خبرگزاری آریا -
پرخوری عصبی اختلال در خوردن است که در آن فرد ابتدا مقدار زیادی غذا میخورد و سپس با ایجاد استفراغ عمدی یا مصرف ملین یا مدر میکوشد از افزایش وزن خود جلوگیری کند. این شرایط میتواند منجر به ایجاد عوارض حاد و جدی همچون کم آبی در بدن، مشکلات در ریتم قلب و آسیب دائمی به مری شود. این بیماری بیشتر در نوجوانان یا بزرگسالان جوان دیده میشود اما احتمال بروز آن در هر سنی وجود دارد. در ایالت متحده آمریکا، حدود 1.5 درصد از زنان و 0.5 درصد از مردان به این بیماری مبتلا هستند.
نشانهها پرخوری عصبی:معمولا بر اساس گفتههای موسسه ملی سلامت، این بیماری با پرخوریهای مکرر شناخته میشود که معمولا با پاکسازی همراه است. در طول دورههای پرخوری، بیمار حس میکند کنترل خود را بر روی غذا خوردن از دست داده است. به همین خاطر احساس شرمندگی، گناه یا ناراحتی خواهد داشت و سعی میکند رفتار خود را از دید سایر افراد پنهان کند. برای جبران چنین رفتارهایی، بیمار تلاش میکند پاکسازیهای لازم را انجام دهد. این پاکسازی معمولا در برگیرنده استفراغ عمدی، استفاده از ملینها و تمرینات ورزشی شدید است. چنین کارهایی معمولا تنها بعد از وعدههای غذایی بزرگ رخ نمیدهد بلکه فرد سعی میکند این کارها را بعد از یک میان وعده نیز انجام دهد. افرادی که مبتلا به پرخوری عصبی هستند ممکن است از اضافه وزن خود بترسند. آنها فکر میکنند بسیار سنگین تر از وزن واقعی خود هستند. از آنجایی که افراد مبتلا به این بیماری اغلب وزن نرمال و طبیعی دارند، شرایط آنها ممکن است توسط سایر افراد قابل شناسایی نباشد. بر اساس مطالعات انجام شده در سال 2012، حدود 65 درصد از افرادی که مبتلا به پرخوری عصبی بودند وزن طبیعی داشتند و تنها 3.5 درصد از آنها دچار اضافه وزن شده بودند. دوستان و اعضای خانواده ممکن است متوجه این موضوع شوند که افراد مبتلا به پرخوری عصبی بعد از مصرف وعدههای غذایی به دستشویی یا حمام میروند. والدین کودکانی که دارای این اختلال هستند نیز ممکن است متوجه ناپدید شدن حجم بسیار زیادی از غذاها شوند. نشانه دیگر این بیماری، تلاش مکرر افراد برای کاهش وزن است. نشانههای فیزیکی آن شامل اسیب به دندان و لثه، زخم در دهان، چرخه قاعدگی نامنظم و ضربان قلب غیر عادی است.
دلایل ایجاد پرخوری عصبی:هنوز مشخص نیست چه چیزی باعث ایجاد اختلال پرخوری عصبی میشود اما فاکتورهای فرهنگی، روانی و ژنتیک میتواند نقش مهمی در ایجاد آن بازی میکند. وجود مشکلات روانی همچون کمبود اعتماد به نفس و رفتارهایی مانند رژیم غذایی دشوار میتواند خطر توسعه این اختلال را تا حد زیادی افزایش دهد. خطر افزایش پرخوری عصبی در افرادی که مادر یا خواهرشان از آن رنج میبرند نیز وجود دارد. زنان نیز به خاطر فشارهای فرهنگی ممکن است به لاغر شدن روی بیاورند.
تشخیص پرخوری عصبی:تشخیص پرخوری عصبی بعد از معاینه،آزمایش خون و ادرار و ارزیابی روانی انجام میشود. در آزمایش خون و ادرار پزشک متخصص به دنبال تعادل الکترولیتها یا کم آبی خواهد بود. همچنین بررسی قلب، ریهها و استخوانها نیز انجام میشود. از آنجایی که پرخوری عصبی به عنوان یک بیماری روانی در نظر گرفته میشود پزشکان از معیارهای موجود در dsm استفاده میکنند. این راهنما بیان میکند که به منظور تشخیص افراد مبتلا به پرخوری عصبی، باید یک فرد دوره پرخوری و پاکسازی را حداقل به مدت یک هفته و دوره زمانی سه ماهه داشته باشد.
فاکتورهای خطر:زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند. بر اساس یافتههای مرکز سلامت زنان، حدود 85 تا 90 درصد از بیمارانی که به پرخوری عصبی مبتلا میباشند، خانم هستند. اما این اختلال در مردان نیز میتواند وجود داشته باشد. اختلالات مرتبط با خوردن در میان ورزشکاران همچون ژیمناستها، دوندهها و کشتی گیران بیشتر شایع است.
