یکی از رایجترین مشکلات دختران و پسران جوان در رده سنی ۱۸، ۱۹ تا حدود ۳۰ سال دردسرهایی است که بابت دندان عقل متحمل میشوند. البته افراد مسنتر هم کمابیش با این مشکلات درگیر هستند ولی معمولا مشکلات دندان عقل در بیماران جوان دیده میشود. بیماران کلافه از شرایط عذابآور دندان عقل معمولا میپرسند این دندان عقل اصلا چیست؟
چرا اینقدر دیر درمیآید؟
آیا حتما باید آن را کشید؟
جراحیاش درد دارد و دهها سوال مشابه دیگر. اگر این سوالات برای شما هم پیش آمده خواندن این بخش از دلگرم را به شما توصیه میکنیم.
دندان عقل، دندان سوم آسیا، آخرین دندانی است که در سنین 25 تا 17 سالگی در دهان میروید. به طور کلی تناقضات فراوانی درباره نگهداری یا خارج کردن این دندانها وجود دارد. پیشینیان ما، آروارههای بزرگتری داشتند. بنابراین فضای کافی برای رویش 32 دندان وجود داشت؛ اما امروزه آروارههای ما کوچکتر شده است، درنتیجه فضای زیادی برای رویش 32 دندان وجود ندارد. پس دندان عقل معمولا نهفته میشود و از رویش طبیعی محروم میماند.
در واقع از وقتی انسانهای اولیه آموختند که تکههای بزرگ مواد غذایی را با دستشان خرد کنند، ارتفاع استخوانی فک کوتاهتر و برجستگی استخوان آرواره کمتر شد. به این ترتیب در خیلی از انسانهای امروزی دندان عقل به دندانی بیکاربرد و نهفته تبدیل میشود؛ به طوری که گاهی باید به کمک روشهای جراحی خارج گردد.دندانهای نهفته یا رویشنیافته یا آنهایی که در وضعیت طبیعی نروییدهاند، در بیشتر موارد ناراحتی ایجاد میکنند. (دندانپزشک شما میتواند به وسیله رادیوگرافی نوع نهفتگی دندانی را مشخص کند.)
دندان عقل یکی از نمونههای تکامل بشر در طول هزاران سال است. انسانهای اولیه استخوانبندی و اسکلت درشتتری داشتهاند. جمجمههای بدست آمده نشان داده بشر اولیه سه دندان آسیای بزرگ داشته که از هر سه آنها برای جویدن استفاده میکرده است. علت هم این بوده که غذاهای انسانهای اولیه اغلب خام و سفت بوده و آنها برای جویدن این غذاها به دندانهای آسیای بیشتر و آروارههای قویتر نیاز داشتهاند. به مرور با پیشرفت شرایط زندگی بشر یاد میگیرد غذاها را بپزد.
در نتیجه رژیم غذایی نرمتر میشود و کم کم نیاز به آروارههای قویتر و دندانهای بیشتر از بین میرود. در نتیجه فک انسان در کنار سایر استخوانها به مرور کوچکتر میشود. بنابراین آخرین دندان آسیای بزرگ به تدریج فضای کافی برای رویش را از دست میدهد. در نتیجه شیوع نهفتگی در این دندان افزایش مییابد. هرچه جلوتر میرویم نهفتگی در این دندان شایعتر میشود. در واقع سومین آسیای بزرگ فک به تدریج در حال حذف شدن از ژنتیک انسان است.
چرا میگوییم دندان عقل
معمولا جوانه دندان عقل از حدود سن ۱۱، ۱۲ سالگی شروع به تشکیل میکند یعنی زمانی که عمده دندانهای دائمی رویش پیدا کردهاند. بعد از شکلگیری دندان، فرآیند رویش آغاز میشود که معمولا در سن ۱۸، ۱۹ سالگی است. چون این دندان در سنی رویش پیدا میکند که فرد دارد پا به مرحله بزرگسالی میگذارد به آن دندان عقل (wisdom tooth) میگویند. مشکلات فرد هم از همان سن آغاز میشود. البته سن رویش دندان عقل به میزان رشد اسکلت صورت بستگی دارد. در برخی افراد در ۱۶، ۱۷ سالگی دندان عقل تقریبا تکمیل شده ولی در برخی موارد در ۲۰ سالگی هنوز ریشهها کامل نشدهاند.
اما چرا دندان عقل نهفتهای که مشکلی ایجاد نکرده است، باید خارج شود؟
در پاسخ باید گفت : تقریبا به طور حتم، دندان عقل نهفته اگر همان طور رها شود، باعث ایجاد مشکل میشود. این موضوع بیشتر در مورد دندانهای عقل پایین صدق میکند.این مشکلات ممکن است ناگهانی و در موقعی نامناسب رخ دهد.بنابراین محققان پیشنهاد میکنند دندانهای عقل نهفته چه باعث مشکل باشند چه نباشند، بین سنین 22تا17 سال خارج شوند.چرا که از نظر تکنیکی جراحی سادهتر است و مریض جوان زودتر بهبود مییابد.
دندان عقل که براحتی در سن 20 سالگی جراحی میشود، در سنین بالای 40 سال با مشکل مواجه میشود. همچنین ریسک پیچیدگیها با فاکتور سن افزایش مییابد و روند ترمیم کندتر میشود.بنابراین اگر به نقاطی سفر میکنید که به دندانپزشک دسترسی ندارید، توصیه میشود به عنوان پیشگیری از بروز مشکلات ناگهانی، دندانهای عقل نهفته خود را خارج کنید.
