اطلاعاتی درباره سرطان سارکوم بیماری دنیا فنی زاده
هماطور که می دانید و در مطالب قبلی پورتال وهاران هم به اطلاع شما رسیده است، دنیا فنی زاده عروسک گردان کلاه قرمزی روز ۸ دی ۹۵ از دنیا رفت و جامعه هنری را شوکه کرد. بیماری سرطان دنیا فنی زاده باعث شد تا او خیلی زود از میان ما برود. بیماری سرطان سارکوم بیماری آن مرحوم بود که در این مطلب به طور کامل در این مورد برای شما صحبت کرده ایم.
سرطان سارکوم چیست؟
بازار انواع سرطان این روزها حسابی داغ است اما نام این یکی را شاید نشنیده باشید؛ «سارکوم». نوعی از سرطان که پزشکان می‌گویند دلیل ابتلا به آن ناشناخته است.
حال، این بیماری ناشناخته به گفته یک فوق‌تخصص خون و سرطان ۲هزار ایرانی را مبتلا و درگیر کرده است؛ عددی که به گفته رئیس بخش جراحی سرطان بیمارستان امام‌خمینی(ره)، نسبت به کشورهای دیگر بیشتر هم هست.
آنطور که یک عضو مرکز خدمات تخصصی سارکوم پژوهشکده سرطان جهاد دانشگاهی می‌گوید سارکوم ۲درصد از سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد و استخوان یا بافت‌های نرم مثل عضله و مفصل را گرفتار می‌کند. این سرطان در اندام‌ها، دست‌ها و شکم هم دیده شده اما به‌دلیل آنکه ۴۰درصد بروز آن در اندام‌ها بوده، متخصصان ارتوپد در درمان آن نقش بسزایی دارند.
دکتر رضا ملایری با بیان اینکه دلیل ابتلا به این سرطان نامشخص است، توضیح می‌دهد: البته تغییرات ژنی در این بیماری دخیل است چرا که این تغییرات با آنکه زیاد نیست اما دیده شده است.
به گفته دکتر ملایری، مراکزی برای تشخیص این بیماری در کشورهای توسعه‌یافته ایجاد شده اما در ایران تاکنون به آن پرداخته نشده است اما به‌دلیل اینکه تخمین زده میشود ۲هزار نفر در کشور به این بیماری مبتلا شده باشند، پژوهشکده جهاد دانشگاهی مرکز خدمات تخصصی سارکوم را ایجاد کرد.
او با تأکید بر اینکه تشخیص در درمان همه سرطان‌ها اهمیت فوق‌العاده و نیاز به‌کار تیمی دارد، می‌گوید: سارکوم در تمام گروه‌های سنی دیده شده و دارای علائمی مثل درد، التهاب و شکستگی‌های ناگهانی است. معمولاً این نوع سرطان خیلی سریع به سایر اعضای بدن به‌ویژه ریه سرایت می‌کند. تشخیص بموقع این بیماری هم در مراحل ابتدایی به درمان سارکوم منتهی شده و شاید نیاز به قطع عضو نباشد.
رئیس بخش جراحی انستیتو سرطان بیمارستان امام خمینی(ره) نیز به همشهری می‌گوید: سارکوم در ایران شیوع بیشتری دارد. این نوع سرطان چون خیلی زود اندام‌های دیگر بدن را درگیر می‌کند و از بافت هم‌بند یا بافت چربی و سلول‌های عضلانی منتشر میشود، سرطانی خطرناک است.
دکتر محمدرضا میر هم معتقد است که دلیل ابتلا به این سرطان ناشناخته است اما معمولا از راه خون منتقل میشود. او علائم این نوع سرطان را چنین توضیح می‌دهد: وجود توده در جایی از بدن یکی از علائم این نوع سرطان است که میتواند در دست، پا یا سر باشد و البته این توده بدون درد هم است. اگر فردی توده‌ای بدون درد، سفت و ثابت را در بدن حس کرد که به‌تدریج هم در حال بزرگ شدن بود باید حتما تحت نظر پزشک باشد.
به گفته او، سارکوم‌های استخوان معمولا با درد همراه هستند اما مردم نباید هر درد استخوانی را سارکوم تلقی کنند. از طرف دیگر نباید با مشاهده هر توده‌ای، تصور کنند که توده یک توده چربی است و نسبت به آن بی‌توجه باشند چراکه اگر سارکوم دیر تشخیص داده شود ممکن است در مراحل پیشرفته نیاز به قطع عضو باشد.
تشخیص و درمان سارکوم
پزشک ارتوپد از رادیوگرافی ساده، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی، اسکن رادیوایزوتوپ برای تشخیص و بررسی توده سرطانی استفاده می‌کند. نمونه‌برداری از توده استخوانی و بررسی آن توسط پاتولوژیست تشخیص قطعی را مشخص می‌کند. گاهی سلول‌های سرطانی به ریه، دیگر استخوان‌ها یا مغز استخوان گسترش پیدا می‌کنند، پس نمونه‌برداری از مغز استخوان و بررسی آن و رادیوگرافی از قفسه سینه ممکن است به تشخیص کمک کند.
مهمترین روش درمانی این سرطان هم شیمی‌درمانی است که معمولاً قبل از جراحی انجام میشود تا اندازه تومور را کوچک‌تر کرده و انجام جراحی راحت‌تر و بهتر شود. بعد از جراحی هم شیمی‌درمانی ادامه می‌یابد.