درمان پرخوری عصبی:غلبه کردن بر پرخوری عصبی به نظر فرایند دشواری می رسد زیرا بیماران به چرخه خوردن و پاکسازی پایبندند. به همین خاطر شکستن چنین چرخه ای بسیار سخت خواهد بود به خصوص اگر درمان به درستی انجام نشود. به طور کلی حدود یک سوم از بیماران بهبود می یابند و یک سوم از آنها همانگونه که قبلا بودهاند باقی میمانند. یک سوم از بیماران نیز در طول زمان بدتر میشوند. درمان پرخوری عصبی شامل ترکیبی از روان درمانی، استفاده از دارو، آموزش تغذیهای و گروههای حمایتی است. مشاوره نیز ممکن است دربرگیرنده درمانهای رفتاری شناختی یا خانواده درمانی باشد. درمان رفتاری شناختی نیز به منظور آموزش افراد برای تشخیص رفتارها و افکار پرخطر مورد استفاده قرار میگیرد. خانواده درمانی نیز برای افراد جوان یا کودکانی که مبتلا به این بیماری هستند استفاده میشود. خانواده درمانی بر روی حمایت خانواده و والدین تکیه دارد. گروههای حمایتی برای افرادی که مبتلا به پرخوری خفیف هستند و مشکلات سلامتی دیگری ندارند مفید است.برخی از افراد ممکن است برای ادامه درمان خود از مراکز موجود کمک بگیرند.داروهای ضدافسردگی نیز برای درمان هر نوع افسردگی یا اضطراب مرتبط با پرخوری عصبی تجویز میشود. متخصص تغذیه نیز می تواند در توسعه رژیم غذایی سالم و بهبود عادتهای خوردن به فرد کمک کند.برای بیمارانی که وزن بسیار کمی دارند، متخصص تغذیه برنامه ای را برای بازگشت به وزن نرمال و طبیعی ایجاد میکند. برخی از اوقات ممکن است بیمار برای تصحیح عدم تعادل الکترولیتها در بیمارستان بستری شود. البته طول بستری شدن تنها یک یا دو روز است. خانواده یا دوستانی که متوجه نشانههای پرخوری عصبی در یک فرد میشوند باید هر چه سریع تر او را نزد پزشک متخصص ببرند.
نوجوانان یا انقدر پرخوری می کنند که چاق و قربه می شوند و یا انقدر بی اشتها می شوند که به طور کلی غذا را کنار می گذارند. بسیاری از نوجوانان در دوره های کوتاهی وزنشان از حد معمول کمتر یا بیشتر می شود. البته، همین که رشد به وضعیت ثابتی رسید، غالب نوجوانان وزنشان را به کمک رژیم مرتب اصلاح می کنند؛ البته گروه کمی چنین نمی کنند.
در بعضی از موارد پرخوری زیاد منجر به چاقی مفرط می شود. در سایر موارد، رژیم طولانی و مفرط ممکن است به نحوی منجر به کم شدن وزن شود که این، زندگی نوجوان را تهدید می کند. این وضعیت که به آن بی اشتهایی عصبی می گویند معمولاً در دوران نوجوانی است و در میان زنان بیشتر معمول است تا مردان.
جوانانی که به چاقی مفرط یا بی اشتهایی مفرط دچارند غالباً نمی توانند از خود هویتی به عنوان فردی جدا و مجزا از دیگران داشته باشند که قادر به تعیین اهداف و به ثمر رساندن آن است.
بی اشتهایی وضعیت به خصوص عجیبی است، زیرا نوجوان تصور نادرستی از بدن خود دارد. بسیاری از زنانی که دچار بی اشتهایی مفرط اند، بسیار لاغرند و ظاهراً جز مشتی پوست و استخوان ندارند، ولی با وجود این نگران اند که مبادا بیش از حد وزن شان زیاد شود.
هنوز دربارۀ این بیماری چیزهای زیادی هست که نمی دانیم، هر چند که این بیماری نسبتاً نادر است، ولی روز به روز بر تعداد آن افزوده می شود، به خصوص در میان جوانان مرفه. عوامل زیست شناسی (احتمالاً اختلال در عملکرد غدۀ هیپوفیز قدامی در پایۀ مغز) ممکن است تاثیراتی داشته باشد، ولی عوامل روانی اهمیت بسیاری دارند.
والدین غالباً از شروع این بیماری متعجب می شوند، زیرا فرزندشان همیشه بهنجار به نظر می رسیده است. بزرگسالانی که دچار این بیماری هستند در دوران کودکی بچه های خیلی خوبی یوده اند – ساکت، مطیع و همیشه وابسته و مشتاق جلب رضایت دیگران بوده اند.
وقتی که به این پدیده به دقت می نگریم چندان چیز روشنی جلوی رویمان نیست. غالب جوانانِ بی اشتها، دست کم به طور ناخودآگاه، احساس می کنند که به آنان این اجازه داده نشده که عهده دار زندگی خود باشند و نتوانسته اند از خود هویتی بیابند.
شاید این واکنشی است که به صورت نیازی وسواس آمیز به کنترل همۀ جوانب زندگی ظاهر می شود، به خصوص کنترل بدن خودشان. در عین حال ممکن است احساس کنند که نمی توانند خود را با تغییرات ناشی از بلوغ جنسی تطبیق دهند.
اجتناب مفرط از غذا خودن که ممکن است باعث قطع قاعدگی شود و جلوی بروز خصوصیات ثانوی جنسی را بگیرد، شاید به طور ناخودآگاه وسیله ای باشد که نوجوان برای اجتناب از بزرگ شدن از آن استفاده می کند.مطالعات مربوط به والدین دختران نوجوانی که مبتلا به بی اشتهایی هستند نشان می دهد
که در دوران کودکیِ دخترشان آن چنان او را کنترل می کردند که نمی توانست احساس هویت و اعتماد به نفس لازم برای گرفتن تصمیمات کسب کند. این گونه والدین فرزندان خود را تشویق می کنند که کمال گرا و بیش از حد به دنبال موفقیت باشند.