اما آیا وقتی که مریض دچار التهاب و عفونت لثه (پری کورونیت) است، میتوان دندان عقل را خارج کرد؟در پاسخ به این سوال هم باید گفت : به طور کلی خیر؛ جراحی در حضور عفونت در موضع، میتواند به گسترش عفونت دامن بزند و آن را جدیتر کند. اول باید عفونت موضعی توسط رعایت بهداشت و آنتیبیوتیک درمانی کنترل شود، بعد اقدام به خارج نمودن دندان کرد.
مشکلات وجود دندان عقل در دهان
عفونت لثه؛ لثه پوشاننده دندان نهفته ای که تعدادی از آن به محیط دهان باز شده بطور مکرر دچار عفونت و التهاب شده و دردناک می گردد.
عفونت استخوان
آبسه و سلولیت؛ اگر عفونت لثه درمان نشود به استخوان رسیده و باعث تخریب دندان و استخوان می گردد. اگر عفونت از استخوان بگذرد و به بافتهای نرم گونه، گردن، حلق و زیر زبان سرایت کند ایجاد آبسه و یا تورم منتشر بافت نرم را که سلولیت نامیده می شود می کند که توام با درد، تب، تورم ، قرمزی و مشکل در بازکردن دهان خواهد بود.
صدمه به دندان مجاور؛ دندان نهفته با فشار بر ریشه دندان مجاور ممکن است باعث تحلیل ریشه آن شود.
ایجاد کیست؛ کیسه نازکی تاج دندان رویش نیافته را در استخوان فک در برگرفته است که بعد از رویش دندان به داخل حفره دهان از بین می رود. اگر دندان رویش نیابد ممکن است بزرگ شده و تبدیل به کیست گردد. کیست ها تدریجاً بزرگ شده و سبب تخریب و تضعیف استخوان و مشکلات بعدی می گردند.
درد؛ یک دندان عقل نهفته می تواند ایجاد دردهای با علت نا مشخص و منتشر به نواحی سر و گردن نماید.
حرکت دندانی؛ اعتقادی وجود دارد که ممکن است فشار ناشی از این دندانها سبب بی نظمی در ردیف دندانها شود که از نظر علمی ثابت شده نمی باشد.
زمان مناسب درآوردن آنها چه موقع می باشد؟
این دندانها تا جایی که قادر به رویش باشند، به طرف سطح حرکت می کنند و معمولاً در سطح پشتی دندانهای آسیای بزرگ دوم گیر می افتند و جلوتر نمی روند. این حالت معمولاً در سنین 16 تا 17 سالگی اتفاق افتاده و بهترین زمان برای درآوردن آنهاست. در این سن به دلیل وجود کیسه رویشی بزرگی که تاج دندان را در بر گرفته و هم چنین به این علت که ریشه دندان هنوز رشد نکرده و کوتاه می باشد، کشیدن آنها را آسان می کند، ضمن اینکه از بروز عوارض فوق الذکر و عوارض حین جراحی نیز پیشگیری می شود.
موکول نمودن درآوردن دندانهای عقل به سنین سالمندی ممکن است مشکلات ذیل را به همراه داشته باشد:
با افزایش سن ریشه ها قطورتر شده و ممکن است کشیدن دندان را سخت تر کند، التیام ضعیف تر بعد از کشیدن دندان، پوسیدگی دندان های مجاور، احتمال فک جوش شدن دندان، احتمال شکسته شدن استخوان در افراد پیر در حین جراحی و درآوردن دندان، کاهش تحمل بیمار به دلیل شرایط سنی و درمان های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و ... .
عوارض کشیدن دندان عقل
حفره خشک:اگر لخته خون در حفره ناشی از کشیدن دندان تشکیل نشود و یا پس از تشکیل از بین برود، در ناحیه کشیده شدن دندان یک حفره خالی دردناک و همراه با بوی بد ایجاد می شود. برای درمان این عارضه که اغلب 3 تا 4 روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق می افتد، به دندانپزشک خود مراجعه کنید. علت این عارضه مشخص نیست اما گفته می شود کشیدن سیگار پس از جراحی دهان ممکن است در ایجاد این عارضه موثر باشد.
پارستزی: از عوارض نادر جراحی دندان های عقل پائین پارستزی است. این عارضه به معنای ایجاد بی حسی موقتی در ناحیه زبان، لب پائین و یا فک پائین است که ممکن است از چند روز تا چند ماه طول بکشد. به ندرت اتفاق می افتد که این بی حسی به صورت دائمی باقی بماند.
دندان نهفته و مشکلات آن
دندان نهفته دندانی است که از زمان رویش آن گذشته و به دلایل متعدد قادر نیست که در ردیف مناسب سایر دندان ها قرار گیرد.چنین دندان عقلی ممکن است در بافت نرم یا سخت، گیر کرده باشد. مشکلاتی که دندان های نهفته عقل می توانند ایجاد کنند عبارت است از التهاب بافت نرم پوشاننده این دندان ها که در اغلب موارد در ارتباط با دندان های نیمه رویش یافته اتفاق می افتد، پوسیدگی دندان عقل یا پوسیدگی در ناحیه مجاور دندان عقل و خطر صدمه رسیدن به دندان مجاور.
گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم
مرجان امینی