با توجه به نقش مهم دارو در درمان بیماری‌‌ها، آگاهی افراد نسبت به داروهایی که مصرف می‌کنند، بسیار مهم بوده و این گونه نیست که فرد تمام مسئولیت تاثیرات دارو را متعلق به سیستم بهداشت و درمان بداند. با توجه به نقش کلیدی داروها در بهبود وضعیت جسمی و روحی فرد، پنجم شهریور روز داروساز را بهانه‌ای قرار دادیم تا برای شما خوانندگان گرامی اطلاعاتی درباره نحوه مصرف دارو ارائه کنیم.
دسترسی آسان ترویج فرهنگ غلط
در تمام دنیا فروش برخی داروها، بدون نسخه مجاز است؛ اما متاسفانه در کشور ما برخی داروخانه‌ها علاوه بر آنها، داروهای ممنوعه را بدون نسخه در اختیار مردم قرار می‌دهند و همین ترویج فرهنگ مصرف خودسرانه دارو را تقویت می‌کند.
دکتر مژگان مشایخی، داروساز که مدیر بخش اطلاعات دارویی یکی از داروخانه‌های بسیار مهم کشور است در گفت‌وگو با جام‌جم دسترسی آسان به دارو در کشورمان بر خلاف سایر کشورها را عاملی برای وجود مشکلات جدی در زمینه نحوه مصرف و تداخلات دارویی عنوان می‌کند و می‌گوید: گاهی بی‌اطلاعی افراد باعث مصرف همزمان یک دارو با دو برند تجاری مختلف میشود.این اشتباه باعث میشود بدن دوز بالایی از دارو را دریافت کند که گاهی باعث مسمومیت فرد میشود.
وی با بیان یک مثال، نکته طلایی اظهارات خود را شفاف‌تر بیان می‌کند و می‌گوید: متاسفانه اغلب افراد وقتی سرما می‌خورند شروع به خوددرمانی می‌کنند و قرص‌های استامینوفن و سرماخوردگی را با هم مصرف می‌کنند، در حالی که قرص سرماخوردگی نیز حاوی استامینوفن است و استفاده همزمان باعث میشود مقدار استامینوفن دریافتی بیش از حد مجاز بدن باشد.
وقتی به دکتر مشایخی گفتم پس چرا بیشتر پزشکان مصرف همزمان این داروها را تجویز می‌کنند، می‌گوید: آنها متناسب با سن، شرایط فیزیکی فرد، وضعیت کبد و سایر بیماری‌های مراجعه‌کننده، دارو را تجویز می‌کنند و این کار با مصرف خودسرانه فرق دارد. این خوددرمانی‌ها هزینه گزافی برای فرد، خانواده و جامعه دارد. متاسفانه این مشکل را به صورت جدی‌تر و در حد وسیع در مورد مسکن‌ها و ضددردها داریم.
مراقب تله‌ها باشید
تمایز میان نام علمی یک دارو با نام تجاری آن، نکته بسیار مهم و کلیدی است که دکتر مشایخی، دانستن آن را بر همه ضروری می‌داند.
وی تأکید می‌کند: پزشکان دارو را براساس نام علمی آن تجویز می‌کنند، اما آن دارو در داروخانه‌ها با برندهای مختلف وجود دارد. مثلا در بیماری‌های مزمنی همچون فشارخون که فرد باید به مدت طولانی دارو مصرف کند، ممکن است در تجویز اولیه دارو را با یک برند و در دفعات بعد همان دارو را متاثر از تبلیغاتی که اغلب در داروخانه‌ها شاهدیم، با نام تجاری دیگری دریافت کند. در داروخانه نیز ممکن است به فرد گفته نشود نام علمی این دارو چیست. این باعث میشود فرد یک مولکول دارویی را دو برابر دریافت کند. به همین دلیل طبق قانون کشور ما، تمام کارخانه‌های داروسازی باید نام علمی دارو را روی آن درج کنند.
