به گزارش آلامتو و به نقل از آی بانو؛ آیا شما هم همیشه در حال چک کردن گوشی همراهتان هستید ؟ همیشه حواستان به نوتیفیکیشن ها و پیام ها و … هست ؟ آیا استفاده افراطی از تلفن همراه را میتوان اعتیاد رفتاری تلقی کرد؟
در دهههای گذشته، مقالات گوناگونی در زمینه استفادهی افراطی از تلفن همراه، خواه کاربردهای عمومی آن، خواه از جنبههای خاص آن( از قبیل شرطبندی و بازیها) منتشر کردهام. اخیرا، برخی از همکارانم و من مقالهایی مروری در مجلهی گزارشات اعتیادهای شایع دربارهی استفادهی افراطی از تلفن همراه به چاپ رساندیم.
گمان نمیکنم اکثر مردم باور کنند که زندگی آنها به دلیل استفادهی افراطی از تلفن همراه بدتر از گذشته اسـت، زیرا آنها معتقدند که تاثیرات مثبت آن بر جنبههای منفی آن غالب اسـت. با این وجود، در مقالات علمی، استفادهی افراطی از تلفن همراه با گزارشاتی مبنی بر وابستگی و علائم اعتیاد از قبیل اختلالات خواب، مشکلات مالی، کاربردهای خطرآفرین(در حین رانندگی)، ممنوعیت کاربردی(ممنوعیت در مکانهای خاص) و رفتارهای متخاصمانهی وابسته به تلفن همراه(مزاحمتهای سایبری) پیوند خورده اسـت.
با وجود انبوه شواهد دال بر اینکه تلفن همراه میتواند مشکلآفرین بوده و عواقب منفی درپی داشته باشد، اما نفوذ، شیوع و علائم نشانهشناختی تلفن همراه بر این شواهد غالب و حرف دیگری میزند. به عنوان نمونه، آخرین مقالهی ما خاطر نشان میسازد که مطالعات گستردهی دهههای اخیر نرخ بسیار متنوعی بین ۰٪ تا بیش از ۳۵٪ مشکلآفرینی تلفن همراه را گزارش میدهد. علت این امر اساسا از این واقعیت نشآت میگیرد که اغلب مطالعات انجام شده در این زمینه فاقد تئوریهای مستدل میباشد.
علاوه بر این، در اغلب موارد استفادهی افراطی از تلفن همراه صرفا به عنوان یک اعتیاد رفتاری تلقی میگردد و متعاقبا غربالگریهای ابزاری توسعه مییابد که مبنای آن انواع دیگر اعتیاد از قبیل سوء مصرف مواد و اعتیاد به قمار اسـت، بیآنکه خصیصههای رفتاری اعتیادگونه ناشی از استفادهی افراطی از تلفن همراه یا این واقعیت که نسل جدید تلفنهای همراه(تلفنهای هوشمند)درست مانند اینترنت، فقط ابزار ارتباطی هستند که زمینهی انجام فعالیتهای زیادی، فراتر از کاربردهای سنتی یعنی ارتباطات کلامی و متنی بینافردی، ارتباطات اجتماعی و حتی خرید و غیره را برایمان فراهم میکنند، مد نظر گرفته شده باشد.
نخستین مطالعهی علمی که به بررسی مشکلات استفاده فراطی از تلفن همراه پرداخت، در دههی پیش به چاپ رسید. از آن پس، مطالعات منتشر شده دربارهی این مبحث اساسا با رشد چشمگیری مواجه شده.
در حال حاضر، اصطلاحات متعددی به کرات برای توصیف این پدیده به کار میرود، محبوبترین اصطلاحات “اعتیاد به تلفنهمراه”(تلفن هوشمند)، “وابستگی به تلفن همراه”(تلفن هوشمند) یا “ترس از عدم استفاده یا وجود تلفن همراه” هستند.
اعتیاد رفتاریِ استفادهی افراطی از تلفن همراه اغلب شامل مولفههای اصلی رفتارهای معتادکننده از قبیل حساسیتهای شدید ادراکی، از دست دادن کنترل، نوسانات خلقخوی، انزواطلبی، خستگیناپذیری، تعارض و واپسروی میشود.
