جام جم سرا: اگر به شما گفته شود اصلاح نوع تغذیه یعنی کاهش مصرف شیرینی و تنقلات، نقش اساسی در کاهش پوسیدگی دندانتان خواهد داشت، باور می‌کنید؟ چرا فکر می‌کنید اگر مسواک را بسیار سفت روی دندانتان بکشید تمیزتر میشود؟
اینها پرسش‌هایی است که پاسخ به آنها براساس باورها و تصوراتی که درباره حفظ بهداشت و سلامت دندان‌ها در ذهن بسیاری از ما به درست یا غلط جا افتاده، متفاوت است.
دکتر کیوان ساعتی، متخصص دندانپزشکی ترمیمی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این که چگونه میشود از پوسیدگی دندان برای زمانی طولانی پیشگیری کرد، توضیح می‌دهد: رعایت بهداشت مناسب دهان، یعنی استفاده از مسواک، نخ دندان و دهانشویه‌های فلوراید دار در کنار داشتن عادات مناسب تغذیه‌ای چون کاهش مصرف شیرینی‌ها و میان وعده‌های شیرین در کاهش پوسیدگی دندان‌ها بسیار موثر است. گرچه نباید نقش ژنتیک را در این زمینه نادیده گرفت. یعنی دندان‌های برخی افراد به صورت ژنتیکی بسیار مقاوم است و دیرتر از دیگران دچار پوسیدگی و دیگر آسیب‌های دندانی میشود.
دندان سالم با کاهش مصرف شیرینی و تنقلات
نیازی نیست مصرف شیرینی و شکلات را بر خود حرام کنید تا دندان‌های سالمی داشته باشید، بلکه به گفته دکتر ساعتی، برای حفظ سلامت دندان‌ها و پیشگیری از پوسیدگی آنها کاهش مصرف شیرینی‌جات کافی است. یعنی نه تنها بهتر است شیرینی‌جات، کمتر مصرف شود بلکه کاهش مصرف میان‌وعده‌هایی نظیر پفک و چیپس نیز که از عوامل پوسیدگی‌زای دندانی است باید مورد توجه قرار بگیرد.
این استادیار دانشگاه تاکید می‌کند: پوسیدگی دندانی در واقع یک بیماری با منشا باکتریایی است. عامل پوسیدگی دندان در واقع در دهان همه وجود دارد، اما در اثر بی‌توجهی به رعایت بهداشت دهانی، محیط برای رشد و تکثیر آنها فراهم میشود. در حالی که با رعایت دقیق بهداشت دهانی و اصلاح تغذیه‌ای به این عوامل بیماری‌زا فرصت رشد و ایجاد پوسیدگی داده نخواهد شد.
جرم‌گیری، مفید یا آسیب‌رسان؟
خیلی‌ها تصور می‌کنند جرم‌گیری به دندانشان صدمه می‌زند و آن را در برابر آسیب‌های دندانی ضعیف و آسیب‌پذیر می‌کند، در حالی که عکس این قضیه صادق است. در واقع، جرم یک پلاک میکروبی است که از تجمع میکروب‌های مرده‌ای شکل می‌گیرد که مواد معدنی ناشی از تغذیه و بزاق روی آن تجمع کرده است. به این ترتیب، سطح ناهمواری که بر اثر تجمع جرم در سطح دندان ایجاد میشود، محلی برای اقدامات تخریبی میکروب‌های عامل بیماری‌های لثه یا پوسیدگی دندان میشود.
بر این اساس، دکتر ساعتی می‌گوید: جرم‌گیری صدمه‌ای به دندان وارد نمی‌کند و برای سلامت لثه‌ها نیز بسیار مفید است، اما مانند هر کار دیگر، افراط در این کار نیز آسیب زننده است، ولی اگر با دستور دندانپزشک و در فواصل مناسب زمانی انجام شود به هیچ وجه مضر نخواهد بود. بر این اساس، بسیاری از دندانپزشکان انجام دو بار جرم‌گیری در سال را توصیه می‌کنند.
این دندانپزشک در پاسخ به این سوال که آیا دندان‌های عصب کشی شده زودتر می‌میرند، می‌گوید: واقعیت آن است که دندان‌هایی که درمان ریشه شده‌اند از چند نظر بیشتر در معرض آسیب هستند. در واقع، تخریب زیاد نسج دندان عصب‌کشی شده، دلیلی بر کاهش استحکام بافت باقیمانده دندان و در نتیجه پتانسیل بالای شکستن آن است. از سوی دیگر به دلیل کاهش حس بیمار در این دندان‌ها، به طور ناخودآگاه فشار جویدن در این دندان‌ها بالاتر است. ناگفته نماند با ترمیم‌های صحیح و اصولی، آسیب‌پذیری دندان‌های عصب‌کشی‌شده تا حدی کاهش می‌یابد.
یک دندان پوسیده در هر بارداری
بسیاری از خانم‌ها تصور می‌کنند بارداری با پوسیده شدن دندان‌ها و بروز مشکلات دندانی رابطه مستقیم دارد، اما تاکنون هیچ تحقیقاتی، ارتباطی بین پوسیدگی دندان و بارداری را به طور قطعی تائید نکرده است. در واقع پوسیدگی دندان، مشکلی است که در هر مقطع از زندگی در صورت کم‌توجهی به رعایت بهداشت دهان و دندان و داشتن رژیم غذایی پرکربوهیدرات اتفاق می‌افتد.
