مثلا تصورش را بکنید که کودک دلبند شما در حال درست کردن یک جورچین (پازل سابق) اسـت و الان نیم ساعتی اسـت که یکی از قطعه ها را توی دستش گرفته اسـت و سعی می کند آن را به زور در یک جای نامربوط قرار بدهد. کتاب تربیت کودک توصیه می کند که شما از به کار بردن الفاظ تحقیر آمیز پرهیز کنید و در عوض به او کم کنید تا راه حل درست را پیدا کند اما اتفاقی که در دنیای واقعی می افتد، اساسا چیز دیگری اسـت.
مادر بچه که سخت مشغول انجام دادن یک کار خیلی مهم اسـت، نگاه عاقل اندر سفیهی به بچه می اندازد و می گوید: «اووف چقدر خنگی تو!» در این لحظه بچه هاج و واج به مادرش خیره می شود و با خودش به معانی خنگ در لغت نامه دهخدا فکر می کند و خیال می کند خنگ یعنی «اسب سفید موی!» و رو به مادرش می گوید: «نه مامان اسب نیست که! لاک پشت نینجاست!» و مادر که دیگر حوصله اش سر رفته با غیظ از جایش بلند می شود و بشمار سه لاک پشت نینجا را سر جای خودش می گذارد.
لابد شما با خودتان فکر می کنید که صفت خنگی در ناخودآگاه بچه نهادینه شده و بدتر از آن دیگر تا آخر عمرش نمی تواند پازل درست کند؛ چون راه حل را خودش پیدا نکرده اسـت؛ اما ابدا این طور نیست. بچه دو روز بعد این خاطره را فراموش می کند و با خیر و خوشی بزرگ می شود.
دو: انسان غذای گربه اسـت
ما یک فامیل داریم که به شدت از گربه می ترسد. می گویند وقتی بچه بوده یک گربه که گویا خودش ترس از ارتفاع داشت و از بالای دیوار سرش گیج می رود و صاف می افتد روی سر این فامیل ما و این فامیل ما اول غش می کند و بعد، گربه ترس می شود.
در گام بعدی خواستند یادش بدهند که پفک خوراکی مفیدی برایش نیست. بعد از کلی فکر درباره روش های تربیتی، گفتند: «نخوره گربه رفته تو پفک ها!» بچه فامیل ما خلاصه از آب و گل درامد و وقت زن گرفتنش شد، همین فامیل گربه ترس ما که اصلا عروس پیشنهادی را نپسندیده بود، نشست کنار پسرش و گفت: «مامان این چیه؟ قیافه اش مثل گربه می مونه!» و با این ترفند، آن مورد خاص از فهرست خط خورد.
پسر فامیل ما به حدی از گربه نفرت پیدا کرد که زمان دانشجویی چندتایی گربه را توی خوابگاه دار زد و این منهای همه گربه هایی بود که به آنها سنگ پرتاب می کرد یا به آنها لگد می زد. به این ترتیب به جای اینکه ترس غیرمنطقی بچه را از او بگیرید، بچه را از چیزهای الکی بترسانید تا بی دردسر تربیت شود.
سه: بچه ها رویا ندارند
«به کودکانتان بیاموزید که پیگیر رویاهایشان باشند.» یکی از آن جملات قشنگ کتاب های تربیت کودک اسـت. آخر بچه هنوز عقلش می رسد که اصلا بفهمد رویا چیست؟ مثلا شما اگر از 10 تا پسر 6-5 ساله بپرسید که دلتان می خواهد چه کاره بشوید؟ نصف بیشترشان جواب می دهند که خلبان.
