بنا بر تاکید اپتومتریست‌ها استفاده از عینک ،زیر سن مدرسه محدود به مواردی میشود که اگر عینک تجویز نشود کودک دچار تنبلی چشم، انحراف چشم، مشکلات شخصیتی و ارتباط با دیگران یا اختلالات در یادگیری شود. البته گاهی نیز تجویز عینک به دلیل طرح شکایاتی از سوی کودک ازجمله سوزش چشم، اشک ریزش یا سر درد صورت می‌گیرد، اما کودکان از چه سنی باید شروع به استفاده از عینک کنند؟
دکتر علی میرزاجانی، رئیس انجمن علمی اپتومتری ایران در پاسخ می‌گوید: ما نمی‌توانیم سن خاصی را برای شروع استفاده از عینک مطرح کنیم؛ مثلا در نوزادی که آب مروارید مادرزادی داشته باشد گاهی در همان اوایل تولد، تحت جراحی آب مروارید قرار می‌گیرد و پس از آن لازم است از عینک‌های مخصوص نوزادی یا کنتاکت لنز استفاده کند.
دانشیار گروه اپتومتری دانشگاه علوم پزشکی ایران در گفت‌و‌گو با جام‌جم می‌گوید: همچنین گاهی اوقات در سن زیر یک سالگی به دلیل وجود عیوب انکساری، کودک به انحراف چشم مبتلا میشود که لازم است برای وی عینک مناسب تجویز شود و به هیچ وجه تأخیر در استفاده از عینک جایز نیست. ولی گاهی اوقات، تجویز عینک به میزان احتیاجات بینایی کودک بستگی دارد، در آن صورت ممکن است با یک میزان عیب انکساری برای کودکی عینک تجویز شود و برای کودک دیگری با همان میزان عیب انکساری عینک تجویز نشود.
استفاده از عینک، دائمی یا موقت؟
در چه مواردی استفاده از عینک برای کودک موقت و چه زمانی دائمی است؟
به گفته دکتر میرزاجانی، غالبا وقتی ضرورت دارد عینک تجویز شود، اپتومتریست برای والدین به طور کامل توضیح می‌دهد که عینک تجویزی در چه زمان‌هایی و تا کی باید مورد استفاده قرار گیرد. البته گاهی در جلسه اول تخمین این مساله به طور قطعی مشخص نیست.
این اپتومتریست تاکید می‌کند: کودکانی که نمره عینک زیادی دارند یا این که بدون عینک چشم‌هایشان دچار انحراف میشود حداقل تا پایان دهه اول زندگی یا دوران رشد و بلوغ و گاهی نیز برای همیشه نیاز به استفاده از عینک دارند. مدت استفاده از عینک به وسیله اپتومتریست تعیین میشود.
گاهی اوقات، نقش عینک فقط برای بهتر دیدن در یک فاصله مشخص است، مثلا عینک‌های پیر چشمی در بزرگسالان فقط برای فاصله نزدیک لازم است یا عینک‌های مخصوص افراد نزدیک بین، بیشتر برای فواصل دور مورد نیاز است. ولی در کودکی که تحت درمان تنبلی چشم است لازم است به طور تمام وقت از عینک استفاده کند یا در کودکی که از عینک به عنوان یک روش اصلاح انحراف چشم بهره گرفته میشود، ممکن است دقایق کوتاه بدون عینک بودن هم برای سلامت چشم‌ها و بینایی مضر باشد.
عینک نزدن، ممنوع
در مورد این که چه وقت کودک عینک بزند یا نزند والدین حتما باید براساس توصیه‌های زمان تجویز عینک عمل کنند، ولی معمولا زمانی برای کودکان عینک تجویز میشود که بدون عینک سیستم بینایی وی آسیب خواهد دید.
دکتر میرزاجانی تاکید می‌کند: در چنین شرایطی کودک باید طبق زمان‌بندی اعلام شده از سوی اپتومتریست، عینک تجویزی استفاده کند.
وی با اشاره به این که دلایل داشتن عیب انکساری و نیاز به استفاده از عینک بیشتر جنبه ژنتیکی دارد تا عوامل محیطی و اکتسابی می‌افزاید: البته عوامل محیطی نیز در استفاده از عینک بی‌تأثیر نیست و در افرادی که پتانسیل یکسری اختلالات را به طور اولیه دارند، موثر واقع میشود.
