از طرف دیگر، تیزی فستفود روی زبان و غُلغُل زدنهای نوشابه در بدن، برای آنانی که طعم خوششان را چشیده‌اند، به مثابه سوزش سوزن‌مانند دود سیگار در ریه‌ها برای افراد سیگاری است. به قول معروف می‌چسبد!
این مطلب از آن دسته مطالبی است که میتواند تا حد زیادی بین ما و این رابطه مسموم و ناخوشایند پادرمیانی کند. ماجرا از آنجا شروع شد که فردی به نام مورگان اسپورلاک به بهانه تولید مستندی با عنوان «من سوپرسایز»، یک ماه تمام غذایش را با فست‌فودهای مک‌دونالد تامین کرد. فرآیندی که نه تنها اضافه‌وزن وی را به دنبال داشت، بلکه به کبدش آسیب رساند و حتی نشانه‌های عقبگرد اعتیادوار از خود بروز داد. این نتایج را به ترکیب سمّی کربوهیدرات‌ها و مواد شیمیایی و نگهدارنده‌های افزوده اغذیه نامناسب ربط دادند. ولی آیا راز دیگری در این میان نهفته است؟
بی‌خیال میکروب‌های مفید!
ظاهرا در خلال لذت‌های شکمی که از فست‌فودها برده‌ایم، از یاد موجودات دیگری که در بدنمان منزل کرده‌اند، غافل بوده‌ایم. منظور همان موجودات بیچاره‌ای است که در روده ما زندگی می‌کنند. صدها تریلیون میکروبی که جمعیتشان با نرخ ده به یک به مجموع سلول‌های بدن ما می‌چربد. همان‌هایی که غذای ما را هضم، انواع و اقسام ویتامین‌ها و مواد مغذی را برایمان تولید و سلامت بدنمان را حفظ می‌کنند. تا همین اواخر آنها را عامل آسیب برمی‌شمردیم، در حالی که این موجودات (ازجمله میکروب سالمونلا) اقلیتی کوچک هستند که وجودشان برای ما حیاتی است.
بررسی‌های انجام شده روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داده در صورت تغذیه این جانوران با رژیمی سرشار از چربی، میکروب‌های بدنشان بشدت دچار تغییرات منفی میشود. البته با استفاده از پروبیوتیک‌ها می‌توان تا حدی از این امر جلوگیری کرد، اما تفاوت فاحشی میان بدن و میکروب‌های طبیعی ما با موش‌های آزمایشگاهی وجود دارد.
آزمایش‌ها و نتایج‌شان
در تحقیقی که بتازگی انجام شده، رژیم غذایی یک گروه آفریقایی بومی را ـ که عمدتا از حبوبات و سبزیجات تشکیل شده ـ با یک گروه آفریقایی آمریکایی ـ که رژیم پرچربی و پرگوشت با اندکی فیبر مغذی مصرف می‌کردند ـ جابه‌جا کردند. آفریقایی‌ها واکنش بسیار بدتری به غذای سبک آمریکایی نشان دادند. سوخت و ساز بدنشان مختل شد و در عرض دو هفته نشانه‌های دیابتی و ناسالمی بروز یافت. در مقابل، در آفریقایی‌های آمریکایی نشانه‌های کمتری از احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ دیده شد. آزمایشات دو گروه، میکروبیوم (ترکیب جمعیت میکروب‌ها در روده) کاملا متضادی را به نمایش گذاشت.
جالب اینجاست که تاکنون کسی از زاویه میکروبیوم‌ها به بررسی تاثیر غذاهای ناسالم روی غربی‌ها نپرداخته است. تیم اسپکتور، نویسنده‌ای است که برای تالیف کتابی به نام «افسانه رژیم غذایی» دست به آزمایش‌های نامتعارفی زده و تاثیرشان روی میکروب‌های روده را ثبت کرده است. ازجمله این آزمایش‌ها می‌توان به روزه گرفتن، رژیم کلونوسکوپی و همچنین یک رژیم سنگین با پنیر فرانسوی غیرپاستوریزه اشاره کرد. تیم، پسر تام، دانشجوی علوم ژنتیک در دانشگاه اَبرسْتویث آزمایشی دیگر به پدرش پیشنهاد می‌کند: «تعقیب تغییرات حاصله میکروب‌های بدن پس از تغییر یک رژیم معمولی غربی به رژیم کاملا فست‌فودی، آن هم طی یک هفته.»
در نقش موش آزمایشگاهی
از آنجا که تیم، مدت‌ها بود یک رژیم عادی را دنبال نمی‌کرد، پسرش نقش موش آزمایشگاهی را به عهده می‌گیرد؛ البته به شرطی که پدرش پول تمام فست‌فودها را حساب کند! قرار بر این میشود که تام ده روز تمام در شعبه مک‌دونالد محل خودشان غذا بخورد. انتخاب‌های وی یا همبرگر بزرگ بود یا ناگت مرغ همراه سیب‌زمینی و نوشابه سیاه. او اجازه داشت برای رساندن ویتامین به بدنش هر شب مقداری ماءالشعیر و چیپس هم بخورد. کار دیگر این بود که قبل، حین و پس از رژیم غذایی‌اش نمونه مدفوعش را بگیرد و برای تایید سازگاری نتایج به سه آزمایشگاه مختلف بفرستد.