بیماری دیگری در ارتباط با غذا خوردن وجود دارد که در میان دختران نوجوان روز به روز شایع تر می شود و به آن جوع می گویند. ای بیماری ترکیبی است از بی اشتهایی و پرخوری.بیمار پرخوری می کند و بعد با فرو کردن انگشت در حلقش غذا را بالا می آورد یا از داروهای ضد یبوست استفاده می کند.
هرچند با این کار سلامتی به خطر می افتد و گاهی هم به شدت به خطر می افتد، بیمار وزن معمول خود را حفظ می کند و به همین دلیل به دشواری می توان پی به بیماری برد.این گونه افراد می ترسند که مبادا نتوانند جلوی این نوع خوردن خود را بگیرند. غالباً خلق و خوی افسرده دارند و بعد از پرخوری احساس بدی نسبت به خود پیدا می کنند.
آشکار است که اضافه وزنی و کم وزنی و نیز گرسنگی شدید غیرطبیعی گاهی اوقات آنچنان مشکلات جسمانی پدید می آورد که نیاز به مراقبت پزشکی حیاتی می شود.البته در طولانی مدت درمان روانی به کمک متخصصان نیز اهمیت دارد. و از آنجا که روابط مختل بین فرزند و والدین
(از جمله مشکلات مربوط به استقلال و بلوغ جنسی) در بیماری های مربوط به خوردن نقش مهمی دارد، برنامه ای که از لحاظ درمانی برای نوجوانان به درستی طرح ریزی شده باشد تقریباً همیشه نیاز به مشارکت فعال والدین دارد.
هیچ فکر کرده اید که هنگام پرخوری در غذاها چه تغییراتی در بدن رخ می دهد؟ باید بدانید که بدن فشار زیادی را در این حالت تحمل می کند. آیا می دانید که پرخوری فشار های پنهانی روی بدنتان می آورد که شاید همان لحظه متوجه نشوید؟ می دانستید این فشار ها در ادامه باعث بروز بیماری می شود؟ برای آشنایی با این فشارها این مقاله جالب را مطالعه کنید.
پانکراس به حالت اوردرایو می رود
بیشتر مردم با قند و کربوهیدرات های ساده پرخوری می کنند، مانند غذاهایی که با آرد سفید تولید می شوند. در جواب دریافت سریع و زیاد این نوع غذاها، پانکراس انسولین به بدن پمپاژ می کند، و تلاش می کند قند اضافی که ناگهان وارد جریان خون شده را خنثی و مدیریت کند.
دوپامین، هورمون لذت مغز جریان پیدا می کند
در حالی که استفاده از یک رژیم سالم و متعادل مقدار متوسطی از دوپامین آزاد می کند، مصرف غذاهای پرچرب با قند بالا مانند بستنی ممکن است باعث آزاد شدن مقدار بسیار زیادی دوپامین در مغز شود. اگر بارها و بارها دچار پرخوری شوید، مغز به دوپامین بیشتری برای رسیدن به همان اندازه از لذت نیاز دارد. ممکن است به غذای بیشتر، یا انواع دیگری از غذاها نیاز داشته باشید تا احساس آرامش کنید.
آدرنالین و کورتیزول آزاد می کنید
فشار فیزیکی پرخوری باعث تحریک این هورمون ها می شود. همینطور که بدن انتشار انواع هورمون ها را حس می کند، برای هوموستاز یا تعادل هم تلاش می کند. در چین حالتی ممکن است در بدن خود یک هجوم را حس کنید که با افزایش ضربان قلب یا عرق ریختن خود را نشان می دهد. در ادامه دچار یک سقوط می شوید که خستگی، افزایش تحریک پذیری، و کندی و خمودی را در پی دارد.
از بین رفتن خودآگاهی
آگاهانه غذا خوردن و پرخوری نمی توانند در یک زمان رخ بدهند. در طی تحقیقی که توسط انجمن روانشناسی آمریکا انجام شد محققان متوجه شدند افرادی که رو به پرخوری می آورند بیشتر در تلاشند که از خود آگاهی فرار کنند، این کار در واقع کاملا تدافعی است.
عملکرد ایمنی آسیب می بیند
پرخوری یک تجربه آسیب رسان برای ارگان های بدن است. چون بدن بین سطوح بالای گلوکز و انسولین تاب می خورد، سیستم ایمنی بدن ممکن است تا بیش از ۲۴ ساعت پس از پرخوری یک شیب رو به پایین را طی کند.
نمی توانید بگویید که آیا واقعا گرسنه هستید یا خیر
گرلین هورمونی است که اشتها را افزایش می دهد، به بدن علامت می دهد که حالا زمان میان وعده یا یک وعده اصلی است. لپتین اشتها را کاهش می دهد، به ما می گوید چه زمانی سیر می شویم. تحقیقات نشان داده کسانی که دچار پرخوری مزمن هستند معمولا سطح گرلین پایینی دارند،
و با واکنش به هر دو هورمون به صورت کلی مشکل دارند، این یعنی وقتی دچار پرخوری می شوید اصلا نمی دانید گرسنه هستید و نمی فهمید که چه زمانی هم قرار است سیر شوید.
ممکن است بیشتر از خواب بپرید
پرخوری خواب درست و موثر را دچار مشکل می کند. این یعنی هم با به خواب رفتن مشکل خواهید داشت و هم ممکن است در طول شب به خاطر احساس ناراحتی، تشنگی، یا ریفلاکس اسید معده بیدار شوید. ریفلاکس اسید در میان افرادی که برای مدت طولانی پرخوری می کنند شایع است.
