امکان شناخت خدا

[ad_1]

یکی از دغدغه‌های کهن انسان امکان معرفت و شناخت خداوند متعال است. پیش از پرداختن به این بحث لازم است نخست به حقیقت و چیستی علم و عالم و هم‌چنین متعلق شناخت اشاره شود تا اصل شناخت خداوند و زوایای آن روشن گردد.
ذهن و عقل انسان کرانمند و مبتلا به انواع کاستی‌ها و حجاب‌های مادی و نفسانی است که با این پیش‌فرض درصدد شناخت و شناسایی آفریدگار متعالی و نامتناهی و مجرد از عالم مادی است.
از سوی دیگر حقیقت خداوند، وجود منحصر به فردی است که هیچ شباهتی به سنخ عالم امکان و مادی ندارد و وجودش مستجمع تمامی کمالات متصور و غیرمتصور به نحو لایتناهی است.
برای تقریب به ذهن می‌توان انسانی را مثال زد که از کم و کیف ساخت یک سیستم مکانیکی مثل هواپیما سؤال می‌کند، یا از علم فلسفه و منطق جدید سؤالاتی را مطرح می‌کند. به مثال دقیق‌تر، از تجربه دینی و حقیقت وحی پرسش‌هایی را مدنظر دارد.
روشن است که پاسخ سؤالات فوق و تحصیل شناخت حقیقی برای انسان مبتدی امکان پذیر نخواهد بود، اما وی به ناچار می‌تواند شناختی بسیار اجمالی و کلی به دست آورد و شناخت او در مورد وحی و تجربه دینی که خود تجربه نکرده است، از نقصان و کاستی بیشتری برخوردار خواهد بود.
با این مثال‌ها روشن می‌شود که اصل شناخت خداوند و کمیت آن برای انسان چقدر محدود خواهد بود. به تعبیر فلسفی علم و معرفت معلول به علت خویش، علمی ناقص و کرانمند خواهد بود و انسان نیز به عنوان مخلوق و معلول الاهی از این قاعده مستثنا نیست.
حاصل آن که شناخت انسان نسبت به ذات و حقیقت الاهی- که در عرفان از آن به مقام احدیت تعبیر می‌شود- صفر است. (1)

مفهومه من اعرف الاشیاء *** و کنهه فی غایة الخفاء (2)
عنقا شکار کس نشود دام بازچین *** کانجا همیشه باد به دست است دام را (3)

اما نسبت به مقام اسماء و صفات الاهی و از آن پایین‌تر شناخت خداوند از طریق افعال، شناخت اجمالی می‌تواند باشد که کم و کیف آن نسبت به علم و معرفت خود انسان‌ها متفاوت خواهد بود.
این وجه یعنی عدم شناخت کنه و ذات الاهی و امکان شناخت اجمالی اسماء و صفات و افعال الاهی می‌توند بهترین راهکار جمع بین روایاتی باشد که برخی از فحص و شناخت خداوند منع (4) و برخی دیگر بدان تشویق می‌کنند. (5)
بر این اساس عدم شناخت کنه و ذات الاهی، از نقصان معرفت انسانی از یک سو و حقیقت و وجود محض بودن ذات الاهی و صفات لایتناهی آن از سوی دیگر، نشأت می‌گیرد. چنان که انسان نمی‌تواند به سرچشمه نور قوی مانند خورشید نگاه کند و نگاهش خیره می‌شود، «یا من هو اختفی لفرط نوره الظاهر الباطن فی ظهوره» (6). لذا عدم فهم و شناخت حقیقت الاهی هیچ نقصان و جرحی نسبت به وجود آن مقام متعالی وارد نمی‌کند.
باری چنان که انسان می‌تواند شعاع‌های پایین و نازله نور را مشاهده کند، می‌تواند اسماء و صفات فعل حقیقت الاهی را برحسب قوه شناخت و ایمان خود، ملاحظه نماید. از این جا روشن می‌شود که راز نهی از تأمل در ذات الاهی در احادیث اسلامی نه تشویق به تقلید چشم بسته از آموزه‌های دینی- چنان که برخی پنداشتند- بلکه عدم امکان آن برای ذهن کرانمند انسانی است. رهاورد نکته فوق این است که راه‌ها و دلایل اثبات خداوند تصویری از ذات و کنه الاهی به ما ارائه نمی‌دهند، بلکه مثبت اسماء و صفات فعل خداوند هستند (7)، مثلاً برهان امکان و وجوب و صدیقین، عنوان واجب الوجود؛ برهان حدوث، عنوان خالق و آفریدگار؛ برهان نظم، عنوان ناظم و مدیر و برهان حرکت، عنوان محرک را ثابت و تبیین می‌کنند. هر چند صدق و انطباق بعض عناوین فوق بر خداوند مانند محرک و مدبر خود محتاج دلیل دیگری است. ما می‌توانیم از تحلیل عقلی بعضی عناوین فلسفی مانند واجب الوجود، برخی صفات الاهی را کشف نماییم.
از مطالب پیشین ضعف قایلان به امکان شناخت ذات الاهی روشن می‌شود که جمعی از متکلمان اشاعره و معتزله برخلاف حکما و امامیه (8) بدان متمایل شدند. چنان که فخر رازی نوشته است:
«ذهب جمهور المتکلمین منا و من المعتزلة الی الها [ذات الله تعالی] معلومة لنا. » (9)
دلیل آنان عبارت از این است که چون ما به اصل وجود شناخت داریم و حقیقت ذات الاهی نیز همان وجود است، پس ما به حقیقت خداوند عالم هستیم.
در نقد این دلیل باید گفت: از آنجا که حقیقت ذات الاهی وجود محض و لایتناهی است، عقل و ذهن کرانمند انسان به دلیل محدودیت و آلودگی به مادیت، توانایی شناخت الاهی را ندارد و تنها می‌تواند بر بعض اسماء و صفات الاهی شناخت اجمالی پیدا کند. باری به جرأت می‌توان مدعی شد که از طریق شناخت اسماء و صفات الاهی، برای انسان‌ها (با توجه به مراتب مختلف شناخت انسان ها) مقام الوهی به صورت اجمالی قابل شناخت است.