تام آزمایش را با روحیه بالا آغاز کرد و با بودجه نامحدود غذاهای ناسالمش، چشم دوستانش را در‌آورد. حال بقیه را از زبان خودش بخوانید: «تا سه روز حال خوبی داشتم، بعد یواش یواش حالم بد شد. کسل‌تر می‌شدم و سر یک هفته دوستانم می‌گفتند رنگ صورتم به خاکستری عجیبی گرویده است. چند روز گذشته واقعا برایم سخت گذشت. احساس خوشی نداشتم، اما از علائم عقبگرد اعتیادوار خبری نبود و وقتی رژیم تمام شد، با عجله (برخلاف رفتار عادی‌ام) به مغازه حمله کردم و مقداری میوه و سالاد خریدم.»
چند ماهی طول کشید تا جواب رژیم سخت تام به دستشان برسد.
دو منبع موثق در این آزمایش همکاری کردند. یکی دانشگاه کورنل آمریکا و دیگری پروژه روده بریتانیا که با بودجه عمومی اداره شده و به مردم اجازه می‌دهد میکروبیوم‌های خود را بسنجند و نتایج را برای تحلیل دیگران در اینترنت به اشتراک بگذارند. همه نتایج بر یک طبل می‌زدند: اجتماع میکروب‌های روده تام (یا همان میکروبیوم) در مدت آزمایش بشدت نابود شده بود.
روده تام تغییرات شدیدی را در گروه‌های میکروبی خود شاهد بود که هنوز دلایلش پوشیده است. باکترویدت‌ها جای فیرمیکوت‌ها را به عنوان گونه میکروبی غالب گرفته بودند و در عین حال بیفیدوباکتری‌های خوش‌خیم که نفخ را سرکوب می‌کنند، به نصف مقدار پیشین رسیده بودند. جدا از همه اینها، مشهودترین نشانه روده غیرسالم، از دست رفتن تنوع گونه‌های میکروبی است و چنین مشاهده شد که در عرض این چند روز، حدود 1400 گونه میکروبی در بدن تام از بین رفته است؛ چیزی حدود 40 درصد مقدار کل. این تغییرات تا دو هفته به قوت خود باقی ماند و میکروب‌های طبیعی بدن بازیابی نشدند. از دست رفتن گونه‌های میکروبی یک نشانه واحد برای بیماری است که در روده‌های افراد چاق و دیابتی مشاهده شده و در موش‌های آزمایشگاهی به انواع و اقسام مشکلات ایمنی منجر میشود.
علیه شکم‌تان قیام کنید!
این بار که برای خرید به فروشگاه رفتید و مردمک‌های چشم‌تان به محض ورود به راهروی غذاهای فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس باز شد و آب دهانتان راه افتاد، دستتان را مشت کنید و بدن بیچاره‌تان را به یاد بیاورید.
آیا حاضرید جلوی یک وسوسه مقطعی وا بدهید و سال‌ها بعد میلیون‌ها تومان پولی که می‌توانستید خرج سفر به زیباترین جاهای دنیا کنید را پای شیمی‌درمانی بریزید؟ این بارکه وسوسه شدید به جای صرف وقت برای درست کردن یک غذای حسابی، سر و ته گرسنگی را با یک مشت فلافل هم بیاورید، به این فکر کنید اگر به جای بلعیدن دو نان باگت، مقداری سالاد ساده نوش جان کنید، شاید امسال سرما هم نخورید؛ چه برسد به این که چنان تن و بدنتان ضعیف شده باشد که با خوردن یک غذای ساده کارتان به بیمارستان و سرُم و... باز شود!
شاید با این مقاله هم قانع نشوید که خوردن فستفود را کنار بگذارید، اما حداقل با خوردن غذاهای سالم در کنار این تغذیه‌های بیخودی، اثرات مخرب آنها را تا حدی جبران کنید. ما مصرف پروبیوتیک‌ها (ماست)، سبزیجات ریشه‌ای (هویج، تُرُب و...)، دانه‌های روغنی (پسته، گردو و...)، انواع زیتون و تغذیه‌های سرشار از فیبر (آناناس، هلو، پرتقال و...) را توصیه می‌کنیم. میکروب‌های عزیز روده شما هم چنین خوردنی‌هایی را از شما توقع دارند و نکته آخر این که حتی اگر شما هم گول کاهو و کلم‌های «پرکن بخور» را در فلافلی‌ها بخورید، روده‌هایتان گول نمی‌خورند!
هوای خودتان را داشته باشید تا سلامت باشید.
نیاز باکتری‌های طبیعی روده
بدن برای تامین مواد مغذی مهم و ویتامین‌هایش به باکتری‌های طبیعی خودش نیاز دارد و آنها نیز برای تامین انرژی‌شان از طریق مصرف سبزیجات و میوه‌جات به ما وابسته هستند. بدون مواد غذایی سالم، باکتری‌ها نمی‌توانند موادشیمیایی احیاگر را برای کارکرد صحیح دستگاه ایمنی بدن فراهم کنند.
منبع: IFLScience
سیاوش شهبازی