جام جم سرا: بر اساس تازه‌ترین آمارهای وزارت بهداشت، روزانه هفت تا 10 نفر از بیماران در فهرست انتظار پیوند اعضا فوت می‌کنند؛ یعنی همان بیمارانی که بجز صبر و انتظار، کار دیگری از دستشان برنمی‌آید.
در صورتی که اگر خانواده‌های بیماران مرگ مغزی به اهدای عضو عزیزانشان رضایت بدهند، نه تنها دیگر این‌گونه مرگ‌ها رخ نمی‌دهد، بلکه چراغ امید به زندگی هم برای هزاران بیمار منتظر دیگر روشن میشود.
کتایون نجفی‌زاده، رئیس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت در گفت‌وگو با جام‌جم، تعداد این بیماران منتظر اهدای عضو را 25 هزار نفر اعلام می‌کند.
بسیاری از این افراد، بیمارانی هستند که ماه‌ها و حتی سال‌ها به امید عمل پیوند عضو، چشم انتظار مانده‌اند، اما دستشان از عضو پیوندی کوتاه مانده است. به همین دلایل است که بسیاری از کارشناسان نظام سلامت اتفاق نظر دارند که همکاری نکردن خانواده‌های بیماران مرگ مغزی برای اهدای عضو، مهمترین چالشی است که زندگی 25 هزار بیمار منتظر پیوند عضو را درگیر خود کرده است.
مصداق بارز این حرف‌ها هم بیماران دیالیزی هستند که خیلی از آنها نمی‌توانند کلیه اهدایی پیدا کنند.
نجفی‌زاده تعداد بیماران دیالیزی در کشور را 23 هزار و 200 مورد اعلام می‌کند، ولی به گفته او سالانه فقط بین 2700 تا 3000 پیوند کلیه در کشور انجام میشود. همین وضع باعث شده که تعداد زیادی از این بیماران دیالیزی به دلیل پیدا نکردن کلیه اهدایی، مجبور به ادامه فرآیند دیالیز باشند.
مشکل پیدا نکردن عضو پیوندی، فقط گریبانگیر بیماران دیالیزی نشده است. بیماران نیازمند به پیوند مغز استخوان، پیوند کبد، پیوند ریه و دیگر بیماران نیازمند به پیوند اعضا هم با مشکل سخت پیدا کردن عضو پیوندی، دست و‌پنجه نرم می‌کنند.
در حقیقت، هر روزی که برای این بیماران می‌گذرد و آنها نتوانند عضو پیوندی پیدا کنند، یک قدم به سمت مرگ نزدیک می‌شوند.
حمید رجلانی، مسئول دیالیز اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت نیز در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید می‌کند: برای افرادی که منتظر پیدا کردن عضو پیوندی هستند، احتمال مرگ آنها سه‌برابر افراد عادی است و به همین علت ضرورت دارد که همه مردم و مسئولان کمک کنند تا این بیماران بتوانند هر چه سریع‌تر عمل پیوند عضو را انجام دهند.
پیوند عضو از افراد مرگ مغزی شده کمتر از 10 درصد
در همه جای دنیا دو راه عمده برای پیوند عضو وجود دارد یا عضو پیوندی از سوی اهداکننده زنده دریافت میشود یا اینکه عضو پیوندی را از بیمار مرگ مغزی می‌گیرند.
به گفته رجلانی، هم‌اکنون بعد از بیماران نیازمند به پیوند کلیه، بیماران نیازمند به پیوند مغز استخوان و بیماران نیازمند به پیوند کبد، بیشترین تعداد بیماران در حال انتظار عضو پیوندی در ایران هستند.
نکته قابل تامل اینجاست که رئیس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت تصریح می‌کند: اگر عضو پیوندی فقط از 20 درصد مرگ مغزی‌ها در کشور گرفته شود، می‌توانیم همه اعضای پیوندی 25 هزار بیمار را تامین کنیم، اما مشکل اینجاست که اعضای بدن بسیاری از بیماران مرگ مغزی به دست بیمار نیازمند نمی‌رسد.
