دکتر علیرضا صدق هدایت، متخصص مغز و اعصاب معتقد است: درصد بالایی از سردردها نه‌تنها میگرن نیستند بلکه نیاز به مصرف دارو هم ندارند و با برطرف شدن عامل ایجادکننده مشکل حل خواهد شد. به بیان دیگر، بیشتر سردردها که در طول هفته بارها و بارها دچارشان می‌شویم اصلا جدی نیستند و نباید نگران‌شان باشیم.
شایع‌ترین سردردها استرسی است
به طور کلی سردردها به سه گروه خوشه‌ای، تنشی و میگرنی تقسیم می‌شوند. سردرد خوشه‌ای که علت مشخصی هم ندارد، با درد شدیدی در یک طرف سر شروع میشود و پشت‌سر، اطراف و چشم‌ها را درگیر می‌کند.
این متخصص در گفت‌وگو با جام‌جم در این باره می‌گوید: نوع تنشی، جزو شایع‌ترین انواع سردرد است که بر اثر آن، درد در ناحیه گیجگاهی، جلوی سر یا پشت سر و گردن احساس میشود، اما با تهوع و حساسیت به نور همراه نیست، معمولا دو طرف سر را درگیر می‌کند، ممکن است بین یک ساعت تا چند هفته طول بکشد و علت آن همانطور که از اسمش پیداست، به استرس و تنش و اضطراب برمی‌گردد.
دکتر فرهاد عصارزادگان، متخصص مغز و اعصاب نیز به جام‌جم درباره سردردهای تنشی می‌گوید: سردردهای تنشی در میان افراد پراسترس و با تنش‌های مختلف زندگی شیوع بیشتری دارد. اصولا این نوع سردردها در افرادی با مشکلات عصبی مانند اضطراب و افسردگی و استرسی که ناشی از استرس کاری، اجتماعی و خانوادگی و درسی است، شیوع بالاتری دارد.
نشانه‌های میگرن
سردردهای میگرنی، ضربان‌دار و بشدت دردناک هستند، چند ساعت تا چند روز طول می‌کشند، گاهی اوقات به دلیل مشخصی مثلا مصرف غذاهای محرک یا عصبی شدن عود می‌کنند و گاهی هم هیچ علت مشخصی ندارند. از طرفی میگرن با تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا و بو همراه است، درد در یک طرف سر احساس میشود و در بعضی مواقع به سمت دیگر هم حرکت می‌کند. گاهی اوقات نیز میگرن با پیش‌آگهی‌هایی همراه است. مثلا قبل از شروع درد خمیازه‌های متعدد سراغ فرد می‌آید و بیمار جرقه‌های نورانی آزاردهنده‌ای را مقابل چشمانش احساس می‌کند، در حالی که چنین چیزی وجود ندارد.
به گفته دکتر هدایت، شدت درد نیز متوسط یا شدید است که با فعالیت بدنی تشدید میشود، اما برخلاف باور عموم، همه میگرن‌ها با توهمی مثل جرقه‌های نورانی همراه نیستند.
چرا سردرد می‌گیرید
در بروز و پیدایش سردرد، دو عامل ژنتیک و محیط موثر است .به عنوان مثال در میگرن نقش ژنتیک پررنگ است و در خانواده فرد مبتلا، می‌توان افراد مبتلای دیگری را یافت. به همین ترتیب، عوامل محیطی مانند شرایط کاری و محیطی در سردرد تنشی نقش پررنگی بازی می‌کند.
دکتر عصارزادگان با بیان مطالب فوق می‌افزاید: تغذیه از عوامل تاثیرگذار در بروز و تشدید سردرد است و توجه ویژه‌ای را می‌طلبد. به عنوان مثال از سردردهایی که ارتباط نزدیکی با تغذیه دارد می‌توان به میگرن اشاره کرد، به طوری که مثلا مصرف لبنیات بویژه پنیر مانده یا شکلات کاکائودار یا مشروبات الکلی سردرد میگرنی را بدتر می‌کند یا مصرف نمک زیاد با ایجاد فشار خون میتواند منجر به خونریزی مغزی و سردرد ناشی از آن شود.
سردرد بچه‌ها را جدی بگیرید
خیلی‌ها می‌گویند سردرد، بیماری افراد بزرگسال است و وقتی بچه‌ها از سردرد شکایت می‌کنند، والدین حرفشان را جدی نمی‌گیرند. این در حالی است که نه‌تنها بروز سردرد در کودکان به اثبات رسیده بلکه احتمال میگرن هم در آنها وجود دارد و حتی گاهی با اختلالات گوارشی و تهوع و استفراغ همراه است، اما براحتی قابل تشخیص نیست.
