«استفن پورتمان» مدیر اجرایی صندوق میراث جهانی که هدف آن حفاظت از میراث فرهنگی در معرض خطر در کشورهای در حال توسعه است، می گوید: محوطههای تاریخی - طبیعی در هر لحظه با تهدید رو به رو هستند و جدا از آثار تاریخی و شهرهای باستانی در خاورمیانه، مناطق تاریخی مهمی در دیگر شهرهای آسیا نیز براثر توسعه بدون نظارت و بی رویه با بالاترین تهدید رو به رو هستند.
گردشگری در تمام محوطهها در سراسر جهان به خوبی قاعدهمند نیست و هجوم بیش از حد گردشگران فشار مضاعفی به این آثار تاریخی و طبیعی وارد میکند. اگرچه افزایش گردشگری در یک کشور امری مثبت و امیدوارکننده قلمداد میشود، اما حضور بیش از حد بازدیدکنندگان نه تنها این جاذبههای ارزشمند را در معرض نابودی قرار میدهد، بلکه کیفیت زندگی ساکنین آن شهر و منطقه را نیز تحت تاثیر خود قرار میدهد.
دیوار بزرگ چین که با طول هزاران کیلومتر در سالیان بسیار گذشته برای دفاع در برابر هجوم بیگانگان بنا شد، امروزه شاهد هجوم سرسامآور گردشگران است. بخشهایی از این دیوار تبدیل به بوم بزرگی برای نقاشی گرافیتی شده است و بنابر اعلام نشریه «بیجینگ تایمز»، 30 درصد از دیوار چین بر اثر فرسایش طبیعی و خسارت وارد شده از سوی انسانها ناپدید شده است.
آمارها نشان میدهد حدود 31 هزار بنای تاریخی در کشور چین به طور کامل تخریب یا بخشی از آنها از بین رفته است. دیوار چین تجسم درایت و رنج و زحمت میلیونها چینی در دوره باستان چین است که در سال ۱۹۸۷ میلادی به عنوان «سمبل ملیت چین در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
ویرانههای شهر باستانی «آنگکور» در کشور کامبوج در حال حاضر در اشغال گردشگرانی است که با گوشیهای هوشمند خود درصدد یافتن بهترین مکان و موقعیت برای عکسبرداری هستند که بنابر اعلام سازمان گردشگری کامبوج هر ساله 20 درصد به تعداد گردشگران بازدیدکننده از آن اضافه میشود. این شهر به عنوان پایتخت امپراطوری خمر بین قرن 9 تا 15 پس از میلاد رونق داشت. در سال ۱۴۳۱ میلادی سربازان تایلندی به شهر انگکور هجوم آوردند و آن را ویران کردند.
ویرانه شهر به حال خود رها شد و به تدریج گیاهان و درختان در اطراف شهر روییدند و آن را در خود پنهان ساختند تا این که ۱۵۰ سال پیش دوباره کشف شد. این شهر دارای بیش از هزار معبد کوچک و بزرگ بوده است که آن را به عنوان بزرگترین اثر تاریخی مذهبی جهان معرفی کرده است. بسیاری از این معابد مرمت شدهاند و این محوطه جهانی یونسکو تنها در سال 2013 پذیرای بیش از دو میلیون بازدیدکننده از سراسر جهان است.
دیواره بزرگ مرجانی در شرق استرالیا و در اقیانوس آرام، میراث جهانی یونسکو است و به عنوان بزرگترین اکوسیستم مرجانی در دنیا شناخته میشود که دارای گونههای دریایی بیشماری در خود است.
اما محققان بر این باورند که این گنجینه طبیعی تا سال 2050 به سبب تغییرات آب و هوایی منقرض خواهد شد. بدون شک این موضوع یک فاجعه زیستمحیطی است و از سوی دیگر نقطه پایانی برای صنعت گردشگری میلیارد دلاری در این منطقه محسوب میشود که عواقب بدی برای اقتصاد داخلی منطقه نیز به همراه خواهد داشت.
این مجموعه بزرگ شامل بیش از 3900 جزیره مختلف است که به صورت نواری در دریای کورال در شرق ایالت «کوئینزلند» کشیده شدهاند و در مجموع بیش از سیصد هزار کیلومتر گستردگی و ۲۶۰۰ کیلومتر طول دارند.