سالانه بین 5000 تا 8000 مرگ مغزی در کشور اتفاق می‌افتد، اما براساس آمارهای وزارت بهداشت، فقط 655 مورد از این مرگ مغزی‌ها به اهدای عضو می‌رسد. در واقع، هم‌اکنون کمتر از 10درصد بیماران مرگ مغزی، عضو پیوندی می‌گیریم و در دیگر موارد، اعضای حیاتی و قابل پیوند بیماران مرگ مغزی در دل خاک دفن میشود.
وقتی به هر دری می‌زنی، ولی نمی‌توانی برای ادامه حیاتت، عضو پیوندی پیدا کنی، دیگر چاره‌ای جز انتظار برایت باقی نمی‌ماند.
البته شاید همین انتظار و صبر بالاخره ختم به خیر شود و در نهایت بیمار موفق به پیوند عضو شود، اما همیشه هم پایان این انتظارها شیرین از آب در نمی‌آید.
شاید باورش سخت باشد، اما به گفته مسئولان اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت، شمار زیادی از بستگان بیماران نیازمند به پیوند اعضا هم تمایلی به اهدای عضو ندارند.
نجفی‌زاده خاطرنشان می‌کند که اگر فقط بستگان بیماران نیازمند به پیوند عضو به اهدای کلیه رغبت داشته باشند، مشکلات بیماران منتظر پیوند عضو حل میشود و دیگر اصلا نیاز نیست فرد غریبه‌ای به بیمار نیازمند، کلیه پیوندی اهدا کند. همین موضوع نشان می‌دهد که هنوز به سطحی از فرهنگ‌سازی نیاز داریم که در آن هم خانواده بیماران مرگ مغزی و هم خانواده بیماران نیازمند به پیوند عضو، برای اهدای عضو به‌طور خودجوش رغبت داشته باشند و واقعا این کار را عملی انسانی بدانند.
بیمارستان‌ها هم هماهنگ نیست
جدای از همکاری نکردن بسیاری از خانواده‌های بیماران مرگ مغزی، هماهنگ نبودن بیمارستان‌ها نیز مشکل دیگری است که عمل پیوند عضو را با چالش جدی مواجه کرده است.
هم‌اکنون سیستم جامع و هماهنگی در بیمارستان‌های کشور وجود ندارد که در صورت مرگ مغزی یک بیمار، این موضوع به اطلاع دیگر مراکز درمانی هم برسد. همین ناهماهنگی موجب شده که مثلا بیماری در یک بیمارستان منتظر پیوند عضو باشد، ولی مسئولان همان بیمارستان ندانند که در کدام مرکز درمانی، بیماری دچار مرگ مغزی شده است.
شاخص پایین اهدای عضو در ایران
تعداد مرگ مغزی ناشی از حوادث ترافیکی و تصادفات در کشور، سالانه بین000 5 تا 8000 نفر است که رئیس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت در گفت‌وگو با ایسنا معتقد است: از این تعداد باید 2500 تا 4000 مورد به اهدای عضو می‌رسیدند، ولی فعلا فقط 665 مورد اهدای عضو از بیماران مرگ مغزی داریم.
نجفی‌زاده، شاخص اهدای عضو در کشور (نسبت تعداد پیوندهای عضو به ازای یک میلیون نفر جمعیت در سال) را8.7 اعلام می‌کند و می‌گوید: حداقل این شاخص قابل قبول در جهان حدود 20 است، ولی در کشور ما براساس تعداد بالای تصادفات باید شاخص اهدای عضو حداقل به 30.8 برسد.
به باور این مقام مسئول، شاخص اهدای عضو ایده‌آل در کشور ما 48 است که بی‌شک رسیدن به چنین شاخص قابل افتخاری، نیازمند فرهنگ‌سازی رسانه‌ها و دیگر نهادهای فرهنگ‌ساز برای نهادینه کردن فرهنگ اهدای عضو است.
امین جلالوند - گروه جامعه