جویندگان امروزی گنج تلاش می‌کنند با بهره‌گیری از تجهیزات نوین و استفاده از فناوری‌های پیشرفته، اعماق زمین را رصد کرده و زیرخاکی‌هایی را کشف کنند که تا سال‌های سال در دل زمین مدفون مانده است.
تبلیغات غیرقانونی با استفاده از عنوان «فلزیاب»
خیلی نیاز نیست خودتان را به دردسر بیندازید، اگر دسترسی به اینترنت داشته باشید یا خواننده جراید مختلف هستید، شما هم احتمالا با تبلیغات مختلفی مثل فروش طلایاب، فلزیاب و گنج‌یاب روبه رو شده‌اید.
فروشندگان این تجهیزات گنج‌یابی، معمولا تحت عنوان شرکت فروش دستگاه‌های فلزیاب، کار می‌کنند و با همین عنوان هم در رسانه‌های مختلف تبلیغ می‌کنند؛ آن هم در حالی که قانون ممنوعیت تبلیغ فلزیاب‌ها، 14 سال پیش تصویب شده است. همچنین بر اساس مصوبه هیات وزیران در سال 82، فروشندگان فلزیاب موظفند این دستگاه‌ها را فقط به متقاضیانی بفروشند که از سازمان میراث‌فرهنگی کشور مجوز خرید گرفته‌اند و حتی نسخه‌ای از برگ فروش را که در آن مشخصات خریدار و مشخصات فنی دستگاه قید شده است، برای این سازمان بفرستند.
اما مسئولان سازمان میراث فرهنگی کشور بارها اعلام کرده‌اند بسیاری از شرکت‌های فروش دستگاه‌های فلزیاب، هیچ مجوزی از این سازمان نگرفته‌اند و کار اغلب آنها غیر قانونی است. در حالی که باید دستگاه‌های فلزیاب، فقط با شرط داشتن مجوز در اختیار فعالان بخش تاسیسات قرار بگیرد، اما بازار فروش دستگاه‌های فلزیاب به شکلی درآمده است که هر شهروندی میتواند بدون داشتن مجوز، خریدار این دستگاه‌ها باشد؛ آن هم در حالی که هیچ نهادی بر تبلیغات غیرقانونی فروش دستگاه‌های فلزیاب نظارت جدی ندارد و حتی این موضوع هم پیگیری نمی‌شود که این تجهیزات پیشرفته، بالاخره در اختیار چه فردی و با اتکا به کدام صلاحیت قرار داده میشود.
بازار میلیونی تجهیزات گنج‌یاب
جدای از آن‌که دسترسی به تجهیزات نوین گنج‌یابی قانونی نیست، خرید این دستگاه‌ها هم هزینه گزافی دارد. این دستگاه‌های فلزیاب، با توجه به مدلشان، قیمت‌های مختلفی دارد. کلا دستگاه‌های گنج‌یابی مثل طلایاب و فلزیاب در بازار ایران، به چهار دسته اصلی تقسیم میشود:
دسته اول این دستگاه‌ها، دستگاه‌های فلزیاب آنالوگ هستند که هم با کمک عقربه و هم با به صدا درآمدن بوق، محل تقریبی قرار گرفتن فلز در زیر خاک را نشان می‌دهد. فردی که خود را محمد و فروشنده دستگاه‌های فلزیاب معرفی می‌کند، درباره قیمت‌های فعلی فلزیاب‌های آنالوگ به جام‌جم می‌گوید: این دستگاه‌ها بین 5.5 تا 7.5 میلیون تومان در بازار ایران قیمت خورده است.
همچنین دسته دوم این تجهیزات، دستگاه‌های فلزیاب دیجیتال است که برخی مدل‌های پیشرفته این دستگاه‌های فلزیاب قادرند جنس شیء پیدا شده و متراژی را که شیء در آن قرار دارد، در اختیار جوینده قرار بدهد. به گفته محمد، این مدل از فلزیاب‌ها در بازار ایران، بین 8 تا 16 میلیون تومان قیمت دارد.
