بر اساس قانون، هر عمل پیوند کلیه‌ای که در ایران انجام میشود باید با معرفی و تائید انجمن حمایت از بیماران کلیوی انجام شود تا احتمال دلالی و سوءاستفاده از کلیه‌های اهدایی از بین برود، اما رییس این انجمن با ارائه آماری قابل تامل به جام‌جم خبر می‌دهد: در سال گذشته حدود 1800 عمل پیوند کلیه انجام شده است، ولی فقط حدود 800 مورد از آن با هماهنگی انجمن انجام شده و بیش از هزار مورد از این عمل‌ها به صورت غیرقانونی انجام شده است.
این عمل‌های غیرقانونی پیوند کلیه هم بر اساس گفته‌های مصطفی قاسمی، شامل پیوند کلیه از شهروند ایرانی به ایرانی یا شهروند ایرانی به خارجی بوده است و همچنان هم این عمل‌های غیرقانونی با تخلف برخی بیمارستان‌ها و پزشکان انجام میشود.به طور مثال، دیروز خبر پیوند غیرقانونی کلیه دو تبعه عربستان در یکی از بیمارستان‌های تهران، سروصدای زیادی به پا کرد؛ دو بیماری که با جعل هویت ایرانی و با کمک دلالان، قصد داشتند کلیه ایرانی‌ها را خریداری کنند.
البته پول اغلب این تخلف‌ها هم به جیب اهدا کننده نمی‌رود. هم‌اکنون اهداکننده کلیه‌ای که از طریق مسیر قانونی اقدام کند، مبلغ 9 میلیون تومان به عنوان هدیه ایثار دریافت می‌کند و مبلغ یک میلیون تومان هزینه عمل جراحی هم از سوی دولت پرداخت میشود ولی برای پیوند کلیه شهروند ایرانی به خارجی، اگر مثلا 300 میلیون تومان از گردشگر دریافت شود، به گفته قاسمی در بهترین حالت فقط 15 میلیون تومان به اهداکننده غیرقانونی می‌رسد و بقیه پول به دلال، پزشک خاطی و بیمارستان متخلف می‌رسد.
فروش «کلیه» ایرانی‌ها به اتباع خارجی
هفته گذشته، روزنامه جام‌جم از وضع 25 هزار بیمار منتظری خبر داد که در صف دریافت عضو پیوندی گرفتار شده‌اند و روزانه بین هفت تا ده نفر از آنها هم در همین صف طولانی می‌میرند؛ بیمارانی که اغلب آنها دیالیز می‌شوند و از نارسایی‌های کلیوی رنج می‌برند.
حالا خبرهای تازه از عمیق‌تر بودن این بحران خبر می‌دهد؛ تصور کنید بیمار کلیوی شما به دلیل از دست دادن کلیه‌هایش، مجبور به انجام عمل دیالیز است و به امید پیدا کردن کلیه اهدایی، روزها را به شب می‌رساند، اما در همین شرایط، یک بیمار خارجی که او هم کلیه‌هایش را از دست داده است، ابتدا به عنوان گردشگر وارد کشور میشود، سپس با پرداخت مبالغ هنگفت به دلالان ایرانی و چرب کردن سبیل قاچاقچیان اعضای بدن انسان، مدارک جعلی می‌گیرد و در نهایت هم این گردشگر پولدار خارجی بدون اینکه در صف دریافت عضو پیوندی بماند، «کلیه اهدایی» از سوی اهداکننده ایرانی را دریافت می‌کند.
این اتفاقی است که شاید در وهله اول شبیه فیلمنامه‌ها به نظر برسد، اما واقعیتی است که این روزها بی سر و صدا در برخی بیمارستان‌های کشور اتفاق می‌افتد و حقوق نیازمندترین بیماران ایرانی پایمال شود.
جالب اینجاست بر اساس «دستورالعمل اهدا و پیوند کلیه از اهداکنندگان زنده» که هفت سال پیش در وزارت بهداشت به تصویب رسید، هرگونه خرید و فروش اعضای بدن از سوی بیمار ایرانی و بیمار خارجی جرم است؛ یعنی بیمار خارجی نه حق دارد کلیه ایرانی را بخرد و نه حق دارد به بیمار ایرانی کلیه بدهد. تکریم حقوق و عزت شهروند ایرانی و جلوگیری از داغ شدن بازار دلالی کلیه، از مهمترین دلایل نگارش این قانون ذکر شده است، ولی وقتی پای پول هنگفت دلالی اعضای بدن انسان وسط باشد، دلال‌ها خودشان خیلی خوب بلدند که چطور حق و قانون را دور بزنند.
روز گذشته هم پرده دیگری از این نمایش تلخ اجرا شد و از پیوند کلیه دو بیمار عربستانی مقیم ایران باخبر شدیم.
پیگیری‌های جام‌جم نشان می‌دهد که این دو بیمار عربستانی در یکی از بیمارستان‌های خصوصی تهران بستری شده‌اند.
رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی به جام‌جم توضیح می‌دهد: این دو بیمار عربستانی با عنوان گردشگر وارد کشور شده‌اند و بعد هم با جعل مدارک هویتی از سوی دلالان ایرانی، خود را به عنوان شهروند ایرانی جا زده بودند. این دو بیمار قصد داشتند که کلیه «ایرانی‌ها» را خریداری کنند ولی قبل از اینکه به این کار موفق شوند، یکی از این بیماران فوت می‌کند و پس از با خبر شدن سفارت عربستان و بالا گرفتن موضوع، در نهایت بیمار دوم هم نتوانست عمل پیوند کلیه را در ایران انجام دهد.