پس چرا پرخوری می کنیم؟
پرخوری توسط مغزتان برنامه ریزی می شود. بر اساس تحقیقات پرخوری معمولا به دلیل محروم ماندن از یک غذا و یا رها شدن از یک رژیم سخت گیرانه اتفاق می افتد. پرخوری تا نقطه اذیت شدن اگر بیش از یک بار در هفته یا سه بار در ماه رخ بدهد منجر به بروز مشکلای برایتان می شود.
روانشناسان به چنین شرایطی اختلال تغذیه ای پرخوری می گویند. اگر فکر می کنید نشانه های این اختلال تغذیه ای را دارید وصیه می شود هرچه زودتر با پزشک خودتان مشورت کنید.
این افراد دورههای پرخوری کنترل نشده را نیز تجربه میکنند و حتی با اینکه سیر هستند، اما باز هم اقدام به خوردن میکنند و اغلب وعدههای غذایی آنها هم تعداد بیشتری دارد و هم حجم بالاتری را در بر میگیرد. این افراد غذای خود را به صورت تعمدی بالا میآورند.
علاوه بر عوامل جسمانی و فشارهای اجتماعی عواملی مانند افسردگی و اضطراب، خشم و تنهایی، عزت نفس پایین و احساس ناتوانی در کنترل زندگی میتوانند شدت بروز این مشکل را افزایش دهد.
برای رفع پرخوری عصبی درمانهای ترکیبی توصیه میشود. یعنی در صورت لزوم هم از دارو استفاده شود و هم درمانهای روانشناختی.
یکی از روشهای درمان غیردارویی درمان شناختی است. در این روش برای حل این اختلال لازم است تا نگرش فردی که این رفتار را از خود بروز میدهد مورد بررسی قرار گیرد. گام اول، مشخص کردن تعداد و نوع رفتار است.
یعنی فرد باید بنویسد که پس از پرخوری چه رفتارهایی را از خود نشان میدهد و هر کدام از این رفتارها را چند بار در طول روز یا هفته تکرار میکند. در گام دوم به هدف از بروز رفتار پرداخته میشود و آنچه روی آن تاکید بسیار میشود اصلاح شیوه رسیدن به هدف در فرد مبتلا به پرخوری عصبی است.
گام سوم، تهیه فهرست رسیدن به اهداف است: یعنی اگر هدف لاغری و تناسب اندام است، لازم است تا فهرستی از راههای رسیدن به این هدف را مشخص کنید. در این مرحله مهمترین نکته لحاظکردن زمان رسیدن به هدف است که هم منطقی باشد و هم به اندازهای دیر نباشد که فرد منصرف شود.
گام چهارم، افزایش آگاهی است که در آن اطلاعات کاملی در خصوص عوارض استفراغ تعمدی و استفاده بیش از حد از ملینها و ورزشهای غیراصولی و همچنین فواید استفاده از راههای مفید به فرد داده میشود.
گام پنجم کنترل حملههای خوردن است و به فرد آموزش داده میشود که در زمانهایی که بشدت پرخوری از خود نشان میدهد از تنفس عمیق شکمی استفاده کند و با چشمان بسته حدود سه تا پنج دقیقه تمرکز کند و به مباحث مرحله آگاهی فکر کند. علاوه بر آن استفاده از تکنیکهای حواسپرتی مانند شمارش اعداد معکوس یا نام بردن اسامی گلهای مختلف نیز میتواند حواس فرد را از خوردن افراطی پرت کند.
گام ششم، تمرین گفتوگوی درونی است که از فرد خواسته میشود که جملات امیدبخش و کنترلکنندهای را در ذهن خود تکرار کند. بهتر است که این تمرینات همراه با پیادهروی باشد و فرد در حین انجام پیاده روی جملات امیدبخش را در ذهن خود مرور کند. آخرین تمرین، تصویرسازی قبل از خواب است که در آن فرد چند نفس عمیق میکشد و خود را در حالت شایسته تصور میکند.
دکتر مهرنوش دارینی - روانشناس و مشاور
اگر بازی را ببریم که خب، اینقدر بالا و پایین میپرید که کالری دریافتی میسوزد، اما اگر خدای ناکرده ببازیم، علاوه بر بغض، کالری اضافی که فقط و فقط بهدلیل استرس و خوردن بیحساب و کتاب وارد بدنتان کردهاید، در چهارراه گلویتان گره خورده و گیر میکند! به نظرتان چه باید کردتا در طول این یک ماه، حین تماشای بازیها تنقلات بخوریم، اما چاق نشویم؟
هلو، برو تو گلو
اولین اقدام، آماده کردن میوه است. انواع میوهها بویژه سیب، خیار، هلو و کیوی را پوست کنده و قاچ کنید. آنها را داخل ظرف در بستهای بگذارید. با شروع هر بازی این جعبه سلامت را روی میز بگذارید. به این ترتیب به جای این که مشت مشت چیپس و پفک بخورید، سراغ مصرف این میوهها بروید. کالری این میوهها مسلما کمتر از هلههولههای چرب و شور است. لازم به توضیح نیست که ارزش غذایی این خوراکیها هم بالاست.
