محمد احمدی، کارشناس ارشد علوم بهداشتی در تغذیه در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: بدن دائم براساس نیازش در حال سوزاندن یا تجزیه مولکول‌های بزرگ‌تر برای تولید انرژی و ساختن یا ترکیب مولکول‌های کوچک‌تر به منظور ذخیره انرژی است؛ انرژی‌ای که از طریق غذا وارد بدن میشود، در سه قسمت مصرف میشود. یک قسمت از این انرژی، صرف فعالیت‌ها یا متابولیسم پایه بدن ازجمله تنفس، گردش خون، ساخت ترکیبات ضروری داخل بدن، پمپ یون‌ها از غشاهای بدن، انرژی مورد نیاز برای سیستم عصبی مرکزی و انرژی و حفظ دمای بدن میشود و در بیشتر افراد، بیشترین قسمت انرژی مصرفی بدن را که حدود 70ـ60 درصد است، تشکیل میدهد.
قسمت دوم انرژی مصرفی، صرف فعالیت بدنی میشود که از صد کیلوکالری در روز در افراد بی‌تحرک تا 3000 کیلوکالری در روز در افراد بسیار فعال متغیر است. قسمت سوم، انرژی گرمازایی غذاست. یعنی غذایی که مصرف می‌کنیم تا هضم و جذب شود و مورد استفاده سلول‌ها قرار گیرد، نیاز به گرفتن انرژی و گرما از بدن دارد. این قسمت کوچک‌ترین جزء بوده و حدود 10درصد کل انرژی مصرفی روزانه را شامل میشود.
پس چرا چاق می‌شویم؟
یکی از دلایل اضافه وزن و چاقی، کاهش میزان متابولیسم (سوخت و ساز) بدن است که اغلب بر اثر نداشتن فعالیت بدنی موثر ایجاد میشود و سبب برهم خوردن تعادل میان انرژی دریافتی از غذا و مصرف آن در بدن میشود. احمدی ضمن اشاره به این موضوع می‌افزاید: البته کاهش میزان متابولیسم در حد بسیار زیاد، حالت غیرطبیعی و نوعی بیماری است که بر اثر کمبود عملکرد هورمون‌های تیروئیدی در بدن اتفاق می‌افتد و با علائمی چون خستگی مفرط، خواب زیاد و سنگین، بی‌حوصلگی، کم‌خونی، احساس سرما، یبوست، قاعدگی نامنظم و... همراه است و باید تحت نظر پزشک فوق‌تخصص غدد درمان شود.
استفاده از غذاهای کم کالری
از دیدگاه طب نوین، مصرف مداوم غذاهای کم کالری باعث کاهش متابولیسم پایه میشود و تنها به مقدار کمی وزن را کاهش میدهد و اگر فرد دوباره به برنامه غذایی قبلی‌اش برگردد بیشتر از قبل وزن اضافه خواهد کرد! به گفته این پژوهشگر طب سنتی، بهترین راهکار برای کاهش وزن، افزایش سطح فعالیت بدنی همراه با رعایت یک رژیم غذایی تنظیم شده توسط متخصص تغذیه است، نه رژیم غذایی خودسرانه.
موضوع دیگری که احمدی به آن اشاره می‌کند، مربوط به میزان انرژی گرمازایی هر کدام از درشت مغذی‌هاست. غذاهای پروتئینی در روند هضم و جذب در بدن در مقایسه با غذاهای کربوهیدراتی و حاوی چربی، به میزان بیشتری انرژی از بدن می‌گیرند و در نتیجه در برخی رژیم‌های لاغری استفاده می‌شوند، ضمن این که بدانید چربی در مقادیر مساوی با پروتئین و کربوهیدرات، انرژی بیشتری در بدن تولید می‌کند و این یکی از مکانیسم‌های ایجاد چاقی توسط چربی است.
همچنین در منابع تغذیه نوین اشاره شده است که افزودن برخی مواد غذایی به رژیم غذایی روزانه میتواند میزان متابولیسم پایه را برای چند ساعت افزایش دهد. مثلا مصرف 350 ـ 200 میلی‌گرم کافئین در مردان و 240 میلی‌گرم کافئین در زنان به‌صورت روزانه سبب افزایش متابولیسم پایه میشود.
طب سنتی چه نظری دارد؟
در طب سنتی، مواد خوراکی را به غذاها و دواها تقسیم بندی می‌کنند. به گفته این پژوهشگر طب سنتی، غذاهایی مانند نان و گوشت و برنج، گرمایی متعادل در بدن تولید می‌کنند و قدرت تغییر متابولیسم بدن را ندارند. اما این دواها هستند که بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و می‌توانند سوخت‌و‌ساز بدن را افزایش یا کاهش دهند. دواها در طب سنتی ایرانی اغلب به داروهای گرم و سرد تقسیم می‌شوند.
احمدی می‌گوید داروهای سرد در افراد معتدل، حرارت بدن را کاهش می‌دهند و به عبارتی باعث کاهش متابولیسم میشود. اما دواهای گرم قاعدتا متابولیسم را بالا می‌برند.
با این گیاهان سوخت‌و‌ساز بدن را بالا ببرید
* زیره: در درجه سوم گرمی و خشکی قرار دارد و می‌توان عرق آن را به اندازه یک استکان قبل از غذا میل کرد.
* دارچین: علاوه بر این که حرارت بدن را افزایش میدهد، مصرف
دم کرده آن به هضم بهتر غذا کمک می‌کند.
* زنجبیل: آن را می‌توان به شکل مربا، عسل یا دم‌کرده استفاده کرد. زنجبیل بویژه برای مبتلایان به دردهای مفاصل که با خوردن لبنیات دردشان تشدید میشود، مناسب است.
* پیاز: از سردی غذاها می‌کاهد و به افزایش متابولیسم بدن کمک می‌کند.
* سیر: علاوه بر این که سبب افزایش حرارت بدن میشود، به کاهش چربی و رقیق کردن خون کمک می‌کند و طبع آن اواخر درجه سوم گرمی و خشکی است.
* فلفل: این گیاه حرارت بدن را افزایش میدهد و اضافه کردن آن به غذا سبب تقویت هاضمه میشود.
* آویشن و پونه: دارای اثر گرم‌کنندگی و ضد‌عفونی‌کننده بدن است.
* زردچوبه: این گیاه نیز گرمی و خشکی زیادی دارد و به عنوان افزایش‌دهنده متابولیسم می‌توان آن را به غذاها اضافه کرد.
* هل: آن را می‌توان همراه با چای دم کرد و نوشید.
فاخره بهبهانی
دانش و سلامت