متخصصان اورولوژی می‌گویند عارضه‌ای شبیه به یائسگی خانم‌ها که در میانسالی رخ می‌دهد، برای مردان در سنین بالاتر و البته به شکلی دیگر بروز می‌کند که علاوه بر محدود کردن توان جنسی آنها، سایه‌اش را بر ابعاد دیگر زندگی‌شان نیز می‌گستراند. اتفاقی طبیعی که البته تحت تأثیر عواملی در سبک زندگی روزمره مردان قرار دارد و گاهی بروزش تسریع می‌یابد.
همه چیز زیر سر تستوسترون!
تستوسترون نام هورمون جنسی است که از غده هیپوتالاموس مغز ترشح میشود. با افزایش سن، قدرت هیپوتالاموس در تولید تستوسترون کاهش می‌یابد و به همین ترتیب قدرت بیضه نیز در تولید اسپرم کم میشود و دست آخر به یائسگی مردان می‌انجامد. دکتر امیر ایجادی، اورولوژیست و جراح و متخصص کلیه و مجاری ادرار در گفت‌وگو با جام‌جم در پاسخ به این که چرا آقایان دچار یائسگی میشوند، می‌گوید: یائسگی مختص خانم‌ها نیست و علائم بالینی و آزمایشگاهی در مردان نیز دارد. ما به طور کلی از 30 سالگی کاهش ترشح هورمون‌های جنسی آقایان را مشاهده می‌کنیم. هورمون‌های جنسی مردانه مسئول ایجاد یک سری صفات ظاهری در مردان هستند، مانند افزایش توده عضلات، بسته شدن صفحات استخوانی و به طور کلی این هورمون‌ها هستند که حالت تهاجمی و دفاعی در خلق و خوی مردان را ایجاد می‌کنند. هورمون‌های جنسی مردانه از نوع آنابولیک و سازنده هستند. ترشح این هورمون‌ها را ژن‌هایی کنترل می‌کنند که روی کروموزوم Y در مردان قرار دارند. با افزایش سن، میزان ترشح هورمون‌های جنسی مردانه کاهش می‌یابد و یائسگی ایجاد می‌کند.
دکتر سیدمقداد طباطبایی، متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و تناسلی نیز در گفت‌وگو با جام‌جم، در این باره می‌گوید: کاهش تستوسترون در آقایان عامل اصلی این مشکل است. براساس اطلاعات آماری در ایالات متحده از هر هزار نفر، حدود 12 تا 13 نفر به مشکل کاهش تستوسترون مبتلا میشوند که با علائم فیزیولوژیک مختلف خود را نشان می‌دهد. یائسگی مردان با یائسگی خانم‌ها متفاوت است. در خانم‌ها کاهش سطح هورمون‌های زنانه و سرانجام از بین رفتن عادت ماهانه، اصلی‌ترین علامت یائسگی است. این مشکل در آقایان نسبت به خانم‌ها در سنین بالاتر (حدود 60 سال به بالا) رخ می‌دهد.
وقتی حالتان بی‌دلیل خوب نیست!
به گفته دکتر طباطبایی، خستگی، انرژی نداشتن برای انجام کارها، کاهش تمایل جنسی، بی‌خوابی، تحریک‌پذیر شدن و قادر نبودن به انجام فعالیت‌‌های عادی کاری و ورزشی از مهمترین علائم رخداد یائسگی در مردان محسوب میشود. دکتر ایجادی نیز در توضیحی ساده‌تر می‌افزاید: در کل مردان یائسه احساس می‌کنند حالشان خوب و روبه‌راه نیست. در عین حال از نظر روحی و خلقی نیز وضع مناسبی ندارند و مدام عصبانی میشوند. حتما دیده‌اید گاهی پیرمردها بیهوده در خانه غُر می‌زنند. اینها ریشه در همین موضوع دارد.
دکتر طباطبایی افزایش امید به زندگی و بالا رفتن طول عمر آقایان در صد سال گذشته را ازجمله دلایلی می‌داند که موجب شده امروزه این بیماری را بیشتر از گذشته در مردان مسن مشاهده کنیم.
