اگر به دقت روی برچسب‌های حک شده روی بطری موادشوینده را نگاه کنید، مشاهده می‌کنید هشداری روی آن نوشته شده با این مضمون که «دور از دسترس کودکان نگهداری شود». برخی تصور می‌کنند تنها خوردن این مواد میتواند خطرناک باشد اما تماس این مواد با پوست و تنفس آن از طریق دستگاه تنفسی نیز میتواند مضر باشد. در این میان، کودکان به ویژه کودکان کم سن و سال که چهار دست و پا راه می‌روند و مدام دست و انگشتان دستشان را داخل دهان‌شان می‌برند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند به طوری که خیلی راحت می‌توانند به بطری‌ها و ظرف‌های محتوی این مواد دسترسی پیدا کنند؛ بنابراین کودکان به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تری که دارند بیشتر در معرض خطر قرار دارند اما افراد بالغ نیز از این امر مستثنی نیستند. چون مواجهه با این مواد میتواند خطر ابتلا به سرطان سینه، آسم و حساسیت‌های تنفسی را افزایش دهد. در مشاغلی که با مواد شوینده و شیمیایی در ارتباطند، ابتلا به سرطان مثانه بیشتر دیده میشود.
خطراتی که در مواد شوینده نهفته است
موادشیمیایی که به عنوان موادشوینده و پاک‌کننده در منازل مورد استفاده قرار می‌گیرد حاوی مواد خطرناکی است:
مواد سرطان‌زا: این قبیل مواد خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها و نیز رشد تومورهای سرطانی را افزایش می‌دهد.
مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز: این مختل‌کننده‌ها مانند هورمون‌های انسانی عمل می‌کنند و بدن را با سیگنال‌های غلط به اشتباه می‌اندازند. قرار گرفتن در معرض مواد مختل‌کننده ممکن است به مشکلاتی چون بیماری‌های سیستم تناسلی، مشکلات رشدی و حتی رفتاری منجر شود. مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز با کاهش احتمال باروری، بلوغ زودرس، سقط جنین، مشکلات قاعدگی، مشکل در سیستم ایمنی بدن، اندازه غیرطبیعی پروستات، اختلال تمرکزی و بیش‌فعالی و بروز برخی سرطان‌ها رابطه مستقیم دارند.
نوروتوکسین‌ها: نوروتوکسین‌ها، نورون‌ها یا رشته‌های عصبی را تغییر می‌دهند و روی فعالیت مغز اثر می‌گذارند و مشکلاتی را از سردرد تا کاهش حافظه دربرمی‌گیرد.
خطر در کمین است
مواد مختلف شیمیایی معمولا عوارضی را به‌دنبال دارد. به‌عنوان مثال، مواجهه با آمونیاک باعث تحریک‌پذیری، سوختگی و حتی آسیب جدی به پوست و چشم‌ها میشود. آمونیاک مجاری تنفسی را اذیت می‌کند و باعث سرفه، خس‌خس سینه و کوتاه شدن تنفس‌ها میشود. تماس بیش از حد با این ماده شیمیایی باعث التهاب ریوی میشود که میتواند جان فرد را به خطر بیندازد.
البته آمونیاکی که در منازل استفاده میشود به‌تنهایی ماده خطرناکی نیست بلکه اسپری‌ها و موادی که برای پاک کردن اجاق گاز به کار می‌رود و حاوی هیدروکسید سدیم هستند نیز خطرناک است. پاککنندههای سرویس بهداشتی و توالت اغلب حاوی اسید هیدروکلریک هستند که اغلب خورنده بوده و به بافت‌هایی که در تماس با آن قرار می‌گیرند، آسیب وارد می‌کند که غالبا آثار غیرقابل برگشتی به‌جا می‌گذارد. محققان توصیه می‌کنند هرگز محصولات حاوی اسید هیدروکلریک را با ماده سفیدکننده ترکیب نکنید، زیرا تولید گاز سمی می‌کند که ممکن است مسمومیت‌زا باشد.
بیشتر شوینده‌های مخصوص ماشین ظرفشویی حاوی کلر است. بسته‌بندی آنها اغلب رنگی بوده و کودکان ممکن است آنها را با نوشیدنی و خوردنی اشتباه بگیرند بنابراین باید از دسترس کودکان دور نگه دارید. در ترکیباتی که برای شستوشوی فرش و مبلمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، غالبا موادی سمی چون هیدروکسید آمونیاک وجود دارد. همچنین این ماده برای چشم‌ها، پوست و مجاری تنفسی ایجاد حساسیت می‌کند، مواد دیگری هم در این ترکیبات به‌کار رفته که سرطان‌زاست و کبد و کلیه‌ها را هدف قرار می‌دهد. بیشتر این مواد ترکیبات فرار ارگانیکی مانند بنزن، استون و فرمالدئید هستند که در هوای اتاق تبخیر شده و از طریق مجاری تنفسی استنشاق میشود. این ترکیبات باعث تحریک‌پذیری تنفسی و چشمی، حالت تهوع و استفراغ و سردرد میشود. تماس طولانی مدت با این مواد آسیب کبدی، کلیوی، سیستم عصبی و حتی ابتلا به سرطان را به همراه دارد.
چگونه مصون بمانیم
راه‌های مختلفی برای دورماندن از مواد شوینده شیمیایی وجود دارد. سعی کنید تا حد امکان پاککنندههای طبیعی را جایگزین انواع شیمیایی و سمی کنید. به‌عنوان مثال، برای شستوشوی سینک ظرفشویی و لوله‌ها به جای استفاده از لوله‌بازکن‌های شیمیایی یا مواد شوینده صنعتی از جوش‌شیرین یا ترکیب محلول آب و سرکه استفاده کنید. همچنین به جای استفاده از اسپری‌های خوشبوکننده، از خوشبوکننده‌های طبیعی مانند گل‌های طبیعی یا گیاهان خانگی استفاده کنید. برای شست وشوی لباس‌ها از جایگزین‌های ارگانیک به جای مواد شوینده بسته‌بندی شده استفاده کنید. به‌طور کلی با کاربرد مواد طبیعی در زندگی روزمره می‌توان خطر قرار گرفتن در معرض انواع مواد شوینده صنعتی و سمی را به حداقل رساند.