برای نمونه می‌توان به عکسی که از نگهداری 30 قلاده شیر در قفسی نامناسب در قشم منتشر شد، اشاره کرد یا از مرگ پنج قلاده شیری نوشت که به دلیل بی‌توجهی مسئولان یک سیرک هنگام انتقال به شمال غرب کشور جان خود را از دست دادند، بعد از انتشار چنین خبرهای ناگواری دوستداران محیط زیست و حیات‌وحش برای بهتر شدن اوضاع تلاش‌های بسیاری کردند به همین دلیل این روزها می‌توان در کنار اخبار تاسفباری که از محیط زیست کشور منتشر میشود به خبرهای خوبی مانند ممنوعیت برگزاری سیرک در 22 استان کشور و برگزاری سیرک‌هایی که در آنها سوءاستفاده از حیات‌وحش جایی ندارد، امیدوار بود.
براساس آمار سازمان حفاظت محیط زیست 13 سیرک در کشور وجود دارد که برای نمایش‌های خود از حیات‌وحش استفاده میکنند، البته باید به این تعداد ده‌ها معرکه‌گیر را نیز اضافه کرد که با آزار گونه‌های جانوری سعی در برگزاری نمایش‌های خیابانی دارند، برای نمونه در استان‌های غربی کشور هر از گاهی معرکه‌گیری نمایش برگزار می‌کند که یک قلاده شیر را درون خودروی نیسانی جای داده و با اذیت و آزار این گونه به دنبال کسب درآمد است، این درحالی است که باید تاکید کرد چنین نمایش‌های خیابانی براحتی میتواند زمینه را برای اتفاق افتادن حوادثی تلخ مانند آسیب دیدن تماشاچیان آماده کند.
احترام به حیوانات در سیرک‌ها
بهداد سلطانیان، سرمایه‌گذار سیرکی است که امروز قرار است در اصفهان نمایش‌های خود را آغاز کند، آن هم بدون استفاده از حیوانات. جالب است بدانید او شخصی است که مدتی قبل از سوی رسانه‌ها مورد انتقاد قرار گرفت، زیرا سلطانیان سرمایه‌گذار سیرکی بود که در قشم30 قلاده شیر را در قفس نامناسبی جای داده بود.
سلطانیان درباره سیرک جدید خود به جام‌جم می‌گوید:وقتی متوجه شدم، تمام مراجع تقلید حیوان‌آزاری را حرام اعلام کردند تلاش کردم نمایش با حیوانات را از برنامه‌های سیرک حذف کنم به همین دلیل از شش ماه پیش با همکاری برخی سازمان‌ها و دوستانم توانستم این کار را بالاخره به سرانجام برسانم.
بندبازی، ژانگولر، آکروبات، شعبده‌بازی و تقلید صدا برخی از نمایش‌های سیرک جدید سلطانیان هستند. بنابراین خانواده‌ها بدون دغدغه می‌توانند کودکان خود را برای دیدن چنین نمایش‌هایی همراهی کنند. افزون بر این می‌توان به وزارت آموزش و پرورش نیز پیشنهاد داد به جای اینکه دانش‌آموزان را به سیرک‌هایی بفرستند که در آن آزار و اذیت حیوانات نمایش داده میشود، از سیرک‌هایی که نمایش با حیوانات را از لیست برنامه‌های خود حذف کرده‌اند استقبال کرده و با این کار خود به جمع حامیان حقوق حیوانات بپیوندند.
وی درباره تفاوت این سیرک با سیرک‌های دیگری که داشته ادامه می‌دهد: برگزاری سیرک بدون حیوانات خیلی آسان‌تر از نمایش با حیوانات است، به همین دلیل از تمام همکارانم درخواست می‌کنم به این سیرک بپیوندند تا بتوانند در کنار رعایت حقوق حیوانات به فعالیت حرفه‌ای بپردازند زیرا اکنون سیرک‌های بزرگ و موفق دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که نمایش با حیوانات را کنار بگذارند.
حمایت برای تغییر معیشت
شهرام امیرشریفی، مدیر دیده‌بان حقوق حیوانات درباره نحوه حمایت این سازمان از سیرک‌هایی که حیوان‌آزاری را کنار بگذارند به جام‌جم می‌گوید: سیرکی که قرار است امروز در اصفهان فعالیت خود را شروع کند حیوانات خود را کنار گذاشته است. در شرایط کنونی با توجه به اینکه برخی سیرک‌ها دنبال درآمد میلیاردی هستند فعالیت چنین سیرکی قابل قدردانی است.
وی ادامه می‌دهد: با پیگیری‌هایی که انجام دادیم اکنون 22 استان به جمع کمپین سیرک نه پیوسته‌اند، باید گفت این تلاش نتیجه‌های دیگری نیز مانند اقدام آقای سلطانیان داشته است، زیرا به این شکل ثابت شد که می‌توان سیرک داشت، اما حیوان‌آزاری نکرد. این درحالی است که دیده‌بان حقوق حیوانات به سیرک‌هایی که تصمیم بگیرند حقوق حیوانات را رعایت کنند کمک می‌کند تا معشیت خود را تغییر داده و به درآمد پایدار برسند.
