بسیاری از ما متابولیسم یا همان سوخت و ساز بدن را فرآیندی قابل کنترل تلقی می‌کنیم که می‌توان با مصرف یک قرص یا نوشیدن چای سبز یا دویدن سریع در آن تغییر ایجاد کرد، اما داشتن چنین دیدگاهی باعث میشود،
۷ حقیقت از سوخت و ساز بدن
بسیاری از حقایق درباره این فرآیند زیستی مهم و تا حدی اسرارآمیز، ناشناخته باقی بماند. موارد زیر حقایقی است که میتواند درک شما را از این فرآیند زیستی و برداشتتان را از تاثیرات آن در کاهش یا افزایش وزن تغییر بدهد.
متابولیسم در تک تک سلول‌ها صورت می‌گیرد
بسیاری از مردم، متابولیسم را مثل یک اندام یا ماهیچه می‌دانند که قابل انقباض و انبساط یا کنترل است، اما مایکل جنسن، محققی که در کلینیک مایو درباره چاقی و متابولیسم مطالعه می‌کند، می‌گوید: متابولیسم فعالیت‌هایی شیمیایی است که در تک‌تک سلول‌های بدن شما اتفاق می‌افتد تا کالری‌های مصرف شده را به سوخت بدن تبدیل کند.
متابولیسم پایه یا متابولیسم حالت استراحت، کالری‌هایی را محاسبه می‌کند که وقتی شما هیچ کاری انجام نمی‌دهید، سوزانده می‌شوند و بدن برای ادامه فعالیت خود ـ درحالی که شما درحال استراحت هستید ـ
به این میزان کالری نیاز دارد. اندام‌های اصلی بدن مثل مغز، کبد، کلیه‌ها و قلب، مسئول تقریبا نیمی از انرژی مصرفی بدن در حالت استراحت هستند و چربی‌ها، سیستم گوارشی و ماهیچه‌ها نیم دیگر انرژی بدن را مصرف می‌کنند.بیشترین انرژی در حالت استراحت مصرف میشود.
بدن روزانه از سه طریق کالری می‌سوزاند:
۱) حالت استراحت یا متابولیسم پایه که انرژی مصرفی در کارکردهای اساسی بدن را نشان می‌دهد.
۲) کالری‌هایی که ضمن شکستن مواد غذایی سوزانده میشود.
۳) انرژی‌ای که در فعالیت‌های فیزیکی مصرف میشود.
یکی از حقایق زیستی که ناشناخته مانده، این است که متابولیسم حالت استراحت، مسئول بخش عمده‌ای از مجموعه انرژی‌هایی است که بدن در طول روز مصرف می‌کند؛ در مقابل، فعالیت فیزیکی، بخش کوچکی از مجموع مصرف انرژی روزانه (۱۰ تا ۳۰ درصد) و هضم غذا، ۱۰ درصد مصرف انرژی را به خود اختصاص می‌دهد.
الکسا کراویتز، عصب‌شناس و محقق موسسه ملی سلامت آمریکا می‌گوید، به طور کلی متابولیسم حالت استراحت در بیشتر افراد، ۶۰ تا ۸۰ درصد میزان مصرف انرژی را به خود اختصاص می‌دهد. به همین دلیل، جای تعجب نیست اگر ورزش، تغییرات کمی در وزن افراد ایجادکند.
متابولیسم در افراد مختلف متفاوت است
احتمال دارد، دو فرد که ترکیب بدنی یکسانی دارند، متابولیسم‌های بسیار متفاوتی داشته باشند. یکی از این افراد میتواند پشت سرهم غذاهای پرکالری مصرف کند، بدون آن که اضافه وزن پیدا کند و دیگری باید همیشه مراقب میزان کالری مصرفی و اضافه وزن خود باشد.
ویل وانگ، محقق و استاد بخش سوخت و ساز و چاقی مرکز جانز هاپکینز می‌گوید: دلیل تفاوت متابولیسم‌ها همچنان یک جعبه سیاه باقی مانده و ما مکانیزمی که متابولیسم افراد را کنترل می‌کند، نمی‌شناسیم. با این حال، محققان عواملی یافته اند که سرعت متابولیسم را در افراد مختلف پیش‌بینی می‌کند.
برخی عواملی که می‌توانند بر سرعت متابولیسم تاثیر بگذارند، شامل میزان بافت‌های ماهیچه‌ای و چربی بدن، سن و عوامل ژنتیک است. جنسیت نیز در این زمینه موثر است و زنان با هر سن و ترکیب بدنی، درمقایسه با مردان کالری کمتری مصرف می‌کنند.
افزایش سن و کاهش سرعت متابولیسم
تاثیر افزایش سن بر سرعت متابولیسم بتدریج اتفاق می‌افتد، حتی اگر میزان بافت‌های چربی و ماهیچه‌ای بدن فرد تغییری نکند.
