دیوان) از رجال دوره قاجار واقف آن بوده اسـت، هر سال مصادف با سوم شعبان، میلاد حضرت امام حسین (ع) در تالار تشریفات حرم مطهر حضرت رضا (ع) ضیافتی با سفره رنگین بر پا میشود که طبق وقف نامه غذاهای سر سفره باید هفت نوع باشد که شامل سوپ، دو رقم برنج، کوکو شیرین، سالاد الویه، گوشت و یک رقم خورش، نوشیدنی متعارف (نوشابه، دوغ و آب) میشود. در وقف نامه آمده اسـت که تولیت آستان قدس رضوی شخصا در مجلس باید حضور یابد و به صرف شیرینی و شربت و ناهار هفت رنگ، از میهمانان پذیرایی کند. هر سال از سوی تولیت آستان قدس رضوی این ضیافت باشکوه بر اساس خواسته واقف با حضور مسوولان عالی رتبه استانی، جمع کثیری از مدیران و صاحبان صنایع، بازرگانان و علما برگزار میشود.
نکته جالب این وقف نیز مراسم آغازین آن اسـت که طبق وصیت نامه مرحوم فتحعلی خان (صاحب دیوان) پیش از شروع مراسم، متن این وقف برای حضار قرائت میشود: «مرحوم صاحب دیوان نیتش این بوده که مسوولان و حکام را سالی یک بار به این بهانه دور هم جمع کند تا بلکه این گروه گرهی از گره‌های مردم را به بهانه این گردهمایی بگشایند، تا اغنیاء سر یک سفره قرار گیرند و تحت تاثیر وقف قرار گیرند و لااقل بخشی از املاک و دارایی خود را وقف امور خیر برای ارج نهادن به مقام والای انبیاء و علیا و محرومان نمایند.»
وقف‌های آستان قدس رضوی(ع)
در میان موقوفات متعدد که در آستان قدس رضوی ثبت شده اسـت نیز موارد جالبی وجود دارد که نشان از ارادت ویژه واقفان به زائران حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) نیز دارد. ازجمله این موقوفات، روستایی اسـت که صاحبش آن را وقف واکس زدن کفش‌های زائران حرم حضرت رضا (ع) شده اسـت. همچنین در مشهد موقوفه‌هایی برای تأمین کفش زائرانی که کفش‌های آنها گم میشود هم وجود دارد.
وقف‌های اخلاقی
حمایت از مظلومان، ستم دیدگان و افرادی که به نوعی مورد بی مهری قرار گرفته‌اند هم از جمله نیت‌های جالب وقف کنندگان اسـت. به عنوان مثال موقوفه‌ای وجود دارد که واقف آن نیت کرده درآمد ناچیز آن موقوفه به کسانی اختصاص یابد که ناله مظلوم را به مقامات رسمی برسانند و این موقوفه درآمدش خرج این شود. در مورد جالب دیگریدر شهر «نائین» وقفی ثبت شده که ویژه روضه‌خوان‌های بی‌طرفدار اسـت. کسانی که قصد رفتن به منبر و روضه خوانی دارند، ولی کسی آنان را دعوت نمی‌کند. مطابق نیت واقف، درآمد این موقوفات به این افراد اهداء میشود.
در سال 1346 در تهران نیز وقفی ثبت شده که واقفان آن به نام‌های «سکینه شبیر” و ” ربابه شبیر” عوائد موقوفه را صرف کمک و مساعدت به کودکانی که فاقد وسائل تفریح و سرگرمی هستند جهت حفظ نشاط و سرگرمی آنها و جلوگیری از مفاسد اخلاقی صرف می‌کنند.»
وقف سیم کارت رند برای امامزاده
اداره اوقاف شهرستان داراب، فروردین ماه امسال یک وقف عجیب را ثبت کرده اسـت. طبق این وقف، شخصی به نام «خلیل مرعشی» یک فقره سیم کارت با شماره رند را وقف آستان مقدس سید علاالدین حسین، پیر مراد داراب کرد. شماره این سیم کارت ۰۹۱۷۷۳۲۱۰۰۰ اسـت و حالا وقف امامزاده این شهر شده اسـت.
وقف برای حمام
اما عجیب‌ترین وقف، شاید وقفی باشد که در کتابچه موقوفات یزد نوشته عبدالوهاب طرار و ایرج افشار به ثبت رسیده اسـت:
در روستای عزآباد یزد مورد وقفی جالبی بدین مضمون از واقفی نامعلوم موجود اسـت: «اراضی چهار دست، منافع آن باید صرف نوره (ماده موبر) حمام شود.»
وقف‌های جالب خارجی
اما وقف‌های عجیب و جالب، فقط به ایرانیان اختصاص ندارد. در نقاط دیگر دنیا هم میشود از این موقوفه‌های جالب دید. به عنوان مثال آن طور که در کتاب «جامعه توحیدی اسلام و عدالت اجتماعی» نوشته «مصطفی سباعی» و ترجمه: «سید علی محمد حیدری» آمده، در لبنان موقوفه‌ای وجود دارد که از درآمد آن، باید هر روز 2 نفر به بیمارستان‌های مختلف شهر بروند و بر بالین بیماران حاضر شوند. این دو نفر باید در حالی که بیمار، صدای آنها را بشنود به آهستگی صحبت کنند و جملاتی را رد و بدل کنند تا روحیه بیمار را بهتر کند. جمله‌هایی با این مضمون: «چشمهاشو نگاه کن. قیافه ش رو ببین! حالش خیلی بهتر شده.»
در همین کتاب، از وقفی جالب در عراق نیز یاد شده اسـت. وقفی که صلاح الدین ایوبی در قرن ششم هجری قمری برای کمک به زنان شیرده ثبت کرده اسـت. او در قلعه‌ی دمشق مراکزی را برای امداد به زنان شیرده وقف کرده بود، طوری که در آن جا دو ناودان تعبیه کرده بودند، که در هفته دو روز، از یکی شیر و از دیگری آمیزه‌ای از آب و شکر می‌ریخت، تا زنان شیردهی که با کمبود شیر روبه‌رو بودند، از آنها استفاده کنند و برای نوزادان خود ببرند.
منبع:عصر ایران