عدم ضرورت اقامه برهان برای خداوند

اعتقاد به خداوند یک اعتقاد فطری، پایه و همگانی (اجماع عام) است. هر انسانی با تأمل در اندرون خود وجود خویش را ناقص و وابسته به وجود مطلق کامل حس می‌کند که آن همان اعتقاد به خدا یا ملازم با آن است. سؤال این است که آیا وجود خداوند علاوه بر وجود فطری و بدیهی و شهودی، به برهان استدلال عقلی و فلسفی نیز نیازمند است یا خیر؟
به نظر می‌رسد خود متألهان به دلیل اعتقاد به خداوند از راه شهود، فطرت و هم‌چنین بدیهی و پایه‌انگاری وجود خداوند، نیازی به اقامه استدلال‌های منطقی و فلسفی ندارند، به تعبیری وجود خداوند مستغنی از دلیل و برهان است، اما برای نشان دادن وجود خداوند و اثبات آن برای غیرمتألهان اعم از جاهل، شکاک و ملحد، خصوصاً در عصر کنونی که باور به خداوند و دین مورد آماج شبهات مختلف قرار گرفته است، اقامه برهان برای اثبات خداوند و پاسخ به شبهات امری ضروری می‌باشد.

پی‌نوشت‌ها:

1. ر.ک: جوادی آملی، تفسیر موضوعی، توحید در قرآن، ج2، ص34؛ مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج2، ص368.
2. شرح منظومه، ص9، قسم الحکمة.
3. دیوان حافظ، غزل هفت.
4. از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت شده که: «تفکروا فی خلق الله و لا تفکروا فی الله فتهلکوا» (میزان الحکمة، ج3، ص1892؛ و نیز: الکافی، ج2، ص92).
5. «معرفة الله سبحانه اعلی المعارف»، (غررالحکم، 7999 و 9864)، «العلم بالله افضل العلمین»، (همان: 1674)، «اول الدین معرفته»، (نهج البلاغه، خطبه1)، «اول الدیانة به معرفته» (کافی، ج1، ص140)، «ان افضل الفرائض و اوجبها علی الانسان، معرفة الرب»، (کفایة الاثر، ص258).
6. شرح منظومه، ص5، قسم الحکمة.
7. برای توضیح بیشتر رک. جوادی آملی، تفسیر موضوعی، توحید در قرآن، ص33، 35 و 399.
8. ر. ک: قواعد المرام، ص75.
9. ر. ک: نقد المحصل، ص314؛ فخر رازی در المباحث المشرقیه، ج2، ص521/2 از دیدگاه نفی جانب‌داری کرده است.

