جام جم سرا: ازدیاد چربی خون به علت خوردن غذاهای متنوع و رنگارنگ بیش از اندازه احتیاج به وجود میآید. روزانه این مقدار چربی اضافی به انبار ذخیره چربی بدن اضافه میشود و سنگینی وزن را به وجود میآورد. سنگینی وزن هم یکی از عوامل سکتههای قلبی است، زیرا این بار اضافی را قلب باید تحمل کند.
در پُرخوری و بدخوری عوارض آن بیشتر در زمان کهولت و پیری خود را نشان می‌دهد که مهمترین عوارض آن شامل دردهای مفصلی از قبیل زانوها، کمر، مهره‌های گردن، مچ پاها و سایر مفاصل دیگر بدن است و علت این چاقی و زیادی چربی خون بیشتر مربوط به خوردن غذاهای پُختنی در وعدههای متوالی است. زیرا غذای قبلی هنوز هضم و جذب نشده که غذای بعدی خورده میشود.
این زیاد شدن چربی را میتوان با مثالی ساده روشن‌تر ساخت. مثلاً اگر فردی صبح بیست گرم پنیر و نصف نان، ظهر پنجاه گرم مواد گوشتی و پنجاه گرم مرغ چرب و خورشت که از نخود، سبزی و چیزهای دیگر تهیه شده است و شب هم یک غذای دیگر که به همین اندازه کالری ایجاد کند، مصرف کند، حدود سه هزار کالری دستکم وارد بدن خود کرده است.
بیشتر بدنها این مقدار کالری و حرارت را لازم ندارد (به علت کمی تحرک بدن) زیادی آن منجر به چاقی و زیاد شدن چربی خون میشود. زیان این بدخوری و پُرخوری نه از لحاظ بدنی بلکه از نظر اقتصادی هم قابل جبران نیست. زیرا کسانی که بیشتر از پختنی استفاده میکنند، باید اضافهتر ظرف بشویند، آب بیشتری بریزند، پودر ظرفشویی بیشتری مصرف کنند و وقت بیشتری را برای تهیه غذا به کار برند، بنابراین مواد سوختنی زیادتری را از دست می‌دهند که همه اینها باید با صرف بودجه بیشتری جبران شود.
حال اگر به جای پختنیهای متنوع، یک جور غذای مناسب آن هم در یک وعده «پختنی» و در وعدههای دیگر از غذاهای ساده و به اصطلاح حاضری استفاده شود. شبها را با میوهجات یا مقداری سالاد، سپری کنند، مخاطرات را از خود دور ساختهاند.
زیان غذاهای چرب علاوه بر نارسایی شریانهای غذادهنده به عضله قلب (کرونها) و سفت شدن شرایین، مخصوصاً عروق مغز، باعث خروج مادهای به نام آنتروگاسترین از مخاط اثنیعشر و ژنوم میشود. (اول روده باریک که این هورمون وارد خون گشته باعث مهار حرکات معدی میشود و سرعت تخلیه آن را به نصف تقلیل می‌دهد).
هر چه چربی غذا در کیموس معده بیشتر باشد مهار تخلیه آن بیشتر میشود و غذا مدت بیشتری در معده باقی میماند. این ماندن غذا، خود موجب تشدید اسیدیته معدی و زیاد شدن آن میشود که سرانجام موجب ایجاد ورم و در به وجود آمدن زخم معده و اثنیعشر مؤثر خواهد بود.
معمولاً چاقها به علت بار اضافی که بر دوش دارند طبعاً به تنگ نفس، کمحوصلگی، عصبانیت، عدم تحرّک، کندی در کارها و به یک حالت بیحالی مخصوص به خود دچار میشوند که این امر در تحریک عصب سمپاتیک به علت تحریکات هیجانی فوق مؤثر است و باعث کم شدن حفاظت قسمت اول روده، یعنی اثنیعشر میشود که این نیز به نوبه خود یکی از عوامل به وجود آمدن زخم پپتیک است.