کلیسای سیستین در واتیکان که «میکلآنژ» چهار سال را برای نقاشیهای حیرت انگیز 1100 متر مربع از سقف آن وقت گذاشت امروزه پذیرای میلیونها گردشگر است که برای تحسین آثار هنری و معماری آن به اقامتگاه رسمی پاپ سفر میکنند، اما بسیاری از آنها قانون عدم عکسبرداری با فلش را زیر پا میگذارند. همچنین بازدم حاوی دیاکسید کربن بازدیدکنندگان نیز موجب ایجاد صدمه به آثار هنری در این مجموعه میشود.
سال گذشته یک سیستم گرمایشی و سرمایشی پیشرفته داخل کلیسای سیستین برای مقابله با آثار سوء حضور گردشگران تعبیه شد. این سیستم با شمارش تعداد گردشگران از طریق حسگرها و دوربینهای نصب شده، دما و رطوبت داخل این محوطه جهانی را تنظیم میکند.
برای سالیان طولانی گردشگران برای تماشای نقاشیهای متعلق به عصر حجر روی دیوارهها و سقف غار آلتاماریا در سواحل شمالی اسپانیا به این منطقه هجوم میآوردند. اما راهپیمایی مداوم بازدیدکنندگان این غار موجب صدمه وارد شدن به نقاشیهای عصر سنگی این کلیسا با قدمت بش از 2 هزار سال شده است و بنابراین مقامات دولت اسپانیا تصمیم گرفتند که درهای این محوطه را در سال 2002 به روی عموم مردم ببندند.
سال گذشته دسترسی به دالانها مجددا و تا حدودی دوباره امکانپذیر شد، به گونهای که در هفته تنها پنج بازدیدکننده به صورت تصادفی برای بازدید این اثر ارزشمند انتخاب میشوند که باید در هنگام ورود از لباسهای محافظ استفاده کنند. این غار در سال 1985 وارد فهرست میراث جهانی یونسکو شد.
منطقه حفاظت شده «ماسای مارا» در جنوب غربی کنیا که از نظر تنوع زیستی و شمار حیوانات آن در جهان کمنظیر است، یکی از منابع اصلی درآمد این کشور محسوب میشود. اما تعداد بیش از حدی از گردشگران که برای تماشای حیات وحش بکر وارد این منطقه می شوند و در آنجا کمپ میزنند فشار مضاعفی را روی منابع طبیعی و محیط زیست آن تحمیل کرده است.
«استفن پورتمان»، مدیر اجرایی صندوق میراث جهانی معتقد است که دولت ها باید در مناطقی آسیبپذیر سقفی برای تعداد حضور گردشگران تعیین کنند. موضوع مهم این است که افراد برای تماشا و تجربه داراییهای طبیعی و فرهنگی منحصر به یک مکان به آنجا سفر میکنند و اگر این محوطهها دیگر وجود نداشته باشند و یا آسیب ببینند، درآمدهای گردشگری حاصل از آنها نیز کاهش خواهد یافت.
مقبره توتنخامون، از فراعنه مصر در دره پادشاهان، یک اثر تاریخی منحصر بهفرد محسوب میشود. در گذشته بطور متوسط روزانه 1500 نفر از مقبره اصلی دیدن میکردند که به دلیل رطوبت حاصل از تنفس آنها، طی چند دهه صدمات زیادی به این مقبره بویژه دیوارنگارههای آن وارد شد.
به همین دلیل با استفاده از جدیدترین فناوریهای تصویربرداری سهبعدی یک نمونه بدلی از مقبره توتنخامون ساخته شد و پس از افتتاح آن از حدود یک سال قبل گردشگران تنها میتوانند از نمونه بدلی بازدید کنند و تنها محققان با کسب مجوزهای لازم اجازه بازدید از مقبره اصلی را دارند.
بنای تاریخی تاج محل در قرن هفدهم میلادی به دستور یکی از پادشاهان ایلخانی به نام شاهجهان برای اثبات علاقهاش به همسرش در مدت 22 سال ساخته شد و از قرن هفدهم تاکنون به عنوان نماد عشق در هند شناخته میشود.
سالانه حدود 4 میلیون نفر از این مجموعه بازدید میکنند و این موج عظیم هجوم گردشگران صدماتی را به سازه آن وارد کرده است. همچنین متخصصان بر این باورند که کاهش سطح آب رودخانه «یامونا» در نزدیکی تاج محل یاعت شده که فونداسیون چوبی این بنا را تحت تاثیر قرار داده است. این سازه متقارن با استفاده از 20 هزار قطعهسنگ مرمر روی سکویی عظیم از مرمر بنا شده است.(برترینها)