منبع مقاله :
قدردان قراملکی، محمدحسن، (1393)، پاسخ به شبهات کلامی، دفتر اول: خداشناسی، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ سوم

[ad_2]
لینک منبع
بازنشر: مفیدستان

عبارات مرتبط با این موضوع
چگونه از طریق خودشناسی به خدا شناسی پی می بریم؟چگونه از طریق خودشناسی به خدا شناسی پی می بریم؟ همان گونه که می دانید در روایات اسلامی راه یا راه های رسیدن به خدا چیست؟راه یا راه های رسیدن به خدا چیست؟ تلاشتان را ارج می نهیم و روحیه معنوی و رو به کمال شما خدا از رگ گردن نزدیکتر یعنی چهاکر شناخت خداوند میسر نبود که عقول باید تعطیل از تمام معرفت ها بود شناخت خداوند اولین امکان پریود در زمان بارداری؟ صفحه سلام من ماه و خورده ای پیش یک رابطه داشتم که به شدت میترسم باردار شده باشمالبته حجامت شناخت؛ مقاله نخست؛ سیر تاریخیبسم الله الرّحمن الرّحیم و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی دلایل از سوی خدا بودن درس هفتم دلایل از سوی خدا بودن قرآن دلیل عقلی دسته‌بندی آیات دال بر الهی بودن قرآنمن فقط از خدا زن میخوام دکتر محمد آذربایجانی …خدایا من زن میخوام دلم گرفته، بعضی وقتها آنقدر دلم میگره و تحت فشار می افتم که دلم می الف پنهان‌‌ترین نام خدا چیست؟به نام خدا البته من بخثی ندارم هرچند که احادیث فوق‌العاده زیبا بودند مثل برتری امام خدا را چگونه به بچه معرفی کنیم ؟ مرکز ملی …پرسشخدا را چگونه به بچه معرفی کنیم وقتی می پرسد خدا کجاست؟چگونه است؟ و لطفا با مثال پایگاه مقالات علمی مدیریتبا سلام خدمت مخاطبین فرهیخته پایگاه مقالات علمی مدیریت این پایگاه حاصل فعالیت های چگونه از طریق خودشناسی به خدا شناسی پی می بریم؟ چگونه از طریق خودشناسی به خدا شناسی پی می بریم؟ همان گونه که می دانید در روایات اسلامی خود راه یا راه های رسیدن به خدا چیست؟ راه یا راه های رسیدن به خدا چیست؟ تلاشتان را ارج می نهیم و روحیه معنوی و رو به کمال شما را می امکان پریود در زمان بارداری؟ صفحه سلام من ماه و خورده ای پیش یک رابطه داشتم که به شدت میترسم باردار شده باشمالبته پریودم خدا از رگ گردن نزدیکتر یعنی چه اکر شناخت خداوند میسر نبود که عقول باید تعطیل از تمام معرفت ها بود شناخت خداوند اولین شناخت حجامت شناخت؛ مقاله نخست؛ سیر تاریخی بسم الله الرّحمن الرّحیم و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنه الله علی اعدایهم اجمعین من فقط از خدا زن میخوام دکتر محمد آذربایجانی اعصاب ، روان خدایا من زن میخوام دلم گرفته، بعضی وقتها آنقدر دلم میگره و تحت فشار می افتم که دلم می خواد با دلایل از سوی خدا بودن قرآن درس هفتم دلایل از سوی خدا بودن قرآن دلیل عقلی دسته‌بندی آیات دال بر الهی بودن قرآن الف پنهان‌‌ترین نام خدا چیست؟ به نام خدا البته من بخثی ندارم هرچند که احادیث فوق‌العاده زیبا بودند مثل برتری امام حسین روش تهیه فرنی برای بچه شش ماهه صفحه مطالب این سایت تنها جنبه اطلاع رسانی و آموزشی داشته و توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شوند و خدا را چگونه به بچه معرفی کنیم ؟ مرکز ملی پاسخگویی به خداجویی و خداشناسی یکی از مسایل فطری بشر است؛ یعنی کشش به سوی شناخت خداوند یکی از احساسات راه های شناخت خدا راز شناخت خدا شناخت خدا نقش خودشناسی در شناخت خدا شناخت خدا در احادیث شناخت خدا از راه علم شناخت خدا کلیپ راه عقلی شناخت خدا

