جام جم سرا: متاسفانه پوکی استخوان، درمان قطعی ندارد و فقط می‌توان از پیشرفت یا تشدید آن جلوگیری کرد. پس بهتر است قبل از اینکه چنین مشکلی پیش بیاید، از بروز آن پیشگیری کنیم و به فکر حفظ سلامت استخوان‌هایمان باشیم که بعد از رخ دادن این بیماری، کنترل آن سخت‌تر خواهد بود. با توجه به اهمیت این موضوع، روز بیست و هشتم مهر را به عنوان روز جهانی پوکی استخوان انتخاب و نامگذاری کرده‌اند تا به این بهانه کمی بیشتر درباره بیماری و روش‌های پیشگیری از بروز آن صحبت شود.
فکر می‌کنید پوکی استخوان فقط افراد سالمند را تهدید می‌کند و فقط پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها هستند که با این بیماری روبه‌رو می‌شوند؟ اگر شما هم این‌طور فکر می‌کنید باید بدانید این طرز فکر صحیح نیست و می‌گویند سن ابتلا به این بیماری کاهش یافته به طوری که این روزها جوانان هم در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند و این بیماری در دوره جوانی هم مشاهده میشود.
با وجود این نباید نقش دو عامل مهم تغذیه و فعالیت جسمی را در پیشگیری از پوکی استخوان نادیده بگیریم که به گفته دکتر میترا زراتی میتواند احتمال روبه‌رو شدن با این بیماری را کاهش دهد یا پس از بروز بیماری، از پیشرفت آن جلوگیری کند.
این متخصص تغذیه در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: استخوان‌های بدن ما مانند حساب بانکی هستند؛ به این معنی که تا سنین 30 تا 35 سالگی فرصت داریم حساب استخوانی‌مان را با کلسیم پر کنیم و پس از آن، بدن میتواند از این حساب برداشت کند. بنابراین هرچه حساب بانک استخوانی‌مان پرتر و میزان کلسیم بیشتر باشد، احتمال بروز پوکی استخوان هم کمتر خواهد شد.
وی می‌افزاید: در صورتی که فرد با کمبود کلسیم مواجه شود، این مواد مغذی از استخوان‌ها برداشت خواهد شد و در نتیجه فضاهایی توخالی در استخوان‌ها ایجاد میشود که میتواند اندام‌های فرد را مستعد بروز شکستگی کند.
کلسیم، دشمن پوکی استخوان
با توجه به آنچه گفته شد، اهمیت مصرف مواد غذایی و منابع حاوی کلسیم بیشتر مشخص میشود. بنابراین مهم است از همان دوران کودکی تا سنین 30 ـ 35 سالگی این مواد را در برنامه غذایی‌مان بگنجانیم و پس از این سنین هم با مصرف چنین موادی، احتمال بروز پوکی استخوان را کاهش دهیم.
وقتی از منابع کلسیم صحبت میشود، خیلی‌ها تصور می‌کنند فقط با خوردن لبنیات می‌توانند از بروز پوکی استخوان پیشگیری کنند در حالی که به گفته دکتر زراتی، عوامل دیگری هم در این زمینه نقش دارد و موارد متعددی وجود دارد که میتواند مانع استفاده بهینه از کلسیم و در نتیجه نشست آن در استخوان‌ها شود.
این متخصص تغذیه با اشاره به اینکه لبنیات کم چرب، کلسیم قابل جذب خوبی دارد، خاطرنشان می‌کند: علاوه بر لبنیات می‌توان از دیگر منابع کلسیم هم استفاده کرد. به عنوان نمونه از گروه سبزیجات، خانواده کلم حاوی کلسیم است و شاید بتوان گفت میزان کلسیم و جذب آن با شیر و ماست هم ارزش است.
وی یادآور میشود: کشک، خامه و پنیر از نظر کلسیم، جزو لبنیات محسوب نمی‌شود و فقط شیر و ماست است که باید به میزان کافی برای جذب کلسیم از آنها استفاده کرد.
این مواد غذایی مانع جذب کلسیم میشود
دکتر زراتی با تاکید بر اینکه برای افزایش جذب کلسیم، مصرف مواد غذایی شور باید به حداقل برسد، توضیح می‌دهد: حتی اگر به مقدار کافی از منابع کلسیم استفاده کنید، مصرف بیش از حد نمک و سدیم موجود در آن باعث دفع کلسیم از طریق ادرار خواهد شد و در نتیجه بدن فرد ناچار است از کلسیم استخوانی برداشت کند.
این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: فراموش نکنید هرچه کلسیم بیشتری مصرف کنید، اما غذایتان پرچرب باشد، بخصوص زمانی که چربی غذا از نوع اشباع یعنی چربی‌های حیوانی و جامد است، کلسیم بیشتری دفع خواهد شد و در چنین شرایطی این ماده غذایی به خون و استخوان نمی‌رسد.
برهمین اساس وی توصیه می‌کند، مصرف مواد غذایی شور و چرب، کنسروها و فست‌فودها را به حداقل برسانید تا از بروز پوکی استخوان پیشگیری شود.
وی در ادامه توضیح می‌دهد: مواد غذایی حاوی جوش شیرین نیز میتواند فرد را مستعد ابتلا به پوکی استخوان کند و به همین دلیل باید از مصرف این ماده غذایی اجتناب کرد.
دکتر زراتی می‌گوید: کسانی که غذاهای پروتئینی و گوشت زیاد مصرف و از رژیم‌های پروتئینی پیروی می‌کنند، مستعد پوکی استخوان هستند چون رژیم‌های پرپروتئین مانند مصرف بیش از حد سفیده تخم‌مرغ در طول روز یا مصرف زیاد گوشت بخصوص گوشت قرمز موجب اسیدی شدن خون خواهد شد و در نتیجه بدن ناچار است برای ایجاد تعادل از کلسیم استخوان‌ها استفاده کند. بنابراین کسانی که به دلایل مختلف از پروتئین زیاد استفاده می‌کنند، باید توجه داشته باشند که بیشتر از پروتئین‌های گیاهی استفاده کنند و مصرف پروتئین‌های حیوانی، بخصوص گوشت قرمز را به حداقل میزان ممکن برسانند.
وی به کسانی که به هر دلیل از مکمل‌های روی یا آهن استفاده می‌کنند توصیه می‌کند برای جذب کلسیم، دو تا سه ساعت فاصله با مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم در نظر بگیرند تا کلسیم غذا جذب شود و فرد مستعد پوکی استخوان نشود.
کلسیم و ویتامین D؛ با هم و در کنار هم
آن‌طور که دکتر زراتی می‌گوید اگر ویتامین D به میزان کافی در بدن وجود نداشته باشد، حتی اگر تمام این موارد را رعایت کنید، باز هم نمی‌توان از کلسیم بدرستی استفاده کرد. برای همین توصیه میشود از طریق نور آفتاب، ویتامین D مورد نیاز را دریافت کرده و نیاز بدن را تامین کنید.
وی می‌افزاید: ویتامین D در هیچ غذایی وجود ندارد، مگر غذاهای غنی شده. بنابراین توصیه میشود سالی یکبار میزان ویتامین D خون را کنترل کنید تا اگر مقدار آن پایین است، از مکمل‌های ویتامین D زیر نظر متخصص تغذیه استفاده شود. دکتر زراتی تاکید می‌کند مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را تحت نظر متخصص تغذیه مصرف و از مصرف خودسرانه آن خودداری کنید.
نیلوفر اسعدی‌بیگی / گروه سلامت