اگر از اول تا آخر بارداری، انرژی مورد نیاز مادر را در نظر بگیریم، اضافه دریافتی انرژی مادر در این دوران 300 کیلوکالری روزانه است. دریافت کالری در دوران شیردهی، در دو مرحله محاسبه میشود؛ شش ماهه اول و شش ماهه دوم شیردهی.
در شش ماهه اول شیردهی، مادر باید روزانه 330 کیلوکالری انرژی دریافتی را نسبت به قبل از بارداری افزایش دهد. در شش ماهه دوم شیردهی این میزان به 400 کیلوکالری روزانه افزایش می‌یابد. پس این باور که مادر شیرده باید دو برابر غذا بخورد، منجر به اضافه وزن میشود. این کار تاثیری در افزایش حجم شیر ندارد. آنچه باعث افزایش حجم شیر میشود، مکیدن شیرخوار و نحوه درست شیردهی و حجم مایعات دریافتی است.
البته کیفیت تغذیه مادر بر کیفیت شیر او تاثیرگذار است و زیاد خوردن او در این زمینه تاثیری ندارد. پس زیاد غذا خوردن مادر و بی‌تحرکی او باعث افزایش وزن در دوران شیردهی میشود.
آیا ارتباطی بین دریافت مواد غذایی مادر و ترکیب شیر او وجود دارد؟
بله.ترکیب شیرمادر بسیار شبیه دریافت مواد غذایی روزانه مادر است. به عنوان مثال با دریافت مواد مغذی دارای ویتامین‌های محلول در آب و ویتامین‌های محلول در چربی، شیرهم دارای همین ویتامین خواهد بود.
اگر مادر از منابع حاوی امگا 3 استفاده کند، شیر او حاوی امگا 3 خواهد شد که برای تکامل مغز نوزاد لازم است. برای دریافت اسید چرب امگا 3، اصلی‌ترین منبع غذایی، منابع دریایی است. هفته‌ای یک تا دو بار مصرف ماهی به این منظور توصیه میشود. البته مادر میتواند بخشی از امگا 3 مورد نیاز خود را از طریق مصرف گردو یا پودر بذر کتان به دست بیاورد. مصرف روزانه دو عدد گردو همراه پنیر و نان در وعده صبحانه و مصرف روزانه یک قاشق مربا خوری بذر کتان در تامین امگا 3 مورد نیاز موثر است. مصرف بذر کتان میتواند به شکل نان و غلات بویژه غلات سبوس دار باشد. مادر با دریافت شیر نیز میتواند بسیاری از ویتامین‌ها بویژه ویتامین B2 را تامین کند.
استفاده از میوه و سبزی هم میتواند بسیاری از ویتامین‌ها را به بدن مادر برساند که این ویتامین‌ها وارد شیر مادرهم میشود. میزان مصرف لبنیات در مادر شیرده نباید بیشتر از سه لیوان شیر و لبنیات باشد که 1000 میلی‌گرم کلسیم به بدن می‌رساند.
آیا مادران در دوران شیردهی نیازی به مکمل آهن دارند؟ برخی منابع مصرف مکمل آهن را تا سه ماه بعد از زایمان توصیه می‌کنند.
به نظر من نیازی به دریافت مکمل آهن در دوران شیردهی نداریم. با توجه به این که نیاز مادر به آهن در دوران شیردهی، نصف دوران بارداری است، مادر زمانی باید مکمل آهن مصرف کند که با کم‌خونی فقر آهن وارد دوران شیردهی شده باشد یا سابقه خونریزی ضمن زایمان داشته باشد.
خانمی که نوزاد 15 روزه دارد، میتواند میوه و حبوبات بخورد؟ گاه خوردن این خوراکی‌ها نفخ ایجاد می‌کند.
حتما باید میوه بخورد. اگر با خوردن حبوبات نفخ می‌کند، آن را 24 ساعت قبل از مصرف خیس کند و آب آن را دور بریزد تا قند نامحلول آن که باعث نفخ میشود، خارج شود. اگر باز هم نفخ می‌کند، بهتر است علاوه بر خیساندن، یک بار حبوبات را جوش بدهد و آب آن را دور بریزد و دوباره با آب جدید بپزد.
آیا ورزش کردن روی افزایش شیر تاثیر دارد؟
در دوره شیردهی مادر از ذخیره‌های چربی‌اش استفاده می‌کند. کاهش وزن درست مادر از دو محل تامین میشود ؛یکی رژیم غذایی و دوم ورزش کردن.
بهتر است مادر از یک ورزش مناسب که خیلی هم سخت نباشد و حرفه‌ای نباشد، بهره ببرد که البته پیاده‌روی بسیار مناسب است و روزانه 30 تا 45 دقیقه پیاده‌روی به متعادل کردن وزن کمک می‌کند و حتی میتواند تاثیر مثبت بر شیردهی داشته باشد.
آیا درست است مادر در دوران بارداری برای کم کردن وزن اقدام کند؟
تا دو ماه اول شیردهی که شیردهی به طور کامل و مطلوب برقرار نشده، مادر نباید سعی در کاهش وزن داشته باشد، اما ورزش کردن را میتواند ادامه دهد.
دکتر فریبا کوهدانی
متخصص تغذیه و رژیم درمانی