کمااین که در خبرها آمده است طبق آمارهای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی همچنان سالانه 25 هزار نفر در ایران به بیماری سالک که یکی از مهم ترین بیماری‌های شایع پوستی در کشور است مبتلا می‌شوند.
حتی به گفته دکتر علی خامسی‌پور، معاون پژوهشی مرکز آموزش و پژوهش پوست و جذام، بیماری سالک یک بیماری پوستی با عامل انگلی است که از طریق پشه خاکی به انسان منتقل میشود و در 17 استان ایران از جمله استان‌های ایلام، اصفهان، خراسان رضوی، خراسان‌شمالی، خوزستان، کرمان، گلستان و فارس وجود دارد و متاسفانه در حال گسترش است.علت شیوع سالک در این استان‌ها شرایط اقلیمی و وجود ناقل و میزبان ذخیره است.
چگونه سالک می‌گیرید؟
عامل بیماری انگلی سالک یعنی لیشمانیا توسط نیش پشه خاکی از فرد بیمار یا میزبان پستاندار برداشت میشود و پس از تغییرات پشه و تکثیر در بدن پشه در خونخواری بعدی به وسیله نیش پشه خاکی به فرد سالم انتقال پیدا می‌کند و پس از دوره کمون از چند هفته تا چندماه ضایعه ظاهر میشود. این متخصص پوست با تاکید بر این که سالک واگیر ندارد و منحصرا از طریق نیش پشه خاکی انتقال پیدا می‌کند به جام جم می‌گوید: در واقع سالک ضایعه پوستی است که عامل آن گونه‌های مختلف انگل تک یاخته‌ای از جنس لیشمانیا است.
این انگل توسط نیش ناقلینی از خانواده فلبوتوموس (پشه خاکی) انتقال می‌یابد. اما تشخیص آن با برداشت نمونه به‌وسیله تیغ جراحی و رنگ آمیزی انجام میشود. همچنین از کشت انگل نیز استفاده میشود. آزمایش مولکولی PCR در مواردی کمک کننده است و توصیه میشود بویژه به منظور تعیین نوع انگل آزمایش پاتولوژی نیز انجام شود.
وقتی باید به سالک مشکوک باشی
دکتر خامسی‌پور در پاسخ به این سوال که ویژگی‌های زخم سالک چیست، توضیح می‌دهد: ضایعه سالک با جوش غیرچرکی شروع میشود و بعدا زخمی میشود. این ضایعه همراه با سفتی است و وقتی بزرگ میشود، رفته‌رفته با درمان یا بدون درمان بهبود می‌یابد. اما بدون شک، درمان مراحل بهبودی را تسریع می‌کند.
وی در پاسخ به این که در چه صورت باید به سالک مشکوک شد، می‌گوید: هر ضایعه پوستی در مناطق بومی میتواند سالک باشد مگر این که بعد از دو تا سه مرتبه آزمایش،انگل یافت نشود. اما مشخصه اصلی ضایعه سالک همراه با سفتی بودن است.
درمان قطعی وجود ندارد
توصیه میشود برای درمان بیماری در مناطقی که عامل بیماری بومی است، اگر ممکن است افراد بومی درمان را به تاخیر بیندازند تا مصونیت توسط سیستم ایمنی ایجاد شود. اما در شرایط دیگر باید درمان را هر چه سریع‌تر شروع کرد. چون یکی از مهم ترین راه‌های کنترل سالک، بیماریابی و درمان به‌موقع و استاندارد است.
دکتر خامسی‌پور درباره نبود واکسن این بیماری می‌گوید: متاسفانه هنوز هیچ واکسنی برای هیچ نوعی از بیماری لیشمانیوز که سالک یکی از تظاهرات بالینی آن است وجود ندارد.البته هر ساله توسط وزارت بهداشت در مناطق مختلف مبارزه با مخازن و ناقلین انجام میشود ولی به علت ماهیت بیماری در هیچ منطقه‌ای از جهان این مبارزات کافی نبوده است. فقط باید سعی شود افراد مورد گزش پشه واقع نشوند.
تولید داروی درمان سالک
داروی درمان سالک،مراحل تحقیقاتی و آزمایشگاهی خود را گذرانده و اکنون درحال طی مرحله کارآزمایی بالینی است.
دکتر علیرضا فیروز، متخصص پوست و مو و رئیس مرکز آموزش و پژوهش بیماری‌های پوست و جذام در گفت‌وگو با جام‌جم با تاکید بر این که این بیماری، پیشگیری و درمان قطعی ندارد، می‌گوید: یکی از مواردی که این مرکز بشدت روی آن تحقیق می‌کند، ساخت واکسن سالک در ایران است. اما در حال حاضر این مرکز با همکاری دانشگاه علوم پزشکی مشهد یک داروی موضعی برای درمان سالک ساخته است که تاکنون فاز یک و دوی مرحله تحقیقاتی را طی کرده و فاز سوم آن که شامل مطالعات بالینی است درحال حاضر در دست بررسی است.
این متخصص تاکید می‌کند: این دارو برای رفع اسکار (جای زخم) ناشی از بیماری سالک و جلوگیری از ایجاد اسکار نیست بلکه برای درمان زخم ناشی از بیماری ساخته شده است. البته این دارو به‌صورت پماد موضعی ارائه میشود و تزریقی نیست.به علاوه مصرف آن مانع ایجاد اسکار روی پوست نمی‌شود، اما به‌طور کلی وسعت اسکار روی پوست افرادی که دارو مصرف می‌کنند نسبت به بیمارانی که دارو مصرف نکرده‌اند، کوچک‌تر است.
پونه شیرازی