چای سبز به جای سیاه
حتما دقت کردهاید وقتی استرس دارید، آب دهانتان خشک میشود، اما نوشیدن چای سیاه، نوشابه یا حتی گاهی آب چارهساز نیست. در این موارد کافی است سراغ چای سبز بروید. این چای، حاوی ترکیبی به نام کاتچین است که آرامبخش و آنتیاکسیدانی قوی است.
به این ترتیب با نوشیدن چای سبز هم آرام میشوید و هم مقدار زیادی آنتیاکسیدان دریافت میکنید. بهتر است آن را همراه توت خشک، خرما یا کشمش بنوشید.
یادتان باشد دریافت کافئین در شرایطی که استرس دارید هم استرستان را اضافه کرده و هم بیشتر تشنهتان میکند.
پس در شرایط استرسزا از نوشیدن انواع نوشیدنیهای کافئیندار پرهیز کنید. چای، نوشابه کولا و بعضی شکلاتها و آبنباتها حاوی این ترکیب هستند.
رنگینکمان بخورید
اشاره کردیم برای کنترل کالری دریافتی میوه بخورید. حالا توصیه میکنیم علاوه بر این که از این خوراکیهای مفید استفاده میکنید، حتما به رنگ آنها هم دقت کنید.
تنوع رنگ باعث دریافت ویتامینها، املاح و آنتیاکسیدانهای مختلف میشود و سلامت ما را در زمان استرس حفظ میکند. مهمترین ترکیب موجود در این میوهها، ویتامین C و املاحی مانند منیزیم است. این دو کنترلکننده اضطراب هستند.
کم بخورید
اغلب بازیها بعدازظهر و نصف شب است! علاوه بر این که ممکن است تیم محبوب شما بعد از تیم ایران، دم صبح بازی داشته باشد بنابراین در هر وعده غذایی پیش از فوتبال، کمتر غذا بخورید که اگر خدای ناکرده سراغ چیپس و پفک رفتید، خیلی عذاب وجدان نگیرید.
ویتامین C معجزه میکند
برای تدارک یک مهمانی کامل هنگام تماشای فوتبال، نوشیدن آبمیوه را نباید فراموش کرد، اما چه نوع آبمیوهای و چقدر مناسب است؟ بهترین آبمیوهها در این شرایط انواعی است که ویتامین C بیشتری دارند، علاوه بر اینکه باید از انواع طبیعی باشند بنابراین بهتر است آب پرتقال تازه، کیوی، توتفرنگی، آناناس و هویج را به میز ویژه بازیهای جام جهانی اضافه کنید. ویتامین C یکی از ویتامینهایی است که باعث کنترل اضطراب میشود.
پروتئین مصرف کنید
یکی دیگر از گروههای غذایی که باعث کنترل استرس میشود، مصرف مواد غذایی پروتئینی است، اما مسلم است در حال تماشای فوتبال نمیتوانید چلوکباب یا ماهی و... بخورید بنابراین سعی کنید در وعده قبل از تماشای فوتبال، مثلا شام یا ناهار، پروتئین مصرف کنید. برای وعده شام باید ماهی، کباب یا مرغ را بدون برنج و با کمی نان مصرف کنید تا دچار افزایش وزن نشوید.
شور بخورید، استرس میگیرید
مصرف مواد غذایی شور محرک است و باعث افزایش میزان استرس میشود! شاید برای همین است که وقتی استرس داریم، میگوییم دلمان شور میزند و این نشان میدهد شوری با استرس مرتبط است! برای آن که کمی هم تنقلات بخورید، بهتر است از کمی آجیل خام، ذرت بوداده کمنمک که در منزل تهیه شده یا هر خوراکی طعمدار، اما با شوری بسیار کم استفاده کنید. این نکته هم یادمان باشد مصرف مواد غذایی شور باعث اضافه وزن میشود.
کنترلکننده استرس مصرف کنید
بعضی خوراکیها به دلیل ترکیبهایی که در بدن ایجاد میکنند، استرس را کنترل کرده، به این ترتیب مانع پرخوری میشوند. یکی از این گروهها، غلات است. این خوراکیها حاوی ویتامینهای خانواده B هستند و این ویتامینها باعث کنترل اضطراب میشوند.
از سوی دیگر مصرف آنها باعث ترشح سروتونین، هورمون شادیآور میشود. بنابراین با خوردن غلات پخته، پیش از شروع بازی یا بعضی غلات سالم در طول بازی، مثلا ذرت بوداده یا خوراکی مانند سویا ـ که هرچند جزو غلات نیست، اما همان ویژگیها را دارد ـ استرستان را کنترل کنید.
شیرینی سبک
یکی از واکنشهای بدن هنگام اضطراب و استرس، افت قند خون است. برای این که مانع این حالت شوید و برای جبران افت قند خون، خوراکیهای شیرین و نامناسب نخورید. کمی توت خشک، خرما، چیپس غلات، کشمش و گردو روی میز بگذارید.با خوردن آنها میزان قند خون تنظیم شده و برای کنترل آن، نیازی به خوردن نان خامهای و دیگر شیرینیهای مضر و خطرناک ـ که باعث اضافه وزن میشوند ـ نخواهد بود.
بادام؛ دانه آرامش
از بین آجیلها بهترینشان بادام خام است، به این دلیل که حاوی ویتامینهای E و B است. هردوی این ویتامینها باعث کنترل اضطراب میشوند. بنابراین روی میزی که برای دیدن مسابقات تدارک میبینید، بادام خام یادتان نرود. به این ترتیب هم خوراکی سالمی میخورید، هم اضطرابتان کنترل میشود.