این داروساز در پاسخ به این انتقاد که این اشتباه بعضی از مردم ناشی از کوتاهی داروسازان در اطلاع‌رسانی به مردم است، می‌گوید: قبول دارم که متاسفانه برخی داروسازان اطلاع رسانی لازم را به مردم ندارند، اما فرد باید خودش را جزو تیم سلامت بداند و حتما از داروساز درباره داروهای دریافتی توضیح بخواهد. رابطه بین داروساز و بیمار یک ارتباط متقابل است و فرد باید یاد بگیرد که اسم علمی دارو چیست.
تعریف سلامت از نگاه داروسازان
اولین بار بود که ازیک داروساز می‌شنیدم داروسازان برای تک‌تک حروف کلمه سلامت تعریف مشخصی دارند و مردم در صورت توجه به مفاهیم آن می‌توانند مانع بروز بسیاری ازمشکلات دارویی شوند.
دکتر مشایخی با بیان این که توصیه همیشگی ما به مردم این است که «سلامت همیشه یادتون باشه»، می‌گوید: «س» سلامت یعنی در مورد داروها از داروساز حتما سوال کنید. «ل» یعنی از داروهای مصرفی خود «لیست» بگیرید و پزشک را هنگام تجویز مطلع کنید. از داروساز نیز درباره اسم علمی دارو، میلی‌گرم یا مقدار ماده موثره، میزان مصرف و فاصله مصرف، مدت زمان مصرف و دوره درمان سوال کنید. ضمن آن که فقط پزشک یا داروساز تعیین‌کننده مدت زمان مصرف هستند .
وی ادامه می‌دهد: «الف» سلامت یعنی به بروشور داخل جعبه داروها توجه کنید و «اطلاعات» لازم را درباره عوارض جانبی دارو بدانید. «م» بر «مکان نگهداری» دارویی تأکید دارد. همیشه توصیه این است که دارو باید در بسته‌بندی اصلی و در جای خشک و خنک و دور از دسترس اطفال نگه داشته شود. بعضی داروها شرایط نگهداری خاصی همچون قرار گرفتن در یخچال یا حتی مکان تاریک را دارند. برای همین است که ظرف برخی داروها قهوه‌ای یا تیره است. این داروها در صورتی که بیرون از ظرف خود قرار گیرند تاثیر خود را از دست می‌دهند.
به گفته این داروساز، حرف آخر کلمه سلامت «ت» یعنی من به عنوان یک فرد موثر از «تیم درمان» خودم باشم و هیچ‌کس به اندازه خودم نمی‌تواند موثر باشد.
درمان ناقص باعث تکثیر میکروب‌ها میشود
به پایان نرساندن دوره درمان و مصرف ناقص و نامنظم داروها باعث میشود بیماری کاملا خوب نشود؛ مثلا در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بعضی از افراد به محض مشاهده بهبود ظاهری، مصرف آن را قطع می‌کنند. این بهبود نشان‌دهنده از بین رفتن میکروب‌های ضعیف است، اما قوی‌تر‌ها همچنان حضور دارند و قطع مصرف دارو اتفاقا باعث تکثیر میکروب‌های قوی شده و باعث میشود داروی جدید در مرحله بعد دیگر اثر نداشته باشد.
نکته مهم دیگر، نحوه مصرف داروهایی است که زمان مصرف تعیین‌شده توسط پزشک درباره آنها مهم است. وقتی دارویی هر 8 یا 12 ساعت باید وارد بدن شود، بعد از ورود به بدن سطح آن در خون زیاد و با گذشت زمان میزان آن کاهش می‌یابد، در صورتی که دارو سرساعت دوم مصرف نشود، دیگر سطح آن در خون بالا نمی‌رود و اتفاقا از میزان قبلی کمتر میشود و همین باعث بی‌اثر شدن مصرف دارو میشود.
سهیلا فلاحی