امیری‌شریفی با بیان اینکه برخی سیرک‌ها که درآمدهای میلیاردی دارند در واگذار کردن حیوانات خود منفعت‌طلب هستند، می‌افزاید: اگر چنین سیرک‌هایی به جای منفعت‌طلبی به حقوق حیوانات احترام بگذارند به آنها کمک می‌کنیم تا حیوانات خود را به مجموعه‌هایی که استاندارد‌های لازم را برای نگهداری از حیوانات رعایت میکنند، تحویل دهند یا با آنها همکاری می‌کنیم تا بتوانند پارک حیات‌وحش تاسیس کنند.
باید یادآور شد حمایت نکردن از بخش خصوصی و نبود اراده در بخش دولتی سبب شده برخلاف کشورهای موفق که به‌جای باغ‌وحش، پارک حیات‌وحش تاسیس میکنند در کشورمان چنین مرکزی وجود نداشته باشد، در پارک‌های حیات‌وحش زیستگاه گونه‌های جانوری کاملا شبیه‌سازی شده و به‌جای اینکه حیوانات در قفس زندگی کنند، بازدیدکنندگان سوار برخودروهایی شبیه قفس می‌شوند تا از نزدیک با زندگی آنها آشنا شوند.
علاوه بر این باید گفت که دیده‌بان حقوق حیوانات برای انتقال حیوانات سیرک‌ها به دیگر کشورها نیز میتواند به سیرک‌داران کمک کند. البته در قبال چنین همکاری‌هایی از مسئولان سیرک‌ها تعهد گرفته میشود تا دیگر در نمایش‌هایشان از حیوانات سوءاستفاده نکنند.
دیده‌بان حقوق حیوانات برای افرادی که به قول معروف معرکه‌گیر هستند نیز برنامه‌هایی دارد. امیری‌شریفی در این‌باره اظهار می‌کند: در تلاش هستیم با جذب سرمایه‌گذار افراد معرکه‌گیر را بیمه کرده و برایشان شغل‌های مناسبی پیدا کنیم، اما این اشخاص نیز باید حیوانات خود را تحویل داده و تعهد بدهند که دیگر سراغ سوءاستفاده از حیوانات نروند.
شرایط برای سیرک‌ها سخت‌تر شود
در کشورمان دو سیرک بزرگ وجود دارد که مسئولان آنها تعداد زیادی گونه جانوری را در اختیار دارند. امیرحسین داداشی، رئیس اداره ساماندهی و هماهنگی امور مناطق سازمان محیط زیست در این باره به جام‌جم می‌گوید: در مجموع می‌توان گفت سیرک‌های فعال در کشور حدود 70 گونه جانوری دارند. برای نمونه سیرک خلیل‌عقاب هفت قلاده ببر دارد یا در سیرک آقای قهرمانی 29 قلاده شیر و هشت قلاده خرس نگهداری میشود.
این درحالی است که مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست بارها درمصاحبه‌های خود با تاکید بر اینکه مخالف سوءاستفاده از حیات‌وحش در سیرک‌ها هستند، گفته‌اند باید شرایط نگهداری از حیات‌وحش در سیرک‌ها آن‌قدر سخت شود که مسئولان سیرک‌ها تمایلی به برگزاری نمایش با استفاده از حیوانات نداشته باشند، اما نکته اینجاست که تاکنون تغییر مثبتی در شرایط نگهداری از حیوانات در سیرک‌ها ایجاد نشده و هنوز برخی سیرک‌داران در محل‌های نامناسبی از حیوانات نگهداری میکنند. افزون بر این باید تاکید کرد خارج کردن حیوانات از سیرک‌ها نیاز به آماده شدن زیرساخت‌ها دارد. برای نمونه اکنون حتی باغ‌وحش‌ها نیز محل مناسبی برای نگهداری از گونه‌های جانوری نیستند، زیرا به گفته مسئولان محیط زیست از حدود 70 باغ‌وحش و مرکز نگهداری حیواناتی که در کشور وجود دارد فقط 19 مرکز موفق به دریافت مجوزهای لازم شده‌اند.
باید تاکید کرد که مسئولان کشور در کنار ایجاد محدودیت برای سیرک‌ها و مراکزی که حقوق حیوانات را رعایت نمی‌کنند، باید مشوق‌هایی نیز برای افرادی که رویه خود را تغییر داده یا برای رعایت حقوق حیوانات در کشور قدم برمی‌دارند در نظر بگیرد، زیرا تجربه نشان داده تشویق، آموزش و فرهنگ‌سازی نتیجه بهتری دارد، برای نمونه می‌توان به فعالیت مثبت برخی سازمان‌های مردم نهاد اشاره کرد؛ چیا یکی از این سازمان‌های مردم نهاد است که در راستای حفظ محیط زیست تلاش می‌کند، آموزش‌های مردمی این سازمان چندی پیش به توبه سریالی شکارچیان زیادی منجر شد. این اقدام که به قیام اسلحه‌شکنان معروف شد از روستای دره‌کی در مریوان آغاز و در سراسر کشور فراگیر شد.این اتفاق مانند تشکیل کمپین سیرک نه نتیجه تلاش‌های مردمی است؛ بنابراین باید یادآور شد که چنانچه مسئولان از چنین سازمان‌هایی حمایت‌های بیشتری کرده و راه را برای فعالیت آنها باز کنند می‌توان به بهبود شرایط زیست محیطی کشور امیدوار بود.
مهدی آیینی / گروه جامعه
121