آب بنوشید
حتما شما هم وقتی عصبانی شدهاید، لیوان آب دستتان دادهاند. اگرچه در نگاه اول، نوشیدن آب در زمان عصبانیت باوری عامیانه به نظر میرسد، اما حقیقت دارد.
نوشیدن آب هنگام عصبانیت مانع ایجاد لخته خون میشود، علاوه بر این که میتواند دمای بدن را کنترل کرده، از استرس فرد بکاهد. جالبتر این که نوشیدن آب، حواس فرد عصبانی را پرت و او را آرام میکند بنابراین وقتی احساس کردید خیلی استرس دارید، چند لیوان آب بنوشید.
نوشیدن آب، اشتها و استرس را کنترل میکند. بنابراین یک بطری آب خنک روی میز فوتبالی را فراموش نکنید.(ضمیمه سیب/مهتاب خسرو شاهی)
جام جم سرا: ازدیاد چربی خون به علت خوردن غذاهای متنوع و رنگارنگ بیش از اندازه احتیاج به وجود میآید. روزانه این مقدار چربی اضافی به انبار ذخیره چربی بدن اضافه میشود و سنگینی وزن را به وجود میآورد. سنگینی وزن هم یکی از عوامل سکتههای قلبی است، زیرا این بار اضافی را قلب باید تحمل کند.
در پُرخوری و بدخوری عوارض آن بیشتر در زمان کهولت و پیری خود را نشان میدهد که مهمترین عوارض آن شامل دردهای مفصلی از قبیل زانوها، کمر، مهرههای گردن، مچ پاها و سایر مفاصل دیگر بدن است و علت این چاقی و زیادی چربی خون بیشتر مربوط به خوردن غذاهای پُختنی در وعدههای متوالی است. زیرا غذای قبلی هنوز هضم و جذب نشده که غذای بعدی خورده میشود.
این زیاد شدن چربی را میتوان با مثالی ساده روشنتر ساخت. مثلاً اگر فردی صبح بیست گرم پنیر و نصف نان، ظهر پنجاه گرم مواد گوشتی و پنجاه گرم مرغ چرب و خورشت که از نخود، سبزی و چیزهای دیگر تهیه شده است و شب هم یک غذای دیگر که به همین اندازه کالری ایجاد کند، مصرف کند، حدود سه هزار کالری دستکم وارد بدن خود کرده است.
بیشتر بدنها این مقدار کالری و حرارت را لازم ندارد (به علت کمی تحرک بدن) زیادی آن منجر به چاقی و زیاد شدن چربی خون میشود. زیان این بدخوری و پُرخوری نه از لحاظ بدنی بلکه از نظر اقتصادی هم قابل جبران نیست. زیرا کسانی که بیشتر از پختنی استفاده میکنند، باید اضافهتر ظرف بشویند، آب بیشتری بریزند، پودر ظرفشویی بیشتری مصرف کنند و وقت بیشتری را برای تهیه غذا به کار برند، بنابراین مواد سوختنی زیادتری را از دست میدهند که همه اینها باید با صرف بودجه بیشتری جبران شود.
حال اگر به جای پختنیهای متنوع، یک جور غذای مناسب آن هم در یک وعده «پختنی» و در وعدههای دیگر از غذاهای ساده و به اصطلاح حاضری استفاده شود. شبها را با میوهجات یا مقداری سالاد، سپری کنند، مخاطرات را از خود دور ساختهاند.
زیان غذاهای چرب علاوه بر نارسایی شریانهای غذادهنده به عضله قلب (کرونها) و سفت شدن شرایین، مخصوصاً عروق مغز، باعث خروج مادهای به نام آنتروگاسترین از مخاط اثنیعشر و ژنوم میشود. (اول روده باریک که این هورمون وارد خون گشته باعث مهار حرکات معدی میشود و سرعت تخلیه آن را به نصف تقلیل میدهد).
هر چه چربی غذا در کیموس معده بیشتر باشد مهار تخلیه آن بیشتر میشود و غذا مدت بیشتری در معده باقی میماند. این ماندن غذا، خود موجب تشدید اسیدیته معدی و زیاد شدن آن میشود که سرانجام موجب ایجاد ورم و در به وجود آمدن زخم معده و اثنیعشر مؤثر خواهد بود.
معمولاً چاقها به علت بار اضافی که بر دوش دارند طبعاً به تنگ نفس، کمحوصلگی، عصبانیت، عدم تحرّک، کندی در کارها و به یک حالت بیحالی مخصوص به خود دچار میشوند که این امر در تحریک عصب سمپاتیک به علت تحریکات هیجانی فوق مؤثر است و باعث کم شدن حفاظت قسمت اول روده، یعنی اثنیعشر میشود که این نیز به نوبه خود یکی از عوامل به وجود آمدن زخم پپتیک است.
عصبانیت، استرس، هیجانات و اپینفرین هورمون قسمت میانی قشر غده فوق کلیوی و کوریتکوتروپین از آدنوهیپوفیز با گلوکورتیکوئیدهای قشر غده فوق کلیه باعث چربی میشود که هرچه استرس و عصبانیت زیادتر باشد، چربی زیادتری بسیج و وارد خون میشود.
بخصوص باید غذاهای چربیزا مثل برنج، شیرینیجات، خورشتهای چرب و غلیظ و سرخکرده، آبگوشتهای چرب، کلّهپاچه و امثال آن. نیز دفعات غذا خوردن را تقلیل داد.