از دم‌اسبی کردن موها تا فشار خون
بسیاری از افراد وقتی دچار سردرد می‌شوند، دنبال علت‌های مهم علمی می‌گردند در حالی که ساده‌ترین چیزها می‌توانند سردردهای شدیدی ایجاد کنند. به عنوان مثال، محکم بستن موها به شکل دم‌اسبی با کش یا استفاده از کلیپس‌هایی که باعث کشیدگی موها میشود، یکی از مهمترین علت‌های سردرد در خانم‌ها به حساب می‌آید. همچنین سینوزیت، افزایش فشار خون، مشکلات بینایی بویژه ضعیف شدن چشم‌ها، مشکلات بینی مثل گرفتگی و زکام، مشکلات دندانی، مصرف بی‌رویه کافئین یا برخی داروها، خوردن یا نوشیدن خوراکی‌های محرک، غذاها یا مایعات سرد، سیگار کشیدن یا قرارگرفتن در معرض دود سیگار، بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی، مشکلات سینوسی، بی‌خوابی و پر‌خوابی، گرسنگی و تشنگی، خستگی، حرف زدن طولانی‌مدت با تلفن، ابتلا به برخی بیماری‌ها مثلا عفونت‌های سیستم تنفسی و آسیب‌های ورزشی ازجمله دلایل بروز سردرد هستند.
وقتی سردرد خطرناک میشود
به گفته این متخصص مغز و اعصاب، گاهی سردرد علامت یک بیماری جدی است؛ بویژه اگر با ضربه به سر، گیجی، مشکلات بینایی، تغییر سطح هوشیاری یا حتی بیهوشی، تهوع یا استفراغ و اختلال در تکلم همراه باشد چون در چنین شرایطی، احتمال مشکلات مغزی، ضربه و خونریزی مغزی، تومور و سکته وجود دارد و باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کرد. به خاطر داشته باشید، سردردهایی که نشانه‌ای از تومور مغزی هستند، علاوه بر این که بسیار دردناک و تیرکشنده‌اند، اغلب با علائم دیگری مثل اختلال بینایی یا تغییر سطح هوشیاری همراهند. دکتر عصارزادگان نیز تاکید می‌کند: هر سردردی که با تشنج یا کاهش سطح هوشیاری یا تب همراه باشد یا در معاینه نورولوژیک یافته غیرطبیعی داشته باشد باید جدی گرفته شود. هر سردردی که در همراهی با ادم پاپی (ورم ته چشم) باشد باید جدی گرفته شود.
مسکن بخوریم یا نخوریم
فراموش نکنید بسیاری از سردردها خود به خود برطرف می‌شوند و نیازی به مصرف داروی خاص ندارند؛ فقط باید در یک اتاق تاریک و ساکت دراز بکشید و استراحت کنید.
دکتر هدایت، اقدامات کنترلی موثر در کاهش سردرد را چنین برمی‌شمارد: استفاده از کمپرس سرد روی پیشانی و چشم‌ها کمک‌کننده است. اگر از تکنیک‌های ماساژ اطلاع دارید، برای تسکین سردرد از آن بهره بگیرید. باید گفت در مورد سردردهای معمولی، مصرف یک مسکن ساده مثل استامینوفن به تسکین درد کمک می‌کند، اما این نکته را نادیده نگیرید که با مصرف مداوم مسکن، بدن نسبت به آن مقاوم میشود و دیگر مثل سابق تاثیرگذار نیست.
میگرن درمان میشود
برخلاف تصور عامه سردرد میگرنی درمان دارد و البته در درمان میگرن باید از روش‌های مختلف مانند اصلاح شیوه زندگی، اصلاح تغذیه، الگوی خواب مناسب، ورزش و دارودرمانی استفاده کرد. البته در ماهیت میگرن احتمال عود وجود دارد و در عین حال ممکن است سردرد از نظر تکرار به صفر نرسد.
دکتر عصارزادگان با بیان این مطالب تاکید می‌کند: در درمان سردرد و بویژه میگرن، گاهی از ترکیبات گیاهی می‌توان استفاده کرد. ازجمله درمان‌های جدید در سردرد، بلوک‌های عصبی، بوتاکس و دستگاه جدیدی مانند سفالی است که نقش و جایگاه آن در درمان سردرد به اثبات رسیده است. لازم به ذکر است که بوتاکس در حال حاضر تائیدیه سازمان غذا و داروی آمریکا را فقط برای درمان میگرن مزمن دارد.
پونه شیرازی / پریسا اصولی
دانش و سلامت