وقتی یائسگی مردان سرعت می‌گیرد
عواملی مثل چاقی، فشارخون، دیابت، استرس، بالابودن چربی، کلسترول خون، سیگار کشیدن و... روند یائسگی را بعد از 30 سالگی تشدید می‌کند. دکتر ایجادی ضمن اشاره به این عوامل می‌افزاید: امروزه نیمی از جمعیت ایران به چاقی مبتلا هستند و همین عامل اختلالات هورمونی ایجاد می‌کند. وی در توضیح بیشتر پیرامون نقش مخرب چاقی در بروز اختلالات هورمونی می‌گوید: در بافت چربی شکم افراد چاق، هورمون‌های جنسی مردانه به هورمون‌های زنانه تبدیل میشود. یعنی تستوسترون به پروژسترون و استروژن تبدیل میشود. از این رو مردهای چاق، فرم بدنی شبیه به خانم‌ها پیدا می‌کنند. در خانم‌های چاق نیز همین اتفاق می‌افتد و در نتیجه تبدیل هورمون‌های زنانه به مردانه، می‌بینیم که الگوی رویش موی شبیه به مردان پیدا می‌کنند. به این ترتیب مردان چاق و مسن علاوه بر این که به صورت طبیعی به تدریج ترشح‌های تستوسترون در بدنشان کاهش می‌یابد، به علت چاقی همان مقادیر کم تستوسترون نیز به شکل هورمون‌های زنانه تغییر پیدا می‌کند و روند یائسگی در آنها تشدید میشود.
آزمایش سنجش تستوسترون
دکتر طباطبایی درخصوص تشخیص قطعی و امکان به تأخیر انداختن عارضه یائسگی مردان اضافه می‌کند: معمولا روش خاصی وجود ندارد و به طور قطعی قابل تشخیص نیست. به این ترتیب اگر فرد مسنی این علائم را داشته باشد، پزشک آزمایش سنجش تستوسترون را تجویز می‌کند و در صورت لزوم، درمان شروع میشود. داروها به صورت تزریقی، پچ‌های پوستی، قرص‌های زیرزبانی و مدل‌های مختلف تستوسترون وجود دارد که پزشکان تجویز می‌کنند. باید در نظر داشت همراه با کاهش هورمون تستوسترون در نتیجه ضعیف شدن هیپوتالاموس، کاهش مقادیر ترشح هورمون‌های دیگری در بدن مانند هورمون رشد و ملاتونین و... نیز رخ می‌دهد که در حقیقت یک سندرم را ایجاد می‌کند. افزایش شکستگی در مردهای مبتلا به علت پوکی استخوان و بیشتر شدن تظاهر دیابت شیرین از دیگر عوارض یائسگی مردان است.
اما و اگرهای هورمون‌درمانی
دکتر ایجادی درخصوص درمان این عارضه می‌گوید: نخست باید مسائل زمینه‌ای و تشدیدکننده یائسگی برطرف شود و بعد باید از جایگزین کردن هورمون در بیماران استفاده کرد. وی استفاده خودسرانه از دارو، بویژه براساس آنچه در شبکه‌های ماهواره‌ای و تلگرام و... به مردم توصیه میشود را مشکل‌ساز می‌داند و تصریح می‌کند: جایگزین کردن هورمون و تجویز آن بحث تخصصی است که سهل‌انگاری در آن ممکن است به تشدید عوارضی مثل سرطان پروستات بینجامد. دکتر طباطبایی در توضیح بیشتر در این باره می‌گوید: بیمارانی که در معرض سرطان پروستات هستند یا احتمال بالای ابتلا به سرطان پروستات را به علت سابقه بیماری در خانواده دارند، نباید از ترکیبات حاوی تستوسترون استفاده کنند. برای برخی بیماران قلبی نیز نباید این گونه داروها تجویز شود.
کاظم کوکرم