چربی چگونه وارد خون میشود؟
بهطور کلی تمام چربیهای غذاها از راه لنف جذب میشوند، به استثنای اسیدهای چرب که میتوانند از راه سیستم باب (کبد) جذب شوند. اما این قسمت جزو کوچکی از غذاها به شمار میآید. در مجرای گوارش قسمت عمده تری گلیسیریدها شکسته، به گلیسیرول و اسیدهای چرب تبدیل میشوند. پس از عبور از مخاط روده دوباره به صورت تریگلیسیرید درآمده و به شکل قطرات کوچک به اندازه نیم تا یک و نیم میکرون که به نام شیلومیکرون هستند، وارد لنف میشوند.
بلافاصله مقدار کمی از پروتئین موجود در لنف جذب دیواره خارجی شیلومیکرونها شده تا بر پایداری عمل تعلیق بیافزایند و از چسبیدن به یکدیگر جلوگیری کنند.
مخازن چربی در بدن
قسمت عمده چربی بدن در بافت چربی و کبد ذخیره میشود، در کبد غالباً مقدار زیادی چربی همیشه وجود دارد. عمل عمده بافت چربی ذخیره تریگلیسیریدها هستند تا اگر روزی مورد احتیاج واقع شوند از قسمتهای دیگر بدن برای ایجاد انرژی به کار روند. سلولهای بافت چربی فیبروبلاستهای تغییر شکل یافتهای هستند که قادر به ذخیره هشتاد تا نود و پنج درصد تریگلیسیریدهای خالص، در خود است.
یکی از راههای ذخیره چربی در بافتهای بدن، بدین طریق به وجود میآید که هرگاه مقدار کربوهیدرات ورودی (مواد قندی نشاستهای) بیش از حدی باشد که بلافاصله به انرژی بدل گشته یا به صورت گلیکوژن ذخیره شود، این مقدار بیش از حد خیلی سریع به تریگلیسیرید تبدیل شده و در بافتهای اضافی چربی انباشته میشود. هنگام سنتز تریگلیسیریدها یعنی زمانی که تریگلیسیریدها ساخته میشوند فقط حدود پانزده درصد از انرژی گلوکز به صورت حرارت از بین میرود و بقیه هشتاد و پنج درصد آن به تریگلیسیرید ذخیره منتقل میشود.
مواد کربوهیدراته (قندی) برای به وجود آوردن چربیها دارای اهمیت خاصی است لذا خوردن غذاهای شیرین عامل مهمی در پیدایش چربی و ذخیره آن در بدن است.
پروتئینها یا مواد گوشتی نیز در تبدیل چربی اهمیت خاصی داشته و به زودی میتوانند به صورت تریگلیسیرید درآمده، در بافتهای چربی ذخیره شوند. لذا وقتیکه رژیم غذایی فردی بیش از اندازه احتیاج بافتهای بدن وی باشد، به خصوص پروتئین آن به آسانی قسمت عمده چربی بدن را تشکیل خواهد داد که چاقی مزاحم در پی آن است.
ورزش بهترین راه حلّ کردن چربیهای ذخیره است و این انرژی بیشتر از طریق ورزش، راه رفتن سریع، حرکات تند، دویدن به مقدار زیاد صرف خواهد شد. چربیهای اضافی مخصوصا چربیهای اشباع شده مانند درخت در مسیر عروق ریشه دوانیده و به تدریج بزرگ میشود و عروق را تنگ میکنند مانند بزرگ شدن ریشه گیاه در یک بطری و زیاد شدن چربی و رسوب آن در عروق موجب گرفتگی رگهای غذادهنده قلب میشود. (تسنیم)
یکی از استادان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه زیادهروی در مصرف این خوراکیها به اسهال و استفراغ میانجامد، گفت: «توصیه میشود والدین کودکان خود را تحتنظر داشته باشند بهخصوص در تعطیلات عید نوروز که والدین سرگرم صحبت با دوستان و آشنایان هستند و حین این مهمانیها که این خوراکیها بیشتر در دسترس کودکان است، ممکن است توجه کمتری به آنها داشته باشند.»
دکتر اکبر کوشانفر با اشاره به اینکه عوامل متعددی فرد را به اسهال مبتلا میکنند که ممکن است تغذیهای، دارویی، مسمومیت و... باشند، اظهار داشت: «مصرف غذاهای مانده و فاسد یا استفاده مکرر از آنتیبیوتیک و حتی پرخوری میتوانند باعث بروز اسهال شوند. داشتن تغذیه مناسب در این دوره هم در کودکان و هم در بزرگسالان با افزایش سرعت تولید آنزیمهایی مانند دیساکاریداز و همچنین لاکتاز باعث بهبود سریعتر مخاط روده مفید میشود.»
وی در ادامه با اشاره به باور رایج اشتباه بین عموم گفت: برخی بر این باورند که در دوران اسهال باید غذای کمتری خورد درحالی که نه تنها نباید در این دوره مصرف مواد غذایی کاهش یابد بلکه در کنار توجه به تغذیه توصیه میشود چون آب زیادی از بدن دفع شده است، به مصرف آب و مایعات هم اهمیت بیشتری داده شد. کته، سیب پختهشده و سیب خام بدون پوست و همچنین مصرف هویج پختهشده و موز در بهبود اسهال مؤثر است.»
استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تاکید کرد: «استفراغ همراه با اسهال یک مورد اورژانسی در کودکان به شمار میرود چراکه میتواند باعث کمآبی شود. چون آب زیادی از بدن دفع میشود، مصرف آب و مایعات فراوان اهمیت زیادی هم در کودکان و هم بزرگسالان دارد.»
این فوق تخصص نوزادان توصیه کرد: «اگر کودک نمیتواند چیزی را دردهان و معده نگه دارد یا دچار اسهال شدید است و دچار نشانههای کمآبی چشمهای گود افتاده، دهان خشک و کاهش میزان ادرار است، حتماً با اورژانس تماس بگیرید چون گاهی ممکن است انقباضهای شدید و درد شکمی کودک با آپاندیسیت یا سنگ کلیه هم ارتباط داشته باشد.»
کوشانفر خاطرنشان کرد: «مشکل کم آبی بدن در اثر تهوع بهخصوص در کودکان بسیاری جدی است معمولاً بزرگسالان کمتر دچار این عارضه میشوند چون متوجه علائم کمآبی مثل تشنگی، خشکی لبها یا دهان و... هستند اما کودکان به دلیل اینکه توانایی تشخیص این علائم را ندارند بیشتر در معرض کمآبی هستند بهخصوص اگر دچار اسهال هم باشند.» (سلامانه)
دکتر سیامک نیک بخت در باره ارتباط روزه داری و بیماری های داخلی گفت: روزه داری برای اکثر بیماران گوارشی که مبتلا به ری فلاکس و GERD هستند نه تنها خوب است بلکه حالت درمانی دارند، به شرطی که سحر و افطار حجم زیاد مایع همراه با غذا استفاده نشود و بلافاصله بعد از غذا، از دراز کشیدن و خوابیدن امتناع کنند.
وی افزود: همچنین افرادی که مشکل حادی در این زمینه ندارند و یا اینکه احساس سنگینی در معده می کنند توصیه می شود که حتما روزه بگیرند.
نیک بخت ضمن توصیه به بیماران دیابتی برای کنترل قند خون و رعایت مصرف داروها گفت: در بیماران دیابتی، روزه می تواند با عوارضی از قبیل کاهش قند خون، افزایش قند خون، کم آبی و حتی کمای دیابتی همراه شود لذا بیماران دیابتی باید شرایط روزه داری را داشته باشند.
وی خاطرنشان کرد: روزه داری تصمیمی مهم در بیمار دیابتی است و فردی که تصمیم به روزه گرفتن دارد باید توصیه های مربوط به تغذیه، فعالیت های فیزیکی، کنترل قند خون و مصرف داروها را رعایت کند و حتما باید با پزشک معالج خود در زمینهٔ توانایی و شرایط روزه گرفتن، مشورت کند.
متخصص داخلی مرکز آموزشی درمانی ضیائیان افزود: بیمار مبتلا به دیابت نوع 2 که با مقدار کم دارو تحت کنترل است می تواند روزه بگیرد و بقیه بایستی خیلی مواظب نوسان قند خون در طول روز باشند.
وی به روزه داری و بیماری های التهابی روده اشاره کرد و گفت: بیماری های التهابی روده مانند کولیت و کرون در صورتیکه داروها در هنگام سحر و افطار مصرف شود، می توانند روزه بگیرند و با توجه به منشا عصبی این بیماری ها علائم آن با روزه داری بهتر هم می شود.
نیکبخت، یبوست را از مشکلات شایع خواند و افزود: در صورت رعایت درست مصرف میوه جات و سبزی ها یعنی از افطار تا سحر اگر این دو ماده غذایی را در برنامه غذایی خود قرار دهند می توان گفت که هیچ مشکلی این بیماران را تهدید نمی کند.
متخصص داخلی مرکز آموزشی درمانی ضیائیان در مورد منع روزه داری افزود: زخم انثی عشر ثابت شده و فعال، با خونریزی در دو هفته گذشته نباید روزه بگیرند. افراد دارای زخم های فعال در معده یا اثنی عشر در صورت تحمل گرسنگی با ساعات زیاد، احتمال خونریزی در آنها بسیار زیاد است، لذا اینگونه افراد از روزه گرفتن خودداری کنند.(ایرنا)
به گزارش جام جم سرا، کارشناسان هشدار میدهند پرخوری میتواند سبب ابتلای افراد به سرطان شود.
پژوهشگران اعتقاد دارند، مصرف کالری بیش از حد میتواند منجر به عدم فعالیت نوع خاصی از هورمون در بدن و به دنبال آن ابتلای افراد به انواع سرطان از جمله سرطان روده شود.
بررسیها نشان میدهند، بر اساس تحقیقات افراد چاق 50 درصد بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به سرطان روده بزرگ قرار داند.سرکوب نوع خاصی از هورمونها در بدن میتواند باعث تولید تومور در معده شود.
پژوهشگران بر این اساس در نظر دارند از جایگزینی آنها برای جلوگیری از توسعه سرطان استفاده کنند. این نتایج حاصل تحقیقات محققان دانشگاه توماس جفرسون است.
کارشناسان اعتقاد دارند یک رابطه مستقیم بین چاقی و ابتلا به سرطان روده وجود دارد.
پژوهشگران حتی در نظر دارند نوعی قرص اختراع کنند که بتوانند ساختار هورمونها در بدن را تغییر دهد.
کارشناسان دیواره رودهها را بسیار پویا و مدام در حال تغییر میدانند و بر همین اساس کارشناسان به افراد جهت حفظ رژیم غذایی، تنظیم وزن، جلوگیری از