دکتر علی میرزاجانی، دانشیار گروه اپتومتری دانشگاه علوم پزشکی ایران در توضیح این که آلودگی هوا چه بر سر چشمانمان می‌آورد، می‌گوید: سطح خارجی چشم‌های ما با لایه نازکی از اشک پوشانده شده که به طور دائم در سطح خارجی چشم‌های ما وجود دارد. وظیفه اشک این است که گلوکز و اکسیژن را برای تغذیه قرنیه چشم در اختیار چشم‌ها قرار می‌دهد، سطح چشم‌ها را می‌پوشاند و با ایجاد یک سطح یکنواخت اپتیکی کمک می‌کند کیفیت تصویری که روی شبکیه چشم تشکیل خواهد شد، بهتر و بینایی با کیفیت بالاتری فراهم شود. همچنین از تماس بافت قرنیه و ملتحمه چشم با جریان هوا جلو گیری می‌کند و مانع آسیب این بافت بر اثر خشکی میشود. رئیس انجمن علمی اپتومتری ایران در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: در یک روز با آلودگی شدید هوا لایه اشکی ما دچار اشکال میشود. وقتی آلودگی به شکل ذرات بسیار ریز معلق و گاز‌های آلوده از هوا وارد چشم و با اشک مخلوط میشود، اشک مثل همیشه یکنواخت نیست و کشش سطحی آن تغییر می‌کند. کاهش کشش اشکی اشک مانع توزیع درست و طبیعی اشک روی سطح خارجی چشم‌ها شده، همین مساله موجب میشود لایه اشکی کفایت لازم را برای پخش شدن روی سطح خارجی چشم نداشته باشد و به همین دلیل، فرد احساس خشکی چشم می‌کند. به این ترتیب، فرد دچار پلک زدن مکرر، سوزش و خشکی چشم خواهد شد. همچنین به دلیل کاهش یکنواختی لایه اشک، کیفیت سطح اپتیکی چشم کاهش می‌یابد و دقت بینایی افت می‌کند.
بروز حساسیت چشمی
بر اثر مخلوط شدن اشک چشم با ذرات معلق و آلاینده‌های گازی، این مواد به عنوان ماده حساسیت‌زا عمل می‌کنند و موجب التهابات حساسیتی چشم می‌شوند.
این متخصص با بیان مطلب فوق می‌گوید: این واکنش‌ها به صورت سرخی و سوزش چشم، اشک ریزش و احساس جسم خارجی در چشم خواهد بود که با آزار و اذیتی که برای فرد ایجاد می‌کند، علاوه بر آسیب‌هایی که به بافت چشم وارد می‌کند، میتواند موجب کاهش توجه و تمرکز بینایی شود تا جایی که فرد قادر نیست از بینایی خود به طور بهینه استفاده کند.
تشدید عیوب انکساری چشم
جالب است بدانید، آلودگی هوا ممکن است منجر به تشدید عیوب انکساری خفیف چشم بشود. به گفته رئیس انجمن علمی اپتومتری ایران، ممکن است در مواردی عیوب انکساری چشم وجود داشته باشد، ولی به دلیل کم بودن این عیب انکساری، استفاده از عینک طبی ضرورت نداشته باشد ولی در روزهایی که سطح آلاینده‌ها در شهر از حد مجاز می‌گذرد و آلودگی هوا جدی میشود، همین عیوب انکساری کم ممکن است برای فرد مبتلا غیر قابل جبران و غیرقابل تحمل شود تا حدی که احساس کند مثل همیشه و با کیفیت همیشگی نمی‌تواند ببیند.
لنز طبی، ناسازگار با آلودگی هوا
یکی از موضوعات جدی دیگر هنگام آلودگی هوا استفاده از لنز طبی است. هنگامی که فرد از لنز طبی استفاده می‌کند، بیشتر از افراد دیگر باید از حضور در محیط‌های آلوده پرهیز کند.
این متخصص بینایی سنجی در این باره می‌گوید: اکسیژن لازم برای تنفس قرنیه چشم از طریق لنز طبی و اشک عبور می‌کند و به قرنیه چشم می‌رسد. بنابراین آغشته شدن اشک و لنز طبی به مواد آلاینده نه‌تنها تنفس قرنیه شما را در روز‌های آلوده هنگامی که از لنز طبی استفاده می‌کنید کمی مشکل می‌کند بلکه استفاده از لنز‌های طبی مدت دار میتواند موجب تخریب لنز و کوتاه شدن عمر لنز طبی شما شود. در این موارد اگر فرد از لنز طبی استفاده می‌کند، بهره‌گیری از لنز‌های طبی یکروزه که فقط برای استفاده یک روز تعبیه شده‌اند و صبح هنگام در چشم گذاشته می‌شوند و در انتهای روز دور انداخته می‌شوند، توصیه میشود.
چشمتان را نمالید
یکی از واکنش‌ها هنگام حضور در هوای آلوده و تحریک چشم‌ها، مالیدن چشم با انگشتان یا دست است که این مساله در کوتاه‌مدت، موجب انتقال آلودگی میکروبی از طریق دست‌ها به چشم خواهد شد. با استناد به‌برخی مطالعات علمی، حضور و تماس‌های مداوم در هوای آلوده و مالیدن مکرر چشم‌ها میتواند موجب تخریب یکنواختی قرنیه و ایجاد آستیگماتیسم نامنظم و قوز قرنیه شود که بسیار حائز اهمیت است.
دکتر محمدرضا فرتوک‌زاده، فوق‌تخصص قرنیه در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: خطرزا بودن آلودگی هوا بیش از آن که ناشی از گرد و غبار باشد، به علت وجود آلودگی شیمیایی و میکروبی همراه با آن است. این نوع آلودگی منجر به بروز التهاب، قرمزی، خار ش، سوزش، اشک ریزش و گاهی عفونت چشم میشود.
سه نوبت، شستوشوی روزانه چشم
افراد آسیب‌پذیر چشمی چون دیابتی‌ها، سالمندان یا کسانی که از بیماری چشمی رنج می‌برند، باید از تردد در سطح شهر هنگام آلودگی هوا پرهیز کنند.
دکتر فرتوک‌زاده با اشاره به این مطالب می‌افزاید: اولین و موثرترین اقدام برای کاهش اثرات التهابی ناشی از آلودگی هوا بر چشم، شستوشوی چشم‌ها با آب ولرم و پلک‌ها با شامپوی بچه است که باید طی سه نوبت صبح، ظهر و شب صورت بگیرد. بی‌شک افرادی که دچار خشکی چشم هستند، باید از اشک مصنوعی استفاده و در صورت بروز هر نوع آثار التهابی در چشم به متخصص مراجعه کنند.
پونه شیرازی