سال‌های سال است که کشور ما در زمینه مصرف دارو در جهان، در زمره کشورهای صدرنشین مانده و حتی گفته میشود که ایران پس از چین، دومین کشور مصرف‌کننده دارو در جهان است.بیمارستان‌های ما نیز از این وضعیت غیرعادی مستثنی نیستند و تا دلتان بخواهد تجویز بی‌رویه دارو در بیمارستان‌های کشور اتفاق می‌افتد.
یعنی بیماری که به امید مداوا، به کادر درمانی یک بیمارستان اعتماد می‌کند، قاعدتا انتظار دارد که سلامتش - حداقل برای کادر همان بیمارستان - در اولویت و اهمیت باشد، اما بسیار پیش آمده که در همین بیمارستان‌ها، داروهایی برای بیمار تجویز شده که نه نوع دارو و نه میزان مصرف آن با بیماری فرد بستری، مطابقت نداشته اشت.
حالا خبرهای تازه حاکی از آن است که وزارت بهداشت در نظر دارد برای کنترل تجویز دارو در بیمارستان‌های کشور، بخش مراقبت‌های دارویی را راه‌اندازی کند.
روز گذشته، رئیس سازمان غذا و دارو به فارس توضیح داد: اگر این بخش فعال شود، تجویز دارو طبق پروتکل صورت می‌گیرد، مصرف بی‌رویه دارو در بیمارستان‌ها کاهش می‌یابد و مسئولیت آن متوجه این بخش خواهد بود.
البته قرار نیست به ازای این خدمت جدید، هزینه‌ای از بیمار گرفته شود. به گفته رسول دیناروند، برای خدماتی که بیماران از بخش مراقبت‌های دارویی خواهند گرفت، هزینه‌ای جداگانه پرداخت نمی‌شود، بلکه هزینه آن جزو هزینه‌های کلی بیمارستان است و هزینه بیشتر به بیمارستان‌ها تحمیل میشود نه به بیمار.
این بخش بیمارستانی، قرار است همه تجویزهای دارویی در بیمارستان‌ها را کنترل کند و در صورت بروز هرگونه خطای دارویی و یا تجویز غیرمنطقی دارو در بیمارستان، این بخش باید پاسخگوی این خطاها باشد.
دیناروند معتقد است که با راه‌اندازی بخش مراقبت‌های دارویی، مصرف بی‌رویه دارو در بیمارستان‌ها نیز کاهش خواهد یافت و در نتیجه در هزینه‌های بیمارستان هم صرفه‌جویی خواهد شد. اگر فقط همین نتیجه مدنظر این مقام مسئول محقق شود، در آن صورت این اقدام را می‌توان یکی از اتفاق‌های مهم بیمارستان‌ها در سال 93 به حساب آورد.
وظایف گسترده این بخش بیمارستانی
هم‌اکنون بخش مراقبت‌های دارویی - البته به صورت نصفه و نیمه - در چند بیمارستان دولتی وجود دارد. مثلا به گفته دیناروند، هم‌اکنون در برخی بیمارستان‌های بزرگ تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و تهران، بخش مراقبت دارویی راه‌اندازی شده و هیات علمی‌داروسازی بالینی در این بخش مستقر شده‌اند.
اما خدمات محدودی که این بخش‌ها ارائه می‌دهند، بیشتر در حد جلوگیری از تداخلات دارویی در بیمارستان است و نمی‌توان این بخش را چندان در جلوگیری از تجویزهای بی‌رویه دارو در بیمارستان‌ها موثر دانست.
احمد تارا، مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت در گفت و گو با جام‌جم توضیح می‌دهد که خدمات بخش مراقبت‌های دارویی که قرار است در بیمارستان‌ها تاسیس شود، تعریف آن بسیار فراتر از وظایفی مثل جلوگیری از تداخل‌های دارویی در بیمارستان‌هاست.
به گفته تارا، این بخش‌های بیمارستانی وظیفه دارند که از مرحله فراهم‌آوری دارو تا برنامه‌ریزی مصرف دارو را تحت کنترل داشته باشند. درواقع، هر اتفاقی در بخش تولید، توزیع و تجویز دارو در بیمارستان‌ها می‌افتد، زیرمجموعه فعالیت این بخش محسوب میشود.
تارا خاطرنشان می‌کند که در چند هفته آینده، جلسه ای را با مسئولان سازمان غذا و دارو خواهند داشت تا نحوه اجرای این طرح را بررسی کنند.
این مقام مسئول تاکید دارد که هم‌اکنون داروسازان در کشور ما نقشی در تجویز دارو ندارند، ولی با راه‌اندازی این بخش بیمارستانی، داروسازان برای اولین بار در نظام تجویز دارو در بیمارستان، نقش مهمی‌ایفا خواهند کرد.
شروع طرح در بیمارستان‌های دولتی
در راستای تاسیس بخش مراقبت‌های دارویی در بیمارستان‌ها، وزارت بهداشت از همه بیمارستان‌ها خواسته است که زیرساخت فیزیکی برای چنین بخشی در نظر بگیرند و خود را برای تاسیس این بخش، آماده کنند.
محمد‌هاشمی، سخنگوی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت نیز در گفت‌و‌گو با جام جم توضیح می‌دهد: زیرساخت‌های تاسیس این بخش بیمارستانی، در حال انجام است و در نظر داریم که این بخش را در همه بیمارستان‌های کشور راه‌اندازی کنیم، به همین منظور در گام اول، این طرح ابتدا در بیمارستان‌های دولتی و سپس در همه بیمارستان‌های کشور اجرا میشود.
البته مشکل عمده‌ای که بر سر راه تاسیس این بخش‌های بیمارستانی وجود دارد این است که هم‌اکنون بسیاری از بیمارستان‌های دولتی با کمبود بودجه عمده‌ای روبه‌رو هستند که در صورت محقق نشدن اعتبارات این طرح، اجرای آن در بیمارستان‌های سراسر کشور، یا به سرانجام مطلوب نمی‌رسد و یا اینکه این بخش‌ها با تاخیر چندین ساله در بیمارستان‌های کشور، تاسیس خواهد شد.
غذای ویژه بیماران، رایگان میشود
می‌گویند غذا برای یک بیمار، حکم زهر یا دارو را دارد. یعنی غذای بیمار میتواند هم حال او را بهبود بخشد و یا اینکه اوضاع جسمی‌اش را بدتر از قبل کند.اما برای برخی بیماران - مثل بیماران مبتلا به سرطان - اهمیت غذا صد چندان میشود؛ تا جایی که میشود گفت تجویز غذای یک بیمار مبتلا به سرطان، همان حکم تجویز دارو را دارد.
خبر خوش برای این گروه از بیماران این است که به گفته رئیس سازمان غذا و دارو، در مورد غذاهایی که برای بیماران موردنیاز است و جزو غذاهای معمولی نبوده و ویژه بیماران است؛ یعنی غذاهایی که نیاز به فرمولاسیون دارد و گاهی باید از طریق تیوپ «ب» به بیمار داده شود، از این پس این غذاها با تجویز بخش مراقبت‌های دارویی به صورت رایگان در بین این گروه از بیماران، تجویز خواهد شد.
امین جلالوند - گروه جامعه