ناتوانی در تمرکز و ضعف حافظه، فعالیت بدنی و مغزی، سرحال نبودن، درد مفاصل (بدون قرمزی و تورم) و عضلات، سردرد، حساس شدن گره‌های لنفاوی گردن و زیربغل، سرفه ازجمله علائمی است که در افراد مختلف هنگام خستگی مزمن بروز می‌کند.
به گفته متخصصان این واکنش‌ها پایدار نیستند و ممکن است برخی با علائم دیگری همچون دردهای شکمی، تهوع، اسهال و نفخ، عرق شبانه، درد سینه، تنفس کوتاه، سرفه شدید، مشکلات بینایی همچون تیرگی، حساسیت به نور، خشکی و دردناکی چشم، آلرژی و حساسیت به غذا، الکل، عطر، مواد شیمیایی، دارو، سر و صدا، سرگیجه، نامنظمی ضربان قلب، افسردگی، عصبانیت، ترس، زودرنجی، دردناک شدن فک و کاهش یا افزایش وزن مواجه شوند.
دکتر امیرحسین جلالی، روانپزشک و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان این که وجود تعداد معینی از نشانه‌های فیزیکی و روانی برای تشخیص این سندرم کافی است، به جام‌جم می‌گوید: کمبود انرژی فیزیکی و روانی پررنگ‌ترین علامت آن باعث اختلال در زندگی فرد میشود. البته گاهی مشکلات فیزیکی با علائم خستگی نمایان می‌شوند. وی ادامه می‌دهد: در واقع خستگی مزمن عدم برخورد کارآمد با محرک‌ها و استرس‌های روزمره است که فرد را با اختلالی به نام اضطراب خفیف منتشر روزمره مواجه می‌کند.
چیستی اضطراب خفیف روزمره
نگرانی یا اضطراب طبیعی، گاهی سراغ همه ما می‌آید، اما اگر احساس اضطراب بدون دلیل باشد و باعث اختلال در فعالیت‌های روزانه شود، اختلال اضطرابی منتشر بدن را بیمار کرده است.
دکتر جلالی با تأکید بر ضرورت توجه به درمان اضطراب‌های خفیف روزانه می‌گوید: این نوع اضطراب چون در حد سطح کم یا قابل انکاری مانند یک دلشوره خفیف در درون فرد رخ می‌دهد، اغلب نادیده گرفته میشود. به گونه‌ای که فرد این حالت را واکنش عادی به رویدادهای زندگی ارزیابی می‌کند و با این باور که برخی آدم‌ها شاد هستند و برخی غمگین و کم انرژی این فرآیند را ادامه می‌دهد.
این روانپزشک تأکید می‌کند: این نوع اضطراب با سایر اختلال‌های اضطرابی که عاملی مشخص محرک آنها هستند، متفاوت است. بی‌توجهی به این اختلال میتواند به مرور فرد را با اختلالات جدی‌تر روانی مواجه کند.
مراقبت از ذخایر روانی
کارشناسان معتقدند انرژی‌های روانی هر فرد مانند حساب بانکی‌اش می‌ماند. افراد به همان اندازه که نسبت به پس‌انداز بانکی خود توجه دارند و با حساب و کتاب هزینه می‌کنند، درباره ذخایر روان خود نیز باید بسیار دقیق باشند.
دکتر جلالی تأکید می‌کند: وقتی محرک‌های اضطراب‌برانگیز و ناخوشایند پیش می‌آید، بدن با افزایش فعالیت روانی وتولید آدرنالین بیشتر برای درک آن محرک واکنش نشان می‌دهد و نسبت به حل مسأله اقدام می‌کند. ولی اگر مساله حل نشده و اضطراب ناشی از آن رفع نشود، واکنش‌های بدن نسبت به این اضطراب‌های مکرر باعث آزاد شدن هورمون‌ها و مواد شیمیایی مضر در بدن میشود که باعث هرز رفتن انرژی روحی و روانی میشود.
این عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران ادامه می‌دهد: انرژی روانی هم یک ذخیره مشخص دارد. هر قدر پایانه‌های عصبی بیشتر شلیک کنند، ذره ذره خسته شده و حساسیت‌پذیری خود را از دست می‌دهند. در شکل بیرونی، فرد دچار خستگی و ناتوانی در واکنش به محرک‌های محیطی و لذت بردن از زندگی میشود.
سموم بدن، مضرتر از داروهای اعصاب
کارشناسان می‌گویند در صورتی که احساس خستگی روزمره بیش از یک تا شش ماه طول بکشد، فرد حتما باید به پزشک مراجعه کند. دکتر جلالی درباره راهکارهای رفع این مسأله می‌گوید: در صورتی که خستگی ناشی از اختلالات پزشکی جسمی نبود و ناشی از اضطراب‌های روزمره بود، فرد میتواند با طرح مشکل خود حتی با یک پزشک عمومی،مدت معینی دارو مصرف کند. سندرم خستگی مزمن، افسردگی یا دیابت و... نیست که در ابتدا فرد حتما به یک متخصص خاص مراجعه کند. وی تأکید می‌کند: از آنجا که پزشکان عمومی نگاه جامع‌تری در توجه به تشخیص بیماری‌ها اعم از جسمی و روانی دارند، بنابراین افراد با اطمینان کامل می‌توانند برای رفع مشکل خود به این پزشکان مراجعه کنند. در صورتی که شدت اختلال بالا باشد، بسته به دلیل مشکل فرد را به متخصص مربوط ارجاع می‌دهند.
وی خاطرنشان می‌کند: اضطراب و افسردگی امری نیست که صرفا در ذهن باشد و بربدن اثر نگذارد. اضطراب شانس بیماری‌های قلبی، معده، دیابت، عفونی و فشار خون را افزایش می‌دهد. وقتی مواد شیمیایی زیان‌آوری بیش از حد در بدن ترشح میشود، آثار مضر سموم بدن بیش از داروهای شیمیایی است. اتفاقا مصرف دارو برای بازگرداندن فرد به شرایط عادی و افزایش کیفیت زندگی بسیار مفید است.
خستگی‌هایی با منشأ جسمی
دکتر سیدحسین صمدانی‌فرد فوق‌تخصص غدد و متابولیسم نیز در گفت‌وگو با جام‌جم منشأ اصلی خستگی مزمن را مسائل روحی و روانی عنوان می‌کند و می‌گوید: بیماری‌های جسمانی زیادی همچون نارسایی قلبی، دیابت، کم‌کاری تیروئید، کمبود هورمون‌های جنسی، کم‌خونی و ویتامین D هستند که می‌توانند به شکل خستگی خودشان را نشان بدهند. وی ادامه می‌دهد: حتی هپاتیت‌های مزمن نیز میتواند با خستگی مزمن بروز کند، اما این به معنای آن نیست که هرکسی احساس خستگی می‌کند حتما دچار یک بیماری جسمی است. در صورتی که فرد بسته به مدت زمان و شرایطی که دارد همراه با احساس خستگی با علائم جسمانی همچون ضعف، کاهش یا افزایش وزن و... مواجه بود، میتواند با مراجعه به پزشک عمومی مشکل را بررسی کند.
سهیلا فلاحی
دانش و سلامت