سال‌ها از آن روز می‌گذرد و حالا تا حدودی با کارکرد اعضای به ظاهر بی مصرف بدن آشنا شده‌ام. چند روز پیش خبری را در وبگاهی درباره خالها و عملکردشان خواندم که به نظرم غیرعادی آمد. خبر این بود که ظاهرا بعضی خالها ممکن است به بروز سرطان در بدن منجر شوند و از قضا اگر در دست راست تعداد خالها بیشتر باشد، آن وقت است که فرد بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان رنگدانه‌های پوست قرار دارد. این بار هم همان کنجکاوی کودکانه باعث شد با دکتر امیرهوشنگ احسانی، متخصص پوست و مو و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره چیستی خال و ماجرای سرطانی شدن آنها گفت‌وگو کنم.
خال چیست؟
دکتر احسانی در گفت‌وگو با جام‌جم و در پاسخ به این که خال چیست و چطور به وجود می‌آید، می‌گوید: خال یک توده خوش‌خیم پوستی است که بر اثر تکثیر برخی سلول‌های طبیعی پوست به اسم سلول‌های رنگدانه‌ای پوست ایجاد میشود. خالها ممکن است از هنگام تولد یا بعد از تولد ایجاد شوند. خالها تا 35 سالگی ممکن است ظهورشان به تعویق بیفتد. بعضی خالها از هنگام تولد وجود دارند و بعضی هم در دوران کودکی تا بلوغ و حتی تا 35 سالگی ممکن است ایجاد شوند. معروف‌ترین شکل خال که بیشتر افراد با آن بیشتر آشنا هستند، خال‌هایی است که به رنگ قهوه‌ای یا سیاه روی صورت و بسیاری از قسمت‌های بدن دیده میشود. این خالها ممکن است مسطح یا برجسته و گوشتی باشند. رنگ این گونه خالها گاهی ممکن است به‌شدت سیاه یا قهوه‌ای یا این که در مواردی ممکن است همرنگ پوست باشد. وی با اشاره به این که تعداد خال در یک نفر موضوعی ارثی و ژنتیکی است، می‌افزاید: زمان ظهور خالها میتواند تا پس از بلوغ هم طول بکشد و از این رو ممکن است خال در مراحل مختلف سنی ایجاد شود. برای مثال در دوران بارداری ممکن است تعداد خالها افزایش یابد. همین‌طور در دوران بلوغ هم ممکن است تعداد خالها زیاد شود. معمولا این گونه خالها، خال‌های خوش‌خیمی هستند که تیپ بدخیمی کمی دارند.
تغییرات هشداردهنده در خالها
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، توجه به بروز تغییرات در خالها را مهمترین نکته در مورد بحث سلامت در ارتباط با خالها می‌داند و می‌گوید: مثلا اگر رنگ خال تغییر کند و خال چند رنگ بشود، یعنی در خال، هم رنگ سیاه و هم رنگ قهوه‌ای پررنگ و کمرنگ وجود داشته باشد یا این که مشاهده شود اندازه خال تغییر کرده و بزرگ شده است در این حالت باید تغییرات را جدی گرفت. حالت دیگر این است که مشاهده شود حاشیه خال نامنظم شده، به این صورت که خال از حالت کروی خارج شود و لبه‌های مضرس (دندانه‌دار) پیدا کند.
در این موارد این ریسک وجود دارد که خال در حال تحولات بدخیمی است و چه بسا به سرطان خالها که ملانوم نام دارد، تبدیل شود. در این مواقع با مراجعه به پزشک باید نمونه‌برداری انجام شود و اگر خال تغییراتی داشت توصیه می‌کنیم خال با یک حاشیه اطمینان برداشته شود.
دستکاری خال
دکتر احسانی در مورد دستکاری خال و کندن بخش‌هایی از آن که برخی عادت به انجام آن دارند، گفت: خال به راحتی کنده نمی‌شود. آنچه کنده میشود خال گوشتی است که ماهیتش با خال‌های دیگر متفاوت است و اهمیتی ندارند و به صورت ارثی در بدن افراد به وجود می‌آیند. این قبیل خال‌های گوشتی معمولا در افراد چاق و با بالارفتن سن ایجاد میشود و ماهیتش با سلول‌های رنگدانه‌ساز پوستی متفاوت است. خالها ممکن است تا آخر عمر تغییری نکنند، اما ممکن است با بروز تغییرات یا حتی با به وجود آمدن در پوست سالم ـ در شرایطی، قبلا وجود نداشتند ـ زمینه ابتلا به سرطان ملانوم را برای فرد ایجاد کنند.
تعداد خال‌های بدن تابع چیست؟
این متخصص پوست و مو ضمن رد وجود ارتباط بین خال با تغذیه و گوارش و دیگر مسائل داخلی بدن تأکید می‌کند: تعداد خال در افراد صرفا ژنتیکی است و هیچ کاری نمی‌توان کرد که کسی تعداد خال کمتری در بیاورد. تنها چیزی که ممکن است مسأله خالها را تشدید کند، این است که تعداد خال‌های صورت هنگام تابش آفتاب ممکن است بیشتر شود و در این صورت با استفاده از ضد آفتاب در دوران کودکی می‌توان در درجه اول جلوی بروز کک و مک را تا حدودی گرفت و بعد تا حدودی بحث روند افزایش خالها را کنترل کرد.
خال‌هایی را که باید برداشت
دکتر احسانی معتقد است نیازی نیست خالها برداشته شود. برداشتن خالها در شرایط عادی فقط جنبه زیبایی دارد و به درخواست فرد انجام میشود. وی می‌افزاید: بعضی خالها که مادرزادی هستند ریسک بدخیمی بالاتری دارند. خال‌هایی که مو دارند و از هنگام تولد در بدن هستند، هر چه اندازه بزرگ‌تری داشته باشند احتمال بدخیمی بیشتری دارند.
این پزشک متخصص پوست درخصوص انتشار اخباری مبنی بر وجود رابطه بین تعداد خال‌های عضو خاصی از بدن با بروز سرطان تصریح کرد: به طور کلی هر چه تعداد خالها در بدن زیادتر باشد، ریسک بدخیم شدن آنها با توجه به فراوانی‌شان بیشتر خواهد بود.
این مسأله با این که خالها در کدام یک از اعضای بدن بیشتر یا کمتر هستند، ارتباطی ندارد. در این حالت توصیه میشود از خال‌های مشکوک چنین فردی نمونه‌برداری و در صورت لزوم و به تشخیص پزشک، موارد مشکوک برداشته شود.
کاظم کوکرم