جام جم سرا: بیشتر فضای مغازه و شلوغ‌ترین بخش آن به لباسهای خنک تابستانی رسیده است. اینجا تا دلتان بخواهد می‌توانید لباسهای مختلف بپوشید، تن بزنید و با لباسهای دیگرتان هماهنگ کنید، بدون اینکه صاحب مغازه شاکی شود و از کوره دربرود.
البته چند جفت چشم تیزبین، مراقب لباس‌هاست تا کسی هوس نکند در آن شلوغی، لباسی بردارد و پولش را ندهد. اصلا نمی‌شود با یک فروشنده، مغازه‌های شلوغ «تاناکورا» را اداره کرد.
برخلاف تصور خیلی‌ها که فکر می‌کنند مغازه‌های دست‌دوم فروشی پوشاک، فقط افراد فقیر جامعه را به سمت خودش می‌کشد و پولدار جماعت، اصلا گذرش به این مغازه‌ها نمی‌خورد، اما اتفاقا در این مغازه تاناکورای منطقه گلشهر کرج میشود همه جور آدم ـ از فقیر تا غنی ـ پیدا کرد.
وجود اجناس مارک‌دار، آن هم با قیمت یک‌دهم بازار میتواند هر پولداری را برای خرید ارزان یک جنس مرغوب وسوسه کند؛ حالا گیریم همین جنس به اصطلاح با‌کلاس را هم چند نفر دیگر قبل از ما پوشیده باشند، ولی آخرش هرچه باشد، جنس مارک‌دار، مارک‌دار است و خیلی راحت هم میشود گفت این لباس مارک‌دار را در گران‌ترین نقطه شهر خریده‌ام.
جدای از این مزیت، در همین تاناکوراها، تنوع محصولات به حدی زیاد است که خیلی سخت میشود این همه تنوع محصول و اجناس جورواجور را یکجا در لباس‌فروشی‌های نو پیدا کرد؛ حتی همین یک دلیل هم کافی است که مشتری‌های تاناکورا از همه طبقات جامعه باشند.
یکی از فروشنده‌های این مغازه دست‌دوم فروشی به جام‌جم می‌گوید: اینجا با مشتری راه می‌آییم و چانه زدن و تخفیف گرفتن در تاناکوراها خیلی زیاد است. سعی می‌کنیم همه جور جنس ارزان و گرانی را برای سلیقه‌های مختلف مشتریان فراهم کنیم.
به هر لباسی که در این مغازه دست می‌زنید، بوی مواد ضدعفونی‌کننده به مشامتان می‌رسد. بعضی فروشنده‌ها برای اطمینان دادن به مشتری و نمایش تمیز بودن لباسهای دست‌دوم، لباسهای مستعمل را در مواد ضدعفونی‌کننده قرار می‌دهند؛ البته گاهی دیگر زیاده از حد لباس‌ها را با این مواد آغشته می‌کنند و به همین دلیل، بوی تند بعضی لباسهای ضدعفونی شده از چندمتری قابل تشخیص است.
معمولا لباس‌هایی را که کهنه‌تر و ارزان‌تر است، به صورت فله‌ای در کف مغازه انداخته‌اند، ولی اجناس گران‌تر را جلوی دید مشتری و روی چند چوب لباسی چرخان جا داده‌اند. حتی با کمک این ویژگی هم میشود حدود قیمت‌ها را فهمید. مثلا اگر لباسی را جلوی چشم مشتری قرار می‌دهند و جای مناسبی را هم برای آویزان‌کردن آن انتخاب می‌کنند، از همین مساله میشود فهمید این لباس از پوشاکی که در کف مغازه ولو شده گران‌تر است.
با وجودی که کهنگی و حتی پارگی بعضی لباس‌ها از فاصله دور هم معلوم است، ولی بین همین لباس‌ها هم میشود جنس‌های دست‌دوم و سالمی پیدا کرد که با نمونه نوی آن مو نمی‌زند.
تاناکوراها؛ معدن اجناس قاچاق
«این همه لباس دست‌دوم از کجا می‌آید؟» شاید این بدیهی‌ترین سوالی باشد که با دیدن تاناکوراها به ذهن آدم خطور می‌کند.