نتیجتا، معیارهای(و ابزارهای غربالگری که بین منظور توسعه یافتهاند) ارائه شده در دستهبندی و تشخیص رفتارهای اعتیادگونهی افرادی که به تلفن همراه اعتیاد دارند، کاملا بر هم میریزد و دگرگون میشود. اساس این معیارها سوء مصرف مواد یا اعتیاد به قمار اسـت. به عنوان نمونه، در مطالعات اخیری که در مجلهی اعتیادهای رفتاری به چاپ رسید، دکتر پیتر اسمتانیک اینچنین بیان میکند که ۲۰٪ از دانشآموزان امریکایی که اکنون علائم اعتیاد به تلفن همراه در آنها مشاهده میشود، پیش از بروز علائم اعتیاد به تلفن همراه، دچار اختلال اعتیاد به قمار بودند.
گرچه بسیاری از متخصصان بر این باورند که استفادهی افراطی از تلفن همراه صرفا یک اعتیاد رفتاریست، اما هنوز شواهد کافی برای تائید یا رد این مفهوم وجود ندارد. همانا، این حقیقت که چنین شرایطی میتواند یک نوع اعتیاد تلقی شود تا کنون فقط به مطالعات مقدماتی متکی بوده که اطلاعات آن از نمونههای ساده جمعآوری شده اسـت. به طور خاص، در این میان عدم شواهد ضروریست که مکانیزم زیستشناسی عصبی و روانشناسی دخیل در ریشهیابی اعتیاد به تلفن همراه را با اعتیادهای شیمیایی و رفتاری دیگر مشابه تلقی کرده و اجازه میدهد تا با یکدیگر مقایسه شوند.
چنین شواهدی نقش مهمی در تشخیص اختلال قماربازی و اختلال بازیهای اینترنتی و طبقهبندی آنها در قالب آخرین نسخهی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی اعتیاد ایفا میکند، سه نمونه از رفتارهای خاصِ اعتیادگونه از دست دادن کنترل، خستگیناپذیری و تعارض اسـت که تاکنون توجه تجربی و عملی خاصی بدان معطوف نگشته اسـت.
با توجه به مطالب ذکر شده، شواهد تجربی و عملی در باب استفادهی افراطی از تلفن همراه در قالب رفتار اعتیادگونه بسیار ناچیز اسـت. با این وجود بدان معنا نیست که استفادهی افراطی از تلفن همراه یک نوع اعتیاد نیست، اما ماهیت و میزان دادههای موجود و به دست آمده تا کنون برای نتیجهگیری قطعی و موثق کفایت نمیکند.
البته، اظهار نظر قطعی درباب استفادهی افراطی از تلفن همراه مستلزم تحقیقات تجربی و گسترده اسـت. با وجود عدم چنین اطلاعاتی، تمام تلاشها برای ایجاد چارچوبی که استفادهی افراطی از تلفن همراه را اعتیاد رفتاری در نظر بگیریم، همچنان غیر قطعی باقی میماند. ذکر این نکته که دههها تحقیق تجربی و علمی منجر به اعلان رسمی اختلال قماربازی به عنوان یکی از انواع اعتیاد شد، خالی از لطف نیست.
مفاهیم آشفتهی پیرامون استفادهی افراطی از تلفن همراه از این واقعیت نشآت میگیرد که گرچه تعداد مطالعات تجربی رو به فزونیست اما اساسا زیربنای تمام این مفاهیم از اختلالات دیگر وام گرفته شده اسـت. این دیدگاه فاقد یک تئوری مدون بوده و به طور خاص و ویژه به بررسی پدیدهی استفادهی افراطی از تلفن همراه نمیپردازد.
در واقع، با پذیرش دیدگاه تائیدی که بر پایهی کمیت استتنتاجی مطالعات بنا شده، یافتههای مهمی که تجربیات محض استفادهی افراطی از تلفن همراه اسـت، نادیده گرفته میشود. به عنوان مثال، هیچگونه تجزیه تحلیل کیفی در باب استفادهی افراطی از تلفن همراه وجود ندارد و فقط به ارائه ی چندین مدل اکتفا شده اسـت. نتیجهی تلویحی اینکه، اغلب مطالعات فاقد تئوریهای مستدل بوده که بتواند ورای اعتیاد به تلفن همراه را بنگرد و آن را تجزیه تحلیل نماید.