فشار خون چیست؟
خون برای آنکه بتواند در رگ‌ها حرکت کرده و به اندام‌ها برسد، باید دارای فشار باشد. اما این فشار هم حد و مرزی دارد و بیشتر یا کمترشدن آن می‌تواند باعث آسیب‌های جسمی شود؛ از نارسایی قلب گرفته تا کما و مرگ. وقتی گفته می‌شود فردی فشار خون بالا دارد یعنی خون از طریق قلب و عروق با نیرویی بیش از حد لازم پمپاژ می‌شود و این روند به‌تدریج منجر به بزرگ‌شدن عضله قلب و بروز بیماری‌های جدی خواهد شد. در افراد سالم، فشار خون طبیعی باید 80/120 تا 90/140 (که اصطلاحا گفته می‌شود 12روی 8 یا 14روی 9) میلی‌متر جیوه باشد. رقم‌های بالاتر از این، یک هشدار است که نباید ساده از کنار آن گذشت.
چرا فشار خون بالا میرود؟
فشارخون بالا در افراد مسن بسیار شایع است. در 95درصد موارد علت بالارفتن فشار خون شناخته شده نیست اما افزایش سن، ژنتیک و عوامل محیطی مثل چاقی، سیگارکشیدن، مصرف الکل، استرس و مصرف نمک زیاد دربروز این مشکل مؤثرند. در 5درصد باقیمانده، فشار خون به‌دلیل بیماری خاصی مثل بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های غدد درون ریز (مثل سندروم کوشینگ، هایپرپلازی آدرنال و...) یا تحت‌تأثیر داروها بالا میرود. مقاومت به انسولین و بارداری هم ممکن است باعث بالارفتن فشار خون شوند. فشار خون بالا اغلب هیچ علامت آشکاری ندارد اما در موارد پیشرفته ممکن است با سردرد، سرگیجه و خون دماغ به شما عرض اندام کند.
در خانه فشارخون بگیرید
دستگاه‌های فشارسنج انواع مختلفی دارند. اگر از دستگاه‌های دیجیتال استفاده می‌کنید، کار ساده‌تری در پیش دارید اما برای استفاده از دستگاه‌های آنالوگ و قدیمی‌تر ممکن است نیاز باشد چندباری تمرین کنید تا فشار خون دقیق را اندازه بگیرید. برای آنکه نتیجه فشارخونی که سنجیده‌اید درست باشد باید:
محل نبض را تعیین کنید. انگشت اشاره و میانی خود را به داخل قسمت میانی آرنج داخلی تا کنید و به آرامی فشار دهید. از شریان بازویی می‌توانید ضربان را حس کنید. اگر نتوانستید ضربان را تشخیص دهید، سرگوشی را در همان محل قرار دهید تا بتوانید ضربان را بشنوید.
باند دستگاه فشارسنج را مطابق با اندازه بازو تنظیم کنید و روی دست ببندید.
سرگوشی را در قسمت پایین باند قرار دهید و آن را دقیقا در ناحیه ضربان شریان بازویی که قبلا پیدا کرده بودید، تنظیم کنید.
درجه را در جایی بگذارید که بتوانید آن را ببینید. حالا پمپ هوا را فشار داده و پیچ موجود در حباب پمپ را به‌صورت ساعتگرد بگردانید تا جریان هوا بسته شود.
باند را باد کنید. سریع و پشت سر هم، حباب پمپ را فشار دهید تا جایی که دیگر نتوانید صدای ضربان را از طریق گوشی بشنوید. باند را تا جایی باد کنید که درجه عددی بین 180تا200 mmHg را نشان دهد.
باد باند را خالی کنید. شیر جریان هوا را باز کنید و بگذارید باد کافی آرام‌آرام خالی شود. درجه باید ۲ تا ۳ میلی‌متر در هر ثانیه پایین بیاید.
به درجه نگاه کنید و زمانی که دوباره توانستید ضربان را بشنوید، عدد روی آن را بخوانید. این عدد، فشارخون انقباضی شماست. فشارخون انقباضی میزان نیرویی است که خون شما به دیواره‌های شریانی با پمپاژ قلب شما وارد می‌سازد.
دقیقا زمانی که صدای ضربان قطع شد، همان عدد را دوباره بخوانید. این عدد، میزان فشارخون انبساطی شماست. فشار خون انبساطی به میزان فشارخون بین هر ضربان قلب گفته می‌شود.
دستگاه را باز کرده و بگذارید هوای موجود در باند کاملا خالی شود. سپس آن را جمع کرده و کنار بگذارید.
به‌خودتان کمک کنید
اگر فشار خون بالا دارید، باید سبک زندگی‌تان را عوض کنید؛ یعنی برنامه غذایی‌تان، عادت‌های خواب و بیداری، میزان فعالیت روزمره و حتی میزان اضطراب و فشار روحی‌تان باید کنترل شود. برای کاهش عوارض ناشی از فشار خون بالا و کنترل آن توصیه می‌کنیم این کارها را انجام دهید:
1- سیگار و دخانیات را ترک کنید تا آسیب عروقی کمتر شود.
2- با رژیم غذایی و ورزش وزنتان را پایین بیاورید. 3- مصرف نمک را کم کنید و از غذاهای شور، فست‌فود، کنسروی و... استفاده نکنید.
4- استرستان را کنترل کنید و تا حد ممکن سعی کنید عصبانی نشوید. بی‌وقفه کار نکنید.
5- اگر پزشک برایتان دارویی تجویزکرده، داروها را به‌طور منظم مصرف کنید.
6- موادغذایی که سرشار از منیزیم هستند برای پایین‌آوردن فشارخون مفیدند. حبوبات، بادام، سیب، اسفناج، ذرت، غلات کامل، کلم بروکلی و شیر سویا از این دسته‌اند.
7- 2 تا 3 بار در هفته غذای دریایی بخورید.
7- آب زیادی بنوشید و سبزیجات بیشتری در برنامه غذایی‌تان بگنجانید.
8- فشار خون بالا در بیشتر موارد افراد مبتلا به دیابت نوع 2 را هم درگیر خود می‌کند. با وجود اینکه فشار خون 90/140طبیعی گزارش می‌شود اما اگر شما مبتلا به دیابت نوع 2 هستید، این میزان باید پایین‌تر از 80/135 باشد. ترکیب فشار خون بالا به همراه دیابت نوع2 می‌تواند خطر ابتلا به حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش دهد.
کودکان و فشار خون بالا
پرفشاری خون اغلب به بزرگسالان نسبت داده می‌شود اما فشار خون بالا در کودکان هم به چشم می‌خورد. بیماری عروق، بیماری‌های غدد، مشکلات ژنتیک، تولد زودهنگام، چاقی و استرس، تغذیه با فست فودها و تنقلات شور و در نهایت کم‌تحرکی مهم‌ترین دلایل پرفشاری خون کودکان هستند. همچنین سیگاری‌بودن والدین، به‌ویژه سیگارکشیدن مادر در دوران بارداری باعث تنگی شریان‌های بدن و در نهایت فشار خون کودک خواهد شد.