لینک منبع :امکان شناخت خدا

آیا شناخت خدا براى بشر ممکن است؟ تا چه حدى و ارزش این شناخت چقدر ... www.islamquest.net/fa/archive/question/fa889‏ - ذخیره شده - مشابه انسان می‌تواند از راه‌هاى مختلف به شناخت خدا دست یابد، این شناخت ممکن است از راه عقل باشد و یا از راه دل. ... کد سایت fa889 کد بایگانی 98 نمایه امکان شناخت خدا. امکان شناخت صفات خداوند - ویکی فقه wikifeqh.ir/امکان_شناخت_صفات_خداوند‏ - ذخیره شده دربارۀ امکان شناخت صفات خداوند سه دیدگاه وجود دارد که در این مبحث به آنها اشاره می‌شود . ... این گروه از این جهت که اوصاف خداوند را به اوصاف مخلوقات تشبیه می‌کنند «اهل ... امکان شناخت خداوند | سایت پژوهه پژوهشکده باقرالعلوم www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID...‏ - ذخیره شده امکان شناخت خداوند یکی از پرسش‌های اساسی در باب اوصاف الهی این است که آیا انسان با توجه به این که خدا به هیچ چیزی شبیه و مانند نی. امکان شناخت خدا - راسخون rasekhoon.net/article/show/1236967/امکان-شناخت-خدا/‏ - ذخیره شده 8 دسامبر 2016 ... یکی از دغدغه‌های کهن انسان امکان معرفت و شناخت خداوند متعال است. پیش از پرداختن به این بحث لازم است نخست به حقیقت و چیستی علم و عالم و هم‌چنین ... جلسه یازدهم: امکان شناخت خدا - آیت الله مصباح mesbahyazdi.ir/node/3112‏ - ذخیره شده در این زمینه که خدا را چگونه می‌توان شناخت و همچنین چه شناخت‌هایی درباره خدا امکان ندارد ، از دیرباز بین متکلمین بحث‌های فراوانی واقع شده است. بعضی‌ها که خیلی اهل ... امکان شناخت خداوند (1) | الشیعه https://farsi.al-shia.org/امکان-شناخت-خداوند-1/‏ - ذخیره شده 21 مه 2015 ... عقل گرایان و شهود گرایان، خداوند را شناخت پذیر دانسته و راه معرفت خداوند را بر بشر گشوده می دانند. ولى تجربه گرایان و ظاهر گرایان به پرسش فوق ... راه های شناخت خدا - تبیان article.tebyan.net/243263/راه-های-شناخت-خدا‏ - ذخیره شده اگر خدا دو تا بود چی می شد؟ از آیه کریمه قرآن: لوکان فیهما آلهة إلّا الله لفسدتا برهان تمانع اتخاذ شده با این تقریر که اگر خدایی غیراز الله بود بین موجودات عالم هماهنگی و ... امکان شناخت خداوند قسمت لول - مقالات shahrudi.parsiblog.com/Posts/.../امکان+شناخت+خداوند+قسمت+لول/‏ - ذخیره شده - مشابه امکان شناخت خداوند پژوهشگر: حورا دری زیر نظر استاد دکتر حسینی شاهرودی کلید واژه : امکان شناخت ْ، راه های شناخت، علم حصولی، علم حضوری، بساطت خداوند چکیده. راه‌های شناخت صفات خداوند - ویکی‌پرسش wikiporsesh.ir/راه‌های_شناخت_صفات_خداوند‏ - ذخیره شده راه‌های شناخت صفات خداوندذخیره مقاله با فرمت پی دی اف. ‌کلیدواژه: شناخت صفات خدا، عقل، صفات ثبوتیه، صفات سلبیه، واجب الوجود، فطرت، جهان طبیعت، شهود باطنی. امکان شناخت خداوند - اندیشه قم؛ تنها مرکز حوزوی پاسخگویی تخصصی ... www.andisheqom.com/public/application/index/view?c...t...‏ - ذخیره شده - مشابه در این جا دو دیدگاه کلی مطرح شده است، دیدگاه مثبتان و دیدگاه منکران. عقل گرایان و شهود گرایان، خداوند را شناخت پذیر دانسته و راه معرفت خداوند را بر بشر گشوده می دانند.

امکان شناخت خدا