قاسمی می‌گوید این گردشگر قرار بوده مبلغ 300 میلیون تومان برای هزینه جعل مدارک، گرفتن کلیه پیوندی و انجام عمل پرداخت کند، ولی به دلیل فوت یکی از این بیماران، موفق به این کار نمی‌شود.
اگرچه این خبر به صورت تصادفی و به دلیل مرگ یکی از بیماران به بیرون درز پیدا کرد، ولی قاسمی معتقد است این اتفاق فقط محدود به این یک مورد نمی‌شود و در طول دو سال اخیر، این موارد تخلف تشدید شده است؛ مواردی که به گفته رئیس انجمن حمایت از بیماران کلیوی، هیچ‌گاه به رسانه‌ها درز پیدا نمی‌کند و بدتر از همه اینکه وزارت بهداشت هم با این قاچاقچیان اعضای بدن انسان، برخورد قاطعی ندارد.
وزارت بهداشت: پیگیری می‌کنیم
چند ماه قبل در بیمارستان فرمانیه تهران، اتفاق مشابهی رخ داد و در جریان این تخلف، یک پزشک ایرانی مقیم این بیمارستان قصد داشت عمل پیوند کلیه را بین دو تبعه ایرانی و خارجی انجام دهد، اما با رسانه‌ای شدن موضوع، وزارت بهداشت به قضیه وارد شد و پزشک متخلف از انجام عمل جراحی محروم شد.
کتایون نجفی‌زاده، رئیس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت در واکنش به این اتفاق جدید هم به جام‌جم می‌گوید: تحقیقات ما در مورد این موضوع ادامه دارد و تا معلوم شدن نتیجه تحقیقات نمی‌توانیم به طور قاطع، از بروز تخلف در این بیمارستان حرف بزنیم.
این مقام مسئول، بروز تخلف اینچنینی در بیمارستان‌ها را قبول ندارد و به گفته او، بروز چنین اتفافی در بیمارستان‌ها، بسیار موردی و نادر است.نجفی‌زاده تاکید می‌کند که وزارت بهداشت به هر مورد تخلفی که اتفاق افتاده، رسیدگی کرده است و اگر این تخلف جدید هم ثابت شود، با متخلفان برخورد میشود.
در شرایطی که موضع وزارت بهداشت، تکذیب چنین تخلف‌هایی است، ولی در همین روزها، برخی فعالان شناخته شده نظام سلامت هم نسبت به قاچاق کلیه ایرانی‌ها و انفعال وزارت بهداشت اعتراض کرده‌اند و مواضع آنان با اظهارات مسئولان وزارت بهداشت، همخوانی ندارد.
چند روز قبل دکتر بهروز برومند، پدر علم نفرولوژی ایران به تسنیم گفت: در نهایت تأسف باید بگویم وقتی در برخی بیمارستان‌ها شاهد پیوند کلیه ایرانی‌ها از طریق دلال‌ها و قاچاقچیان به بیماران خارجی هستیم، این مایه تاسف برای همه است؛ بخصوص باید گفت کار پزشکان و دست‌اندرکاران این ماجرا نیز شرم‌آور است.
این متخصص کلیه بصراحت عنوان کرد که متاسفانه طی ماه‌های اخیر خبرهای ناگواری در این خصوص مطرح و در میان جامعه پزشکی نیز منتشر شده است که امیدواریم دست‌اندرکاران حوزه‌های نظارتی مربوط، هر چه سریع‌تر و با قاطعیت برای حفظ آبروی کشور و جامعه پزشکی اقدامات لازم را انجام دهند.
دلالی آشکار کلیه در سایت‌های فیلتر نشده
سوالی که این وسط پیش می‌آید این است که دلال کلیه، چطور و از چه طریقی کلیه پیدا می‌کند و به خریدار ایرانی یا خارجی می‌فروشد.جواب این سوال با یک جستجوی ساده در اینترنت به دست می‌آید و نتایج آن هم طوری است که دیگر هیچ فرد و نهادی نمی‌تواند منکر دلالی کلیه در ایران شود.
هم‌اکنون سایت‌های اینترنتی مختلفی به کار خرید و فروش کلیه مشغول هستند که حتی خیلی از آنها هم از سوی مراجع قانونی، فیلتر نشده است.
در این سایت‌ها، خریدار و فروشنده کلیه باید اطلاعات شخصی‌اش شامل اسم، تلفن، مبلغ پیشنهادی، جنسیت، سن و گروه خونی را به آدرس این سایت‌ها ایمیل کند.
رییس انجمن حمایت از بیماران کلیوی ادامه داستان را این‌طور تعریف می‌کند که پس از بررسی ایمیل‌ها، خریدار و فروشنده به همراه دلال به صورت حضوری همدیگر را می‌بینند و در صورتی که به توافق برسند، عمل پیوند انجام میشود.
البته این فقط یکی از راه‌های پیدا کردن کلیه از سوی دلالان است. قاسمی تاکید دارد که اغلب دلالان، با برخی بیمارستان‌های متخلف هم ارتباط تنگاتنگی دارند و از طریق بیمارستان‌ها با فهرست دهنده و گیرنده‌های کلیه آشنا می‌شوند و با آنها ارتباط برقرار می‌کنند.
امین جلالوند - گروه جامعه