دسته سوم این تجهیزات، به فلزیاب‌های آنتنی معروف است. این دستگاه‌ها کارشان شعاع زنی است و در محیط‌هایی استفاده میشود که وسعت زیادی دارد. به گفته این فروشنده، فلزیاب آنتنی فقط محدوده قرارگیری شیء را تعیین می‌کند، اما قادر نیست نقطه دقیق قرار گرفتن شیء را مشخص کند. این وسیله در بازار ایران، از 8.5 تا 47.5 میلیون تومان قیمت دارد.
اما دسته چهارم و پیشرفته‌ترین نوع دستگاه‌های فلزیاب، دستگاه‌های فلزیاب تصویری است که میتواند شکلی از شیء قرار گرفته در دل زمین را در نمایشگر به تصویر بکشد.
فروشنده دیگری که مایل نیست اسمش را بگوید، در اینترنت بازاریابی می‌کند و درباره فلزیاب‌های تصویری به جام‌جم می‌گوید: این فلزیاب‌ها می‌توانند شیء قرار گرفته در دل زمین را آنالیز کنند و حتی نمونه‌های پیشرفته آنها میتواند تصویری سه‌بعدی از فلز در اختیار جوینده قرار بدهد.
به گفته او، قیمت فلزیاب‌های تصویری در بازار ایران، معمولا بین 20 تا 250 میلیون تومان است و با توجه به مساحت و عمقی که میتواند کاوش کند، قیمت این تجهیزات متفاوت است.
این فروشنده تاکید دارد محصول کشورهای آلمان، انگلیس، فرانسه و آمریکا در بازار گنج‌یاب‌های ایران، رواج بیشتری دارد و جنس اغلب فلزیاب‌های فعلی بازار ایران خارجی است.
ما ضامن خیر و شر مردم نیستیم
رحمان هم یکی دیگر از فروشنده‌هایی است که به قول خودش، قبلا در کار تعمیر لوازم صوتی و تصویری بوده است. او بازاریاب تجهیزات گنج‌یابی است و برای فروش هر دستگاه، 10 درصد مبلغ فروش را به عنوان حق بازاریابی از کارفرمایش دریافت می‌کند.
وقتی از او می‌پرسم چه تضمینی وجود دارد که شخصی با خرید این تجهیزات دستگیر نشود، می‌گوید: ما نمی‌توانیم خیر و شر افراد را تعیین کنیم و قبل از خرید دستگاه هم به مشتری می‌گوییم که نحوه استفاده شما از این وسیله به ما ربطی ندارد.
رحمان تاکید می‌کند اگر شما در ملأعام به کار کاوش بپردازید و شما را در حین استفاده از تجهیزات گنج‌یابی ببینند، برایتان دردسر میشود، ولی اگر سعی نکنید کارتان را تابلو کنید و در خفا کاوش را انجام دهید، هیچ اتفاقی برایتان نمی‌افتد. او خودش هم می‌داند تبلیغات و فروش این دستگاه‌ها غیرقانونی است، ولی اصرار دارد که کار فروشنده دستگاه‌های فلزیاب، مثل فروشنده‌های چاقو است که نوع استفاده از آن به روحیه مشتری برمی‌گردد. البته اگر با استدلال این فروشنده جلو برویم، باید خرید و فروش اسلحه هم آزاد باشد، زیرا از آن هم می‌توان برای ارتکاب جرم و هم برای جلوگیری از وقوع جرم استفاده کرد. به همین دلایل است که گفته میشود تا وقتی جلوی تبلیغ غیرقانونی و فروش بدون مجوز دستگاه‌های گنج‌یاب گرفته نشود، داستان کاوش‌های غیر قانونی هم تمام نخواهد شد.
این کاوش‌های غیرقانونی، در بسیاری از موارد هم به گنج پیدا کردن ختم نمی‌شود و در اغلب موارد، تنها فردی که بیشتر از همه ضرر می‌کند، خریدار خوش خیالی است که به امید پولدار‌شدن، مبلغ زیادی را برای خرید این دستگاه‌ها هزینه کرده است.
امین جلالوند / گروه جامعه