فرشید، فروشنده یکی دیگر از تاناکوراهای حوالی همان منطقه می‌گوید: بیشتر این لباس‌ها را خود مردم به ما می‌فروشند. اینها بیشتر لباس‌هایی است که مردم مدت‌ها پوشیده‌اند و حالا به دلیل خسته‌شدن یا کهنه‌شدن، دیگر دوست ندارند دوباره آن را بپوشند. ما هم با تعمیر و شست‌و‌شوی لباسهای دست‌دوم، آنها را با مبلغ بیشتری به مردم می‌فروشیم. البته این فقط یک بخش داستان است. یعنی شاید حرف این فروشنده درست باشد و بعضی لباسهای موجود در تاناکوراها را خود مردم به دست فروشنده‌ها برسانند، ولی خیلی از اجناس تاناکوراها از کشورهای همسایه به ایران وارد میشود و گاهی به صورت بسته‌ای و کیلویی به فرد قاچاقچی فروخته میشود.
بیشتر این جنس‌های دست‌دوم خارجی هم از مسیر قانونی گمرگ و پرداخت مالیات وارد کشور نمی‌شود. این جنس‌های دست‌دوم معمولا از مسیر قاچاق وارد کشور شده و از طریق همین تاناکوراها در بازار داخلی ـ مثلا بازار بزرگ تاناکورا در شهر مرزی مهاباد ـ توزیع میشود.
گرچه این فروشنده اصرار دارد که هیچ وقت جنس دست‌دوم قاچاق به دست مشتری نمی‌دهد، ولی مسئولان ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز بارها تاکید کرده‌اند حجم زیادی از لباس‌ها و محصولات مستعمل تاناکوراها به صورت قاچاق و بدون پرداخت عوارض و مالیات وارد کشور میشود.
حتی شنیده میشود کسب و کار این گروه‌های قاچاق هم بسیار پررونق است و برای خودشان برو بیایی دارند. آنها اول اجناس دست‌دوم خارجی را با قیمتی بسیار پایین می‌خرند و بعد هم همین محصولات کارکرده را از طریق غیرقانونی وارد کشور می‌کنند. این‌طور هم نیست که فقط جنس‌هایشان را به تاناکوراها بدهند، مثلا اگر ببینند جنس دست دومی که با قاچاق وارد کشور کرده‌اند، در حد نو یا شبیه جنس نو است، همان محصول را به عنوان جنس نو به بعضی فروشگاه‌ها می‌فروشند.
حراج تاناکورایی؛ از 5 هزار تا 200 هزار تومان
اگر جنس ارزان در تاناکورا پیدا نشود، دیگر اصلا اسمش تاناکورا نیست. یکی از اصلی‌ترین دلیل محبوبیت برخی تاناکوراها، ارزان بودن جنس‌هایشان است، طوری که هر کسی با هر مقدار پولی که در جیبش دارد، بتواند جنس دست‌دوم بخرد، البته به این معنی نیست که قیمت همه جنس‌های تاناکورا ارزان است.
خانم سربندی، یکی از مشتریان تاناکوراست که یک مانتوی نخی تابستانی را از این فروشگاه، 5000 تومان خریده است. خودم را خبرنگار معرفی می‌کنم و می‌پرسم اگر دوست و آشنایی او را در حال خرید از تاناکورا ببیند احساس خجالت ندارد، می‌گوید: اگر هم ببیند، حس شرمندگی ندارم، چون کار زشتی نکرده‌ام. فوق‌فوقش می‌خواهند بگویند آدم بی‌کلاسی است، خب مهم نیست، بگذار بگویند.
می‌گویم آخر بیشتر جنس‌هایشان قاچاق است و احتمال دارد از لحاظ بهداشتی هم مشکل داشته باشد، می‌گوید: اینها را که چند دفعه می‌شویم و قاچاق و غیرقاچاقش هم خیلی به من ربط ندارد. برایم هزینه‌اش مهم است. وقتی قرار است فقط همین دو ماه گرم امسال این مانتوی نخی را بپوشم و خنکی‌اش برایم مهم است، چرا باید همین مانتو با همین دوخت را 50 هزار تومان از مغازه روبه‌رویی بخرم.
