جام جم سرا: منظور از انگل، موجود زندهای است که داخل یا روی بدن موجود زنده دیگری زندگی میکند و اگر این موجودات از نوع رودهای باشند، در لوله گوارش انسان یا سایر حیوانات زندگی و تکثیر پیدا میکنند. عامل مهم در بیماریزایی این نوع انگلها آن است که تخمشان از طریق مدفوع خارج و از طریق آب، خاک و دست آلوده به دیگر افراد منتقل میشود. به بیان دیگر مهمترین راه انتقال انگلهای رودهای، از طریق دهان است.
به گفته دکتر محمدجعفر فرهوش، فوقتخصص گوارش، علائم بالینی ناشی از آلودگی با انگلهای رودهای مختلف تا حدی متفاوت است، اما وجه مشترکشان درد شکمی، نفخ، اسهال و استفراغ است، ولی در مواردی این بیماری با درد قفسه سینه، خستگی، ضعف مفرط و کمخونی نیز همراه میشود.
در انواعی از انگلها همچون آسکاریس که نوعی انگل کرمی است، تخم انگل از راه خون وارد ریه میشود و زمانی که به انگل تبدیل شد، از طریق سرفه خارج و دوباره از طریق دست آلوده وارد سیستم گوارش میشود. در چنین شرایطی ممکن است بیمار با علائمی چون سرفه خونی، علائم ریوی و تب مختصر نیز مواجه شود.
کرمکها از روده دفع میشود
این درست است که برخی انگلها عوارضی مثل کمخونی، ضعف و بیحالی را همراه میآورد، اما این مساله به آن معنا نیست که هر کسی که دچار ضعف و بیحالی است، به انگل گوارشی مبتلاست.
دکتر فرهوش در گفتوگو با جامجم با اشاره به این مطلب میگوید: شاید مشاهده کرمهای بزرگی که از روده هنگام دفع خارج میشود، ترسناک به نظر برسد، اما چنین اتفاقی در صورت ابتلا به کرمک کاملا طبیعی است. البته ابتلا به کرمک بیشتر در مناطقی اتفاق میافتد که امکان دسترسی به آب آشامیدنی و غذای سالم وجود ندارد و در مناطق شهری احتمال آن بسیار کم است.
نکته مهم درباره کرمک، بحث سرایت آن است که بر اثر خاراندن نشیمنگاه، بخصوص از سوی کودکان اتفاق میافتد. یعنی از این طریق، تخم انگل در زیر ناخنها جمع میشود یا به انگشتان کودک مبتلا میچسبد و با گذاشتن انگشتان در دهان، تخم انگل وارد دستگاه گوارش شده و این تخم در ادامه به کرم تبدیل میشود.
گوشت را خوب بپزید
شاید نام کرم کدو را شنیده باشید، اما ندانید که از عمدهترین راههای انتقال این نوع انگل به سیستم گوارشی، خوردن گوشت خام و نیمهپخته گاو است. دکتر فرهوش درباره آلودگی به این نوع انگل میگوید: البته آلودگی به کرم کدو بیشتر از طریق گوشت شکار اتفاق می افتد که بخوبی پخته نمیشود، اما نکته مهم در مورد این نوع آلودگی آن است که تخم کدو میتواند از طریق خون وارد مغز شود و ابتلا به کیستها و ضایعات شدید مغزی چون تومورهای مغزی را به دنبال داشته باشد. آلودگی با این نوع انگل، باعث ناراحتی، ضعف و کمخونی شدید بیمار نیز میشود.
آسکاریس، شایع است
آسکاریس، انگلی کرمی شکل است که آلودگی به آن در قاره آسیا و بویژه در ایران بسیار شایع است. آلودگی به این نوع انگل از طریق آب و غذای ناسالم است و از مهمترین علائم آن میتوان به اختلالات دستگاه گوارش یعنی درد شکم، تهوع، استفراغ، پرآبی دهان، پرخوری، لاغری و نیز اختلالات تنفسی و عصبی مانند لرزش و تشنج، عصبانیت و زودرنجی، دیدن خوابهای آشفته، پریدن از خواب، سردرد و سرگیجه اشاره کرد.
دکتر فرهوش با تاکید بر این که برخی از انواع انگل مانند آمیب از طریق آبهای سرد چشمهها منتقل میشود، میافزاید: به همین دلیل هرگز نباید از آب چشمهها بدون جوشاندن استفاده کرد. همچنین امکان آلودگی به برخی انواع انگل از طریق مزارع برنج، بخصوص در شالیکاران وجود دارد. برخی انگلها هم از طریق ارتباط جنسی قابل سرایت است.
پارکها؛ محیط زندگی انگلها
بسیاری از کودکان، بویژه در سنین زیر سه سال عادت دارند هر جسمی را بسرعت در دهان میگذارند. بیشک امکان آلودگی به انگلها در این کودکان بسیار بالاست. از سوی دیگر پارکها و محیطهای عمومی بازی کودکان به انواع انگل و میکروب آلوده است. در نتیجه باید دست کودکان را بلافاصله پس از بازی در پارک یا حیاط، شست و اجازه نداد آنها با دست آلوده، چیزی بخورند. همچنین باید شستوشوی دست پس از دستشویی را به کودکان آموزش داد تا امکان سرایت به آلودگیهای انگلی کاهش یابد.
پیشگیری از ابتلا به انگلها
فراموش نکنید که بهترین روش مقابله و پیشگیری از ابتلا به آلودگیهای انگلی، دقت در رعایت بهداشت فردی، بهداشت محیط و مواد غذایی است. البته به گفته دکتر فرهوش، در صورت ابتلای فردی در خانواده به نوعی از انگل، بقیه اعضای خانواده نیز باید تحت درمانهای ضدانگلی قرار بگیرند. از سوی دیگر دقت کافی در پخت کامل گوشت، شستوشوی کامل میوه و سبزیجات، شستوشوی مکرر دستها با آب و صابون، بخصوص قبل از غذا خوردن و بعد از دستشویی، کوتاه نگه داشتن ناخنها، جوشاندن آب آشامیدنی نامطمئن و نیز آموزش کودکان به شستن دستها با آب و صابون بعد از بازی در محیطهای باز در پیشگیری از آلودگیهای انگلی بسیار موثر است.
پونه شیرازی / گروه سلامت