دکتر ساعتی نیز در این باره می‌گوید: در دوران بارداری به دلیل شرایط فیزیولوژیک و افزایش سطح بعضی هورمون‌ها، سیستم دفاعی بدن ضعیف میشود و این مساله به باکتری‌های پوسیدگی‌زا اجازه فعالیت می‌دهد، اما تحت نظر دندانپرشک بودن در کنار رعایت مناسب و دقیق بهداشت می‌توان از پوسیدگی دندانی ممانعت به عمل آورد. حتی این تصور که طی بارداری، کلسیم دندان‌های مادر به تامین نیاز جنین اختصاص می‌یابد، اشتباه است؛ زیرا نیاز کلسیمی جنین فقط از طریق ذخیره استخوانی مادر تامین میشود.
عمر دندان‌های شیری فقط تا هفت سالگی نیست
خیلی‌ها تصور می‌کنند دندان شیری فقط تا هفت سالگی در دهان کودک باقی می‌ماند و پس از آن این دندان‌ها می‌افتد. به همین دلیل، به حفظ سلامت و بهداشت دندان‌های شیری توجه کافی نمی‌کنند.
برخلاف این تصورات، دکتر ساعتی تاکید می‌کند: دندان‌های شیری تا دوازده سالگی یا شاید بیشتر در دهان می‌مانند، اما اولین دندان دائمی در شش سالگی در دهان رویش می‌یابد. جالب آن‌که اگر حجم پوسیدگی در دوران شیری زیاد باشد این حجم باکتری در دوره مختلط شیری و دائمی مانده و پوسیدگی در دوره دندان‌های دائمی نیز بروز خواهد کرد. همچنین اگر دندان‌های شیری بدون تجویز دندانپزشک و زودتر کشیده شوند، آثار بدی در دوره دندان‌های دائمی از نظر به‌هم‌ریختگی دندانی به جا خواهد گذاشت. به همین دلیل، رسیدگی‌های دندانپزشکی به دندان شیری بسیار ضرورت دارد.
پستانک، باعث نامرتبی دندان‌های کودک میشود
این باور درست است. در واقع، بررسی‌ها نشان داده است مکیدن پستانک در بروز عفونت گوش میانی، جلوزدگی فک و پوسیدگی دندان‌ها در کودکان موثر است. همچنین مکیدن پستانک، خطر ابتلا به عفونت قارچی دهان و برفک را افزایش می‌دهد. به بیان دیگر، پستانک سبب حرکات غیرطبیعی و تداخل در رشد طبیعی فک و دهان شده و در نتیجه موجب رشد دندانی نامناسب و چفت نشدن دندان‌ها میشود.
دکتر ساعتی می‌افزاید: در سنین خاصی، زیاده‌روی در مکیدن پستانک باعث نامرتبی دندان‌های کودک میشود. در مواردی که والدین بروز چنین مشکلی را مشاهده می‌کنند باید به دندانپزشک مراجعه کنند.
قطره آهن، چای و قهوه دندان را نمی‌پوساند
خیلی از والدین تصور می‌کنند قطره آهن به پوسیدگی دندان فرزندشان منجر میشود در حالیکه به گفته دکتر ساعتی، قطره آهن فقط به تغییر رنگ دندان‌ها می‌انجامد و هیچ خطری از نظر ابتلا به پوسیدگی دندانی ایجاد نمی‌کند. اما توصیه میشود در صورت استفاده از قطره آهن، سطح دندان کودکان با گاز استریل مرطوب تمیز شود.
وی درباره مضرات نوشیدن چای برای دندان می‌افزاید: اگر چای به تنهایی و نه با قند یا شکر مصرف شود، هیچ آسیبی به دندان‌ها نمی‌رساند، اما در طولانی مدت باعث تغییر رنگ دندان‌ها به سمت زردتر شدن میشود.
خیلی‌ها فکر می‌کنند مسواک‌های برقی بهتر دندان‌ها را تمیز می‌کند، اما دکتر ساعتی معتقد است چنانچه روش استفاده از مسواک، صحیح باشد هیچ تفاوتی بین مسواک ساده و برقی در برداشت پلاک غذایی از روی دندان‌ها وجود ندارد، اما برای برخی افراد مانند کسانی که دچار عقب‌ماندگی ذهنی یا معلولیت هستند و برای کودکان که توانایی کمتری در استفاده از مسواک معمولی دارند، مسواک برقی پیشنهاد مناسب‌تری است.
این دندانپزشک با تاکید بر این که استفاده از دهانشویه برای تمیزی دندان کافی نیست، می‌گوید: اما در کنار استفاده صحیح از مسواک و نخ دندان، دهانشویه به پیشرفت بهداشت دهان کمک می‌کند. همچنین سفت مسواک زدن دندان‌ها نه تنها باعث تمیزتر شدن آنها نمی‌شود بلکه به مینای دندان‌ها آسیب می‌زند. البته باید در نظر داشت تمیز کردن سطح زبان از طریق کاهش حجم باکتری‌ها نیز به بهبود بهداشت دهان کمک می‌کند.
پونه شیرازی / گروه سلامت