جام جم سرا: متخصصان می‌گویند چاقی یکی از مشکلات جوامع امروزی است، اما بعضی از افراد هم هستند که از مشکل لاغری مفرط رنج می‌برند. البته همان طور که چاقی باعث بروز مشکلات زیادی میشود، لاغری و کمبود وزن نیز خطرناک است زیرا سوء‌تغذیه، ضعف سیستم ایمنی، پوکی استخوان، کاهش سطح انرژی بدن و ضعف و خستگی، کم‌خونی، مشکلات زایمان، اختلالات قاعدگی و... را به دنبال دارد، اما در صورتی که این لاغری، بیش از حد نباشد و فرد را دچار مشکلات ناشی از سوء‌تغذیه نکند، مشکل‌آفرین نیست. از طرفی کم نیستند خانم‌هایی که با اضافه وزن بیگانه‌اند و حتی چند ماه بعد از زایمان به سایز قبل از بارداری می‌رسند. آیا این موضوع علت خاصی دارد؟ اصلا چرا بعضی‌ها استعداد چاقی ندارند؟
به طور کلی برای شناسایی لاغری افراد از شاخص‌های زیادی استفاده میشود، اما شاخص BMI یکی از معتبرترین آنهاست. اگرBMI یا همان نمایه توده بدنی که از تقسیم وزن به کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر به دست می‌آید، زیر 18.5 باشد، فرد دچار کمبود وزن است و باید به این لاغری به عنوان یک بیماری نگاه کند و فکر درمان باشد. حالا سوال اینجاست که چرا بعضی از افراد هر چه می‌خورند چاق نمی‌شوند؟
ژنتیک ناقلا
دکتر علی‌اکبر رمضانی، متخصص تغذیه در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: بسیاری از لاغری‌ها جنبه سرشتی و ژنتیکی دارد و در اصطلاح فرد لاغر، مستعد چاق شدن نیست. درباره این افراد خیلی نمی‌توان کار خاصی انجام داد تا وزن اضافه کنند و فقط به کمک ورزش‌های ویژه‌ای، اندام آنها حالت ماهیچه‌ای و تا حدی عضله‌ای (فیتنس) پیدا می‌کند و از حالت لاغری و استخوانی بودن درمی‌آید در حالی که فقط ماهی نیم کیلو وزن اضافه می‌کنند. البته فراموش نکنید نیم کیلوگرم افزایش وزن طی یک ماه برای یک فرد لاغر بسیار ایده‌آل است. به عبارت دیگر، شاید برای کسی که چاق است، نیم کیلوگرم کاهش وزن کم باشد، اما در مورد لاغرها این موضوع صادق نیست.
استرس لاغری
به گفته دکتر رمضانی، مهمترین عامل لاغری، دریافت نکردن کالری کافی از غذاهای روزانه است، اما عوامل دیگری هم وجود دارد که باعث بروز این مشکل میشود. به عنوان مثال استرس و مشکلات روحی نیز میتواند باعث کاهش اشتها، کاهش دریافت غذایی و در نتیجه لاغری شود. البته عکس این ماجرا هم صادق است و گاهی افرادی که دچار استرس می‌شوند به پرخوری روی می‌آورند و به مرور زمان چاق‌تر خواهند شد، اما به طور معمول بین فشار عصبی و کاهش اشتها ارتباط معناداری وجود دارد.
بیماری و کاهش وزن
گروهی از بیماریها مثل پرکاری تیروئید میزان سوخت و ساز بدن را افزایش می‌دهد و این موضوع باعث کاهش وزن میشود؛ هر چند که با درمان این مشکل، فرد کمکم وزن اضافه می‌کند و به وزن طبیعی می‌رسد و حتی گاهی باید مراقب بروز اضافه وزن باشد. همچنین گروهی از انگل‌ها نیز با افزایش متابولیسم بدن باعث لاغری می‌شوند. بنابراین انجام آزمایش‌های پزشکی میتواند مشخص کند که لاغری فرد ناشی از بیماری خاصی است یا نه.
درمان لاغری
اولین اقدامی که افراد لاغر و البته کم‌اشتها باید انجام دهند این است که به یک متخصص گوارش مراجعه کنند تا مشخص شود چرا اینقدر بی‌اشتها هستند. در بعضی از مواقع مشکلات گوارشی و اختلال در هضم و جذب غذا فرد را بی‌اشتها می‌کند. اگر علت بی‌اشتهایی فیزیولوژیک نباشد، میتوان با تمهیداتی وزنشان را بالا برد. به عنوان مثال نوشیدن یک تا سه لیوان آبمیوه در طول روز خیلی به اشتها ربطی ندارد در حالی که نوشیدن هر لیوان آن حدود 130 تا 160 کالری دارد. از طرفی آبمیوه‌ها علاوه بر افزایش اشتها باعث تامین ویتامینهای مورد نیاز ما میشود و با بهبود سوخت‌وساز بدن، میزان جذب کالری مورد نیاز بدن را به بیشترین حد ممکن می‌رساند. به همین دلیل نوشیدن یک لیوان آبمیوه طبیعی در وعده صبحانه توصیه میشود.
از طرفی انجام تمرین‌های ورزشی باعث افزایش اشتها و ایجاد بافت عضلانی میشود و از این طریق وزن چند کیلوگرم بالا میرود. البته در چند هفته اول تغییر وزن ممکن است در حد نیم کیلوگرم باشد، اما فرد باید با حوصله ورزش را ادامه دهد، صبور باشد و با گذشت زمان به وزن ایده‌آل برسد، اما توقع بیجا و انتظارهای غیرواقعی (مثلا هشت کیلو اضافه وزن) برای افراد مبتلا به لاغری مفرط، همیشه در حد آرزو باقی خواهد ماند. در عین حال برای جبران کمبود وزن باید به طریق صحیح و اصولی وزن اضافه کرد نه از طریق خوردن شکلات و کیک و شیرینی و غذاهای حاوی چربی‌های اشباع بالا و انواع نوشابه چرا که این کار باعث افزایش توده چربی بدن میشود نه توده ماهیچه‌ای، اما مصرف غذاهای نشاسته‌ای مثل ماکارونی و سیب زمینی در وعده‌های اصلی در روند افزایش وزن بسیار موثر است.
نه محکم به شیرینی!
به گفته دکتر رمضانی انواع شیرینی، بستنی، کیک و شکلات بویژه بستنی‌های روکش‌دار و شیرینی‌های خامه‌ای و شکلات‌های شیرین در گروه مضرترین خوراکی‌ها قرار می‌گیرند و با این که چاق‌کننده هستند، اما مصرفشان به افراد لاغری که می‌خواهند چند کیلویی وزن اضافه کنند، توصیه نمی‌شود چون این میان‌وعده‌ها حاوی قند زیاد و در نتیجه کالری بالایی هستند و با مصرف مداوم آنها در کوتاه‌ترین زمان ممکن دچار افزایش چربی و قند خون خواهید شد. پس اگر قصد افزایش وزن دارید به جای آنها سراغ میان‌وعده‌های سالم مثل میوه و خرما و مغزدانه‌ها بروید.
پریسا اصولی / جام‌جم