همین اسـت که خیلی زا والدین به جای پیگیری رویاهای بی سر و ته فرزندان رویای خودشان را به بچه بلوتوث می کنند و شبانه روز پیگیر محقق شدن آن می شوند؛ مثلا یک آقایی دلش می خواهد دخترش پزشک بشود. چیزی که اصلا اهمیت ندارد ترس آن طفل معصوم از خون و بوی بیمارستان اسـت. این بچه قرار بوده دکتر بشود و باید دکتر بشود! و حق ندارد رویایی به جز دکتر شدن داشته باشد و همانطور که با لباس سفید به خانه شوهر می رود و با آن یکی لباس سفید از آن بیرون می آید، این وسط ها هم باید لباس سفید بپوشد و شب ها در بیمارستان شیفت بایستد.
احتمالا این بچه اوایل قدری در برابر رویای پدرش مقاومت می کند و می گوید که دلش می خواست موسیقی دان بشود اما کم کم به همین وضع عادت می کند و حتی باور می کند که از روز اول عاشق پزشکی بوده و پدر و مادرش چه کار خوبی کرده اند که این رویا را روی نرم افزار بچه نصب کرده اند و پیگیر رسیدن به آن بوده اند.
چهار: به کودکانتان بگویید نه!
البته بر همگان واضح و مبرهن اسـت که مهارت نه گفتن یکی از حیاتی ترین مهارت هایی اسـت که یک کودک باید آن را یاد بگیرد. همین مهارت اسـت که به بچه کمک می کند تا سیگاری، معتاد و خلافکار نشود و خیلی جدی و محکم توی رفیق بد نگاه کند و به زغال خوب نه بگوید.
بعضی از پدر و مادرها خودشان استاد این مهارت هستند و در پاسخ به همه درخواست های بچه خیلی راحت سرشان را بالا می اندازند و می گویند: «نه!»
البته این فهرست به این سادگی ها تمام نمی شود و بسته به سن و سال بچه فقط سوال های آن متفاوت می شوند ولی جواب که همان یک نه ساده اسـت. این جور پدر و مادرها نشان می دهند که در کودکی خیلی خوب مهارت نه گفتن را یاد گرفته اند و اصلا سقّشان را با «نه» برداشته اند. آنها بچه هایی را بزرگ می کنند که احتمالا به محض خارج شدن از سایه کنترل والدین به خیلی از چیزها بله می گویند.
پنج: تنبیه بدنی کنید
همه جا می نویسند و می گویند که نباید بچه ها را کتک زد. بچه ای که کتک بخورد احتمالا بعدا خودش کتک می زند و ممکن اسـت دچار انواعی از بیماری های روانی بشود. این دیگر از آن حرف هاست. همه می دانند که بعد از مدتی کبودی کتک خوب می شود و بچه هم بزرگ می شود و همه این چیزها یادش می رود!
واقعا حیف نیست آدم تمام آن لحظاتی را که مشغول ضجه زدن بوده اسـت و همسایه ها را برای کمک صدا می کرده فراموش کند؟ واقعا حیف نیست که آدم یادش برود فردا چطور با صورت کبود و ورم کرده سر کلاس درس نشسته و برای آن همه آدم توضیح داده اسـت که چطور با تمام سلول های بدنش طعم شیرین تربیت بدنی! را چشیده اسـت؟ واقعا حیف اسـت!
مثلا فکر کنیم آدم یک روز صبح بیدار شود و دیگر یادش نیاید که به علت شب ادراری کتک خورده و همان شب دوباره آنقدر در جایش ترسید ه و لرزیده که تا چشم روی هم گذاشته همان اتفاق شب قبل تکرار شده اسـت. اینها لحظات تکرار نشدنی هستند!
چه خوب اسـت که در این لحظات به یادماندنی چند نفری هم شاهد این قضیه باشند تا بعدها اگر ما یادمان رفت، آنها یادآوری کنند که فلان روز برای کدام دلیل کتک مفصلی خوردیم و نزدیک بود جانمان بالا بیاید. این کتاب های تربیتی یک چیزی برای خودشان می گویند. آدم همه کتک هایی را که خورده، فراموش می کند و فقط جایزه هایی را که گرفته اسـت، یادش می ماند.