بنابراین زمانی که شما به ۶۰ سالگی می‌رسید، نسبت به زمانی که ۲۰ ساله بودید در حالت استراحت کالری‌های کمتری می‌سوزانید. جنسن می‌گوید، کاهش مداوم سرعت متابولیسم از ۱۸ سالگی شروع میشود و این که چرا این اتفاق می‌افتد، پرسش دیگری است که تاکنون بدون پاسخ باقی مانده است.
چرا باید نیاز انرژی با افزایش سن کاهش پیدا کند، حتی اگر شما همه چیز را کاملا ثابت نگه داشته باشید. جنسن در این باره می‌گوید این از بزرگترین رازهایی است که ما با آن مواجه هستیم.
سرعت متابولیسم را برای لاغری نمی‌توانید افزایش دهید
تبلیغات زیادی در این زمینه صورت می‌گیرد که شما می‌توانید سرعت متابولیسم را افزایش بدهید و با ورزش کردن بیشتر و مصرف برخی مواد غذایی خاص یا استفاده از مکمل‌ها از وزنتان بکاهید، اما انجام این کار بسیار مشکل است.
جنسن می‌گوید، شاید مواد غذایی خاصی مثل قهوه، فلفل قرمز و دیگر مواد ادویه ای، متابولیسم حالت استراحت را به مقدار کمی افزایش بدهند، اما این تغییر به قدری ناچیز و کوتاه‌مدت است که هرگز تاثیری بر اندازه دورکمر شما نخواهد داشت.
اما راه منطقی‌تری که میتواند متابولیسم حالت استراحت را افزایش دهد و سوخت بدن را سریع‌تر مصرف کند، این است که میزان بافت‌های ماهیچه‌ای بدن شما نسبت به بافت‌های چربی بدنتان افزایش پیداکند، اما در این جا هم یک مشکل وجود دارد.
این مشکل به گفته مایکل روزنبام، محقق و استاد دانشگاه کلمبیا این است که اگر شما ماهیچه بیشتر و سرعت متابولیسم بالاتری داشته باشید، به دلیل سوخت و ساز بالاتر، تمایل بیشتری به غذا خوردن پیدا خواهید کرد؛ تمایلی که برای رسیدن به کاهش وزن باید با آن مقابله کنید و این کار از بیشتر افراد ساخته نیست.
روزنبام می‌افزاید، به طور کلی هیچ بخشی از متابولیسم استراحت نیست که شما بتوانید کنترل زیادی روی آن داشته باشید.
رژیم گرفتن و کاهش سرعت متابولسیم
در حالی که زیاد کردن سرعت متابولیسم، کار بسیار سختی است، محققان می‌گویند بعضی کارهایی که مردم انجام می‌دهند (مثل برنامه‌های کاهش وزن شدید) میتواند سرعت متابولیسم استراحت را کاهش دهد و این چیزی نیست که آنها می‌خواهند. این منطقی است که از دست دادن وزن، سرعت متابولیسم را تا حدی کاهش دهد، زیرا کاهش وزن، شامل کاهش میزان ماهیچه‌هاست.
بنابراین بدن کوچک‌تر میشود و در هر دقیقه کار کمتری انجام می‌دهد، اما درباره این که چرا کسانی که وزن از دست داده‌اند پس از مدتی دوباره افزایش وزن پیدا می‌کنند، ساندرا اموت عصب‌شناس و نویسنده کتاب «چرا رژیم غذایی ما را چاق می‌کند» توضیح می‌دهد که احتمالا دلیل دوباره چاق شدن افراد پس از رژیم غذایی این است که بدن، از محدوده خاصی از وزن شدیدا حمایت می‌کند.
وقتی بدن وزن از دست می‌دهد، مجموعه‌ای از تغییرات ظریف وارد عمل می‌شوند و عواملی مثل کاهش سرعت متابولیسم حالت استراحت، افزایش حس گرسنگی و کاهش حس سیری در یک تبانی ظاهری، بدن را دوباره به محدوده وزنی مورد حمایت بدن برمی‌گردانند.
سریع‌ترین متابولیسم جانوری در مرغ مگس‌خوار
محققان برای پی بردن به راز سوخت و ساز در بدن انسان، مدل‌های حیوانی متنوعی را مورد مطالعه قرار داده‌اند. یکی از جالب‌ترین موارد در این بررسی‌ها مرغ مگس‌خوار است. وانگ از موسسه تحقیقاتی جانز هاپکینز در این باره می‌گوید در سرتاسر قلمرو جانوری و در میان تمام مهره‌داران، مرغ مگس‌خوار دارای بالاترین نرخ متابولیسم است.
بال‌های این پرنده بسیار کوچک ۶۰ تا ۸۰ بار در ثانیه به هم می‌خورد. جالب اینجاست که این پرنده بخش عمده انرژی خود را از مصرف منابع قندی مثل شهد دریافت می‌کند و سطح قند خونی دارد که در مورد انسان به معنی ابتلا به دیابت تلقی میشود. با این حال، مرغ مگس‌خوار قادر است برای حرکت بال‌های خود در سرعت‌های بالا، این میزان قند را بسرعت بسوزاند!