استفاده از آنها هرچند به رعایت بهداشت و حفظ سلامت خانواده کمک می‌کند، وجود این نوع مواد شیمیایی در خانه خطراتی هم دارد. بااین‌همه، مصرف این‌گونه مواد برای تمیزی خانه ضروری است و بناچار باید راه‌های امدادرسانی به فردی را که احتمالا با این مواد دچار آسیب میشود، بدانیم. خوراندن بعضی مواد غذایی در هنگام بروز خطر ممکن است مشکل را حادتر کند. در مقابل ممکن است مصرف بعضی مواد غذایی یا نوشیدنی‌ها تا پیش از رساندن فرد حادثه‌دیده به بیمارستان باعث جلوگیری از بروز بسیاری از مشکلات بعدی شود. برای آگاهی از فوریت‌های تغذیه‌ای و راه‌های امدادرسانی به فردی که به اشتباه این مواد را خورده یا آنها را استنشاق کرده است از دکتر جواد حسین‌زاده، متخصص تغذیه و دکتر هادی قره‌باغی، متخصص طب اورژانس، کمک گرفته‌ایم.
دکتر هادی قره‌باغی، متخصص طب اورژانس، صحبت‌هایش را با اشاره به خطرات این مواد برای یک گروه خاص و آسیب‌پذیر یعنی کودکان آغاز می‌کند و در این باره توضیح می‌دهد: «خوردن تصادفی مواد شوینده بویژه در کودکان، نیاز به امدادرسانی سریع و مراقبت ویژه دارد. به همین دلیل فرد امدادرسان درصورت روبه‌رو شدن با این وضع، باید بسرعت اقدام و شرایط کودک را از وضع اضطرار خارج کند. در غیر این صورت کودک با مشکلات وخیمی روبه‌رو خواهد شد. البته امدادرسانی به فردی که مواد را خورده با امدادرسانی به کسی که به دلیل استنشاق مواد دچار مشکل شده است، کاملا فرق دارد. برای همین به تفکیک هر دو آسیب را بررسی می‌کنیم.»
وقتی ماده شوینده خورده میشود
دکتر جواد حسین‌زاده و دکتر هادی قره‌باغی هر دو معتقدند یکی از اشتباه‌ترین اقدام‌های امدادرسانی به فردی که تصادفا یا عمدا این مواد را خورده، این است که او را واداریم تا با وارد کردن فشار بر خود و اقداماتی نظیر انگشت‌انداختن به گلو، موادی که خورده بالا بیاورد. به عقیده این پزشکان، این شیوه سنتی که مردم بر آن باور دارند، بسیار اشتباه است. به دلیل اینکه مواد آسیب‌رسان که اغلب هم مواد سمی و اسیدی است یک بار زمان پایین‌رفتن از دستگاه گوارش و بار دیگر در زمان بازگرداندن آن به مجاری دستگاه گوارش آسیب وارد می‌کند.
دکتر قره‌باغی توضیح می‌دهد: «مردم تصور می‌کنند باید از رسیدن این مواد به معده فرد آسیب‌دیده جلوگیری کنند و سریعا اقداماتی انجام می‌دهند تا فرد مواد را از معده بازگرداند. دلیل این باور و تاکید بر بازگرداندن این مواد آن است که تصور می‌کنند با ورود این مواد به معده و فعل و انفعالات ایجادشده پس از آن، آسیبی جدی به سلامت فرد وارد میشود. اما این موضوع را مد نظر قرار نمی‌دهند که اگر این مواد حتی در هنگام بلعیدن وارد ریه نشده باشد، هنگام برگرداندن ممکن است به ریه وارد شود و باعث بروز آسیب‌های جدی و ماندگار در فرد شود. این آسیب حتی ممکن است به مرگ بیمار منجر شود.»
1. مصدوم چه بخورد؟
دکتر جواد حسین‌زاده درباره این مساله که باید در وضع اضطراری به فرد چه چیزی خورانده شود، می‌گوید: «باید برای کمک به فردی که مواد شوینده اسیدی خورده، آب و شیر خورانده شود. به غیر از این دو مایع، خوراندن هر چیز دیگری خطرناک است و باید از آن خودداری کرد. آب، شیر و ترجیحا آب خالی باعث میشود غلظت این مواد در بدن فرد آسیب‌دیده کم شود و در نتیجه آسیبی که به بدن فرد وارد میشود، تخفیف پیدا کند. به دنبال این نباشید که اگر فرد ماده اسیدی خورده به او ماده قلیایی بخورانید. خوراندن هر ماده اضافی به مصدوم باعث افزایش خطر استفراغ فرد میشود.»
2. اقدام‌های مهم امدادی
دکتر قره‌باغی در این باره توضیح می‌دهد: «برای امدادرسانی به مصدومی که این مواد را خورده باید ابتدا از امنیت صحنه حادثه مطمئن شویم. به این معنا که فرد امدادرسان باید مطمئن شود در صورت نزدیک‌شدن به مصدوم ماده شیمیایی به خود او نیز آسیب نمی‌زند. در صورت وجود این خطر تنها اقدامی که باید انجام دهد، تماس سریع با نیروهای امدادرسان است. اما اگر از امنیت صحنه مطمئن باشد تا قبل از رسیدن نیروهای امدادی میتواند اقدام‌های اولیه برای نجات جان مصدوم را آغاز کند. اولین کار این است که به مصدوم آب و شیر بخوراند. خوراندن بلافاصله آب ممکن است تا حدودی به بیمار کمک کند. اما اگر مدتی از بروز حادثه گذشته باشد و امدادرسان بعد از گذشت مثلا 20 دقیقه به خاطر بیاورد که به مصدوم آب نداده است، دیگر بعید به نظر می‌رسد خوراندن آب در آن زمان به مصدوم کمکی کند. این کار حتی ممکن است خطر بازگرداندن محتویات معده را افزایش دهد. بعد از آن مصدوم را به پهلو بخوابانید تا خطر استفراغ کردن کاهش یابد. اگر بتوانید مصدوم را به فضای باز منتقل کنید تا اکسیژن کافی به او برسد، بهتر است. هنگام رسیدن نیروهای امدادی اورژانس حتما ظرف ماده شوینده‌‌ای که فرد آن را خورده به آنها تحویل دهید. زیرا دانستن ترکیبات و فرمول شیمیایی مواد خورده‌شده توسط فرد برای اقدامات درمانی پزشک بسیار موثر است.» (فاطمه شیخ‌علیزاده / سیب، ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)
538