کفش‌های ورزشی و کتانی مارک‌دار از گران‌ترین جنس‌های این تاناکوراست که اغلب آنها 70 هزار تومان قیمت خورده و به قول فروشنده «اگر بخواهید همین کفش را از بیرون بخرید باید 600 هزار تومان پول بدهید.»
قیمت لباسهای مجلسی زنانه در این تاناکورا هم از 40 هزار تومان تا 200 هزار تومان متغیر است.
روسری، انواع پیراهن، تی‌شرت‌های مردانه و شلوار قیمت‌هایی بسیار پایین‌تر دارد و با پرداخت مبلغی حدود 30 هزار تومان میشود هر کدام از آنها را انتخاب کرد.
قیمت اجناس تاناکورا به محل مغازه هم بسیار ربط دارد. یعنی در یک مغازه تاناکورا که در منطقه‌ای حاشیه‌نشین واقع شده، ممکن است سقف قیمت اجناس 50 هزار تومان باشد، ولی احتمال دارد همان جنس‌ها در مغازه تاناکورایی که در منطقه‌ای مرفه‌نشین واقع شده، ده‌ها برابر همین قیمت باشد.
از مشکلات بهداشتی تا پلمب تاناکوراها
اگر از مشکل قاچاق این لباس‌ها و ضربه‌ای که به اقتصاد کشور می‌‌زند بگذریم موضوع بهداشتی نبودن این لباس‌ها هم همیشه جای بحث بوده است.
وقتی نمی‌شود فهمید این لباس تاناکورایی را قبلا چه کسی استفاده کرده یا نمی‌شود فهمید این لباس تا رسیدن به مغازه در چه شرایط و مکانی نگهداری شده است، در این زمینه کسی نمی‌تواند سلامت و بهداشت این لباس‌ها را تضمین کند.
متخصصان تاکید دارند حتی با شستن لباسهای دست‌دوم هم نمی‌شود با اطمینان از بهداشتی و بی‌خطر بودن این لباس‌ها حرف زد، زیرا بسیاری از میکروب‌ها و ویروس‌ها با شست‌و‌شو به طور کامل از بین نمی‌رود و خطر به وجود آمدن قارچ‌های پوستی در افرادی که از جنس‌های تاناکورا استفاده می‌کنند، همیشه وجود دارد.
همه این مشکلات باعث شده مدیران ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز از طرح برخورد با تاناکوراها صحبت کنند؛ طرح ضربتی که قرار است مرداد امسال در سراسر کشور اجرایی شود. در این طرح، ابتدا به صاحبان مغازه‌های تاناکورا اخطار داده میشود و آنها را به سمت گرفتن مجوز مغازه‌های نوفروشی دعوت می‌کنند، اما در صورتی که صاحبان تاناکورا به این اخطارها توجه نکنند، مغازه آنها تعطیل و پلمب میشود.
علی فاضلی، رئیس اتاق اصناف کشور هم به جام‌جم می‌گوید: قبول داریم که نباید لباسهای دست‌دوم به مردم فروخته شود، زیرا چه از نظر قاچاق و چه از نظر بهداشتی، این کار درستی نیست. به همین دلیل ما هم طرحی ویژه برای مقابله با این وضع داریم که پس از هماهنگی با دیگر نهادهای مرتبط، بزودی آن را اجرا می‌کنیم.
البته صرفا برخورد تند و تیز با این تاناکوراها جواب نمی‌دهد، چون احتمال دارد با بسته‌شدن یک مغازه تاناکورا در سطح شهر، این مغازه‌های دست‌دوم فروشی به نقطه دیگر شهر و حتی به محلات و خانه‌های مردم کشیده شود. به نظر می‌رسد راه‌حل قطعی این مشکل این است که از معایب پرشمار این کار در رسانه‌ها صحبت شود و نهادهای فرهنگساز هم در این زمینه بیشتر تلاش کنند تا مردم به طور خودجوش به سمت تاناکوراها نروند.
امین جلالوند / گروه جامعه