رادیوتراپی هم در درمان این سرطان بسیار مؤثر است و بعد از شیمی‌درمانی و قبل و بعد از جراحی انجام میشود. درمان دیگر هم جراحی است، البته گاهی اوقات وسعت رشد تومور آنقدر زیاد است که به مناطق زیادی از اندام منتشر شده و عروق و اعصاب اندام به‌شدت آسیب می‌بیند. در این موارد ممکن است بهترین راه برای بیمار قطع عضو باشد.
نشانه‌های سارکوم را بشناسید
پزشکان معتقدند که سارکوم اغلب با دردها یا جراحات ناشی از ورزش اشتباه گرفته میشود، زیرا نشانه‌های آن شبیه به نشانه‌های جراحاتی است که کودکان و نوجوانان هنگام ورزش‌کردن برمی‌دارند. درد در ناحیه تومور، همراه با ورم یا گرما از نشانه‌های اصلی محسوب میشود. ممکن است این درد شب‌هنگام یا موقع ورزش کردن بدتر شده و چند هفته پس از شروع درد، عضو مجروح شده به درستی حرکت نکند. اگر تومور در استخوان پا رشد کند، فرد لنگی توجیه‌ناپذیر دارد. همچنین ممکن است تب خفیفی داشته باشد. اگر سرطان به بخش‌های دیگر بدن مانند ریه‌ها یا مغز استخوان پخش شده باشد، نشانه‌ها در آن بخش‌ها نیز خودشان را بروز می‌دهند. در بعضی موارد، نخستین نشانه بیماری، شکستن پا یا دست است که بدون هیچ دلیلی (یا با ضربه خفیف و ملایمی) رخ‌می‌دهد، زیرا سرطان، استخوان را ضعیف کرده و آن را نسبت به شکستگی آسیب‌پذیر می‌کند. درد شایع‌ترین علامت این بیماری است. محل تومور ممکن است متورم شده و لمس محل دردناک شود.
برداشتن تومور از طریق جراحی
پس از یک دوره شیمی درمانی، و احتمالاً پرتودرمانی، بیشتر تومورها را باید با جراحی برداشت. بافتی که در این روند برداشته می شود باید با پیوند بافت زنده (از بدن خود بیمار)، بافت اهدایی (معمولاً از بانک استخوان) یا بافت مصنوعی (از جنس فلز یا ماده مصنوعی دیگر) جایگزین شود.
اگر تومور خودش را به اعصاب یا رگ های خونی چسبانده باشد، قطع عضو (قطع کردن بخشی از عضو در کنار تومور) تنها چاره است. اندام یا عضو قطع شده را با عضو مصنوعی (معمولاً فلزی) جایگزین می کنند.
عوارض جانبی
قطع عضو عوارض جانبی کوتاه مدت و بلندمدت خاص خودش را دارد. معمولاً حداقل چند ماه طول می کشد تا فرد یاد بگیرد که چطور از دست یا پای مصنوعی استفاده کند. کنار آمدن با جنبه های روانی و اجتماعی بیشتر زمان می برد، ولی بیشتر بچه ها در بلندمدت می توانند فعالیت های محبوب خود را از سر بگیرند.
با پیوند بافت (بافت اهدایی یا غیر) فرد معمولاً خیلی زود شروع به حرکت دادن عضو موردنظر می کند. فیزیوتراپی و توانبخشی به مدت ۶ تا ۱۲ ماه پس از جراحی به کودک یا نوجوان کمک می کند تا ابتدا با واکر یا چوب زیربغل و سپس بدون وسیله کمکی راه برود.
پیچیدگی های اولیه پس از جراحی شامل عفونت و بهبود کند زخم جراحی می شوند و ممکن است لازم شود که دستگاه مصنوعی فلزی یا مغز استخوان پیوندی در بلندمدت تجدید شوند. مشکلات دیگری که ممکن است بعداً پیش بیایند شامل شکست استخوان یا بهبود نیافتن استخوان پیوندی می شود و این نیاز به جراحی دارد. ورزش های بعضی از کودکان را باید محدود کرد تا ریسک شکستگی کمتر شود.
بیشتر داروهای شیمی درمانی نیز ریسک مشکلات کوتاه مدت و بلندمدت دارند. عوارض کوتاه مدت آنها عبارتند از کم خونی، خونریزی آنورمال، و ریسک بالای عفونت بخاطر تخریب مغز استخوان و آسیب به کلیه، کبد یا قلب. بعضی از داروها ریسک التهاب مثانه و خونریزی درون ادرار دارند. بیمارانی که سارکوم یوئینگ آنها با شیمی درمانی بهبود می یابد، تا سالها بعد ریسک بالای ابتلا به سرطان های دیگر را دارند و ممکن است به ناتوانی در باروری هم دچار شوند.
پیش آگهی
کودکی که سارکوم یوئینگ دارد اگر خیلی زود سرطان او تشخیص داده شود و بیماری او پخش نشده باشد، تا ۷۰ درصد شانس درمان دارد. وقتی سرطان در بدن پخش می شود، درمان موفق دشوارتر می شود. ولی ترکیب درست درمان های کنونی و درمان های قدرتمند جدید، چشم انداز آینده کودکانی که بیماری آنها پیشرفته است را بهبود می بخشد.