تبلت و رایانه، بلای چشمان کودک
استفاده بی‌رویه از تبلت، موبایل و بازی‌های رایانه‌ای میتواند با تأثیر روی ماهیچه‌های داخلی و خارجی چشم‌ها و همین طور با تأثیر بر مراکز بینایی تأثیراتی داشته باشد که به نفع سلامت سیستم بینایی کودک نیست.
دکتر میرزاجانی در این باره می‌گوید: به طور کلی تماشای تلویزیون نمی‌تواند یک فرد سالم و بدون عیب انکساری را به ضعف بینایی انکساری مبتلا کند، ولی باید در استفاده از این وسایل محدودیتی قائل شد. به نظر می‌رسد حداکثر یک ساعت در روز استفاده از بازی‌های رایانه‌ای میتواند معیار مناسبی برای پیشگیری از آسیب‌های بینایی باشد.
وی توصیه می‌کند: قرار ندادن چشم‌ها در مواجهه با انواع استرس برای سلامت چشم‌ها و بینایی ضروری است که خیره شدن به صفحه نمایش تلویزیون و رایانه‌ها نیز یکی از این موارد استرس‌زاست. هنگام تماشای تلویزیون یا صفحه رایانه‌ها فرد به طور مستقیم به پیکسل‌های نوری نگاه می‌کند و شدت نور ساطع شده به چشم‌ها با افزایش فاصله کاهش می‌یابد؛ بنابراین بهتر است تا حد امکان از فاصله‌های دورتر استفاده شود. البته گاهی نگرانی والدین بابت فاصله کودکان تا صفحه تلویزیون قدری بیشتر از اهمیت رعایت این فاصله است به طوری که گاهی آن‌قدر کودکان را از صفحه تلویزیون دور می‌نشانند که کودک هیچ لذتی از تماشای تلویزیون نمی‌برد.
عینک کودک با قاب مناسب
یک عینک طبی خوب دارای ویژگی‌هایی است که شامل انتخاب قاب مناسب و عدسی با طرح و مشخصات صحیح میشود.
دکتر میرزاجانی در این باره توضیح می‌دهد: اگرچه ساخت عینک طبی برای همه گروه‌های سنی دارای شرایط و ویژگی‌های خاص خود است، ولی در مورد کودکان این اهمیت چند برابر میشود.
انتخاب فریم مناسب برای کودکان بسیار مهم است، به طوری که نه‌تنها میدان بینایی خوب برای کودک فراهم کند و به طور مناسب روی سر و صورت کودک جا بگیرد، بلکه با توجه به حساس بودن پوست کودک و تغییرات رشدی دائم که کودک با آن مواجه است مانع ایجاد ناهنجاری‌های رشدی در اجزای صورت کودک، بویژه بینی کودک شود.
مرز درمان اختلالات بینایی با عینک تا کجاست؟
گروهی از انواع انحرافات چشم با تجویز عینک طبی، بدون نیاز به جراحی اصلاح میشود.
دکتر میرزاجانی با تائید این مساله می‌گوید: لازم است قبل از جراحی انحراف، چشم کودک بررسی و از لحاظ نیازمندی به تجویز عینک ارزیابی‌های لازم به عمل آید. حتی در بسیاری موارد علاوه بر جراحی و روش‌های دیگر درمان لازم است کودک از عینک طبی مناسب نیز استفاده کند.
وی با تاکید بر این که تنبلی چشم نیز با استفاده از عینک و درمان‌های ویژه دیگر ازجمله بستن چشم قابل درمان است، می‌افزاید: همچنین عیوب انکساری چشم ازجمله دوربینی، نزدیک بینی و آستیگماتیسم با عینک اصلاح میشود. ولی اگر منظور از درمان این است که پس از مدتی دیگر نیاز به استفاده از عینک وجود نداشته باشد به طور قطعی نمی‌توان تضمین کرد که با استفاده از عینک پس از مدتی کودک دیگر نیازی به استفاده از عینک نخواهد داشت و شاید لازم باشد برای سال‌ها یا حتی همیشه کودک از عینک استفاده کند.
پونه شیرازی / گروه سلامت