عصبانیت، استرس، هیجانات و اپینفرین هورمون قسمت میانی قشر غده فوق کلیوی و کوریتکوتروپین از آدنوهیپوفیز با گلوکورتیکوئیدهای قشر غده فوق کلیه باعث چربی میشود که هرچه استرس و عصبانیت زیادتر باشد، چربی زیادتری بسیج و وارد خون میشود.
بخصوص باید غذاهای چربیزا مثل برنج، شیرینیجات، خورشتهای چرب و غلیظ و سرخکرده، آبگوشتهای چرب، کلّهپاچه و امثال آن. نیز دفعات غذا خوردن را تقلیل داد.
چربی چگونه وارد خون میشود؟
بهطور کلی تمام چربیهای غذاها از راه لنف جذب میشوند، به استثنای اسیدهای چرب که میتوانند از راه سیستم باب (کبد) جذب شوند. اما این قسمت جزو کوچکی از غذاها به شمار میآید. در مجرای گوارش قسمت عمده تری گلیسیریدها شکسته، به گلیسیرول و اسیدهای چرب تبدیل میشوند. پس از عبور از مخاط روده دوباره به صورت تریگلیسیرید درآمده و به شکل قطرات کوچک به اندازه نیم تا یک و نیم میکرون که به نام شیلومیکرون هستند، وارد لنف میشوند.
بلافاصله مقدار کمی از پروتئین موجود در لنف جذب دیواره خارجی شیلومیکرونها شده تا بر پایداری عمل تعلیق بیافزایند و از چسبیدن به یکدیگر جلوگیری کنند.
مخازن چربی در بدن
قسمت عمده چربی بدن در بافت چربی و کبد ذخیره میشود، در کبد غالباً مقدار زیادی چربی همیشه وجود دارد. عمل عمده بافت چربی ذخیره تریگلیسیریدها هستند تا اگر روزی مورد احتیاج واقع شوند از قسمتهای دیگر بدن برای ایجاد انرژی به کار روند. سلول‌های بافت چربی فیبروبلاستهای تغییر شکل یافتهای هستند که قادر به ذخیره هشتاد تا نود و پنج درصد تریگلیسیریدهای خالص، در خود است.
یکی از راه‌های ذخیره چربی در بافتهای بدن، بدین طریق به وجود میآید که هرگاه مقدار کربوهیدرات ورودی (مواد قندی نشاستهای) بیش از حدی باشد که بلافاصله به انرژی بدل گشته یا به صورت گلیکوژن ذخیره شود، این مقدار بیش از حد خیلی سریع به تریگلیسیرید تبدیل شده و در بافتهای اضافی چربی انباشته میشود. هنگام سنتز تریگلیسیریدها یعنی زمانی که تریگلیسیریدها ساخته میشوند فقط حدود پانزده درصد از انرژی گلوکز به صورت حرارت از بین میرود و بقیه هشتاد و پنج درصد آن به تریگلیسیرید ذخیره منتقل میشود.
مواد کربوهیدراته (قندی) برای به وجود آوردن چربیها دارای اهمیت خاصی است لذا خوردن غذاهای شیرین عامل مهمی در پیدایش چربی و ذخیره آن در بدن است.
پروتئینها یا مواد گوشتی نیز در تبدیل چربی اهمیت خاصی داشته و به زودی میتوانند به صورت تریگلیسیرید درآمده، در بافتهای چربی ذخیره شوند. لذا وقتیکه رژیم غذایی فردی بیش از اندازه احتیاج بافتهای بدن وی باشد، به خصوص پروتئین آن به آسانی قسمت عمده چربی بدن را تشکیل خواهد داد که چاقی مزاحم در پی آن است.
ورزش بهترین راه حلّ کردن چربیهای ذخیره است و این انرژی بیشتر از طریق ورزش، راه رفتن سریع، حرکات تند، دویدن به مقدار زیاد صرف خواهد شد. چربیهای اضافی مخصوصا چربیهای اشباع شده مانند درخت در مسیر عروق ریشه دوانیده و به تدریج بزرگ میشود و عروق را تنگ میکنند مانند بزرگ شدن ریشه گیاه در یک بطری و زیاد شدن چربی و رسوب آن در عروق موجب گرفتگی رگهای غذادهنده قلب میشود. (تسنیم)