استرس یا تنیدگی یا فشار روانی در روان شناسی به معنای فشار و نیرو است و هر محرکی که در انسان ایجاد تنش کند، استرس زا یا عامل تنیدگی نامیده می شود.
هر چالش یا تهدیدی برای ما رفاه افراد به عنوان استرس تلقی می شود و هرچند استرس در باور عموم مردم به عنوان یک پدیده منفی نقش بسته اما شاید تعجب کنید اگر بدانید که زندگی بدون استرس نی می تواند خسته کننده و حتی بی معنی باشد یعنی استرس هم جنبه مثبت دارد و هم جنبه منفی.
اما آنچه بیشتر در سلامت روان به آن توجه می شود جنبه منفی استرس است که می تواند منجر به اختلالات روان شود.
هنگام استرس چه اتفاقی در بدن می افتد؟
استرس به احساس فرد نسبت به یک موقعیت گفته می شود در حالیکه عوامل استرس زا مانند سر و صدا در محیط پیرامون وجود دارند.
هنگامی که فرد دچار استرس می شود بدن مقادیر زیادی از مواد شیمیایی مختلف مانند کورتیزول، آدرنالین و نورآدرنالین تولید می کند که موجب افزایش ضربان قلب، آمادگی عضلانی، افزایش تعریق و هشیاری می شود که همه این عوامل کمک می کند که انسان در یک وضعیت خطرناک براثر استرس واکنش بهتری نشان دهد.
البته این استرس تاثیرات دیگری نیز بر بدن دارد که منفی است مانند تاثیرات منفی آن بر سیستم گوارش و سیستم ایمنی بدن.
افزایش ضربان قلب و تندتر نفس کشیدن نیز در طولانی مدت می تواند مشکلاتی برای سلامتی ایجاد کند.
اگر افراد مهارت های لازم برای مبارزه با وضعیت تنش زا را داشته باشند می توانند از تاثیرات منفی استرس بر سلامت پیشگیری کنند.
مهارت مقابله با استرس و فشارهای روانی
توانایی مقابله با استرس، هیجانات و فشارهای روانی شامل شناخت استرس های مختلف زندگی و تاثیر آن ها بر فرد است.
شناسایی منابع استرس و نحوه تاثیر آن بر انسان، فرد را قادر می سازد تا با اعمال و موضع گیری های خود، فشار و استرس را کاهش دهد.
کودکان و نوجوانان باید راه های تشخیص هیجان ها را در خود و دیگران بیاموزند و شیوه های تاثیرگذاری هیجان ها بر رفتار و روش های مقابله با آن را تمرین کنند.
دورانی نوجوانی و جوان، دوران اوج استرس
به گفته کارشناسان سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی تهران، نوجوانی و جوانی را می توان دوره جوشش و بروز شدید هیجان هایی مانند خشم، اندوه، نفرت و پرخاشگری دانست که اغلب این هیجانات نیز کنترل نشده هستند و بهداشت روانی فرد را بطورجدی تهدید می کنند. کنار آمدن با فشار روانی نیز در میان مهارت های زندگی نقش مهم دارد زیرا زندگی کردن در محیط های پرتراکم شهری، تصمیم گیری اساسی در مراحل تحصیل، شغل، ازدواج، و ده ها متغیر دیگر، کم وبیش فرد را در معرض فشارهای روانی قرار می دهد.
مدت هاست که پژوهشگران رابطه فشارهای روانی با بیماری های جسمی و روان شناختی را تائید کرده اند.
رابطه بیماری های جسمی با استرس
متخصصان سلامت روان دانشگاه علوم پزشکی تهران می گویند که بیماری های روان تنی مانند بیماری های دستگاه گوارش، بیماری های قلبی و به ویژه فشارخون و سردردهای میگرنی با زندگی همراه با فشار روانی رابطه انکارناپذیری دارند.
در بعد روان شناختی نیز ادامه فشارهای روانی، بهداشت روان شناختی افراد را به طورجدی در معرض خطر قرار می دهد.
اضطراب، افسردگی و بی اعتمادی به محیط شایع ترین تبعات قرار گرفتن شخص در محیط فشارزا است.
راه های مقابله با استرس
در مورد فشار روانی توجه به سه عنصر « منبع فشارهای روانی» ، « شناخت راه های اثرگذاری فشارهای روانی بر انسان» و «چگونگی کنترل آثار فشارهای روانی» ، ضروری است.
میزان فشارهای روانی را در زندگی نمی توان به صفر رساند اما راه هایی برای مقابله با آنها وجود دارد.
بطور مثال می توان به گونه ای عمل کرد که منابع فشارهای روانی کاهش یابد. به علاوه ایجاد تغییر در محیط فیزیکی با شیوه زندگی، برخی منابع فشارزا را از بین می برد.
معمولا ارزیابی شناختی شخص از موقعیت فشارزا، نحوه مواجهه او را با آن موقعیت مشخص می سازد. این ارزیابی های شناختی، همواره چهارچوب منطقی ندارند و در بسیاری موارد تحلیلی های افراد از موقعیت مخدوش می شود.
مکاتب روان درمانی شناختی نگر، این خدشه های منطقی را خطاهای شناختی می نامند.
این خطاهای شناختی عموما فشارهای روانی شدیدی به همراه دارند و در برخی موارد، سلامت روانی فرد را به طورجدی تهدید و اقدامات درمانی را اجتناب ناپذیر می کنند.
نکته جالب این است که تا حدود زیادی می توان ارزیابی های صحیح شناختی را به نوجوانان آموزش داد.
پیامد چنین مداخله مفیدی ایجاد تغییرات مثبت در نگرش آنان و در نتیجه کاهش میزان فشار روانی است.
بی تردید کسب مهارت های مقابله با استرس می تواند منجر به پیشگیری، کاهش خطر بروز بیماری و مشکلات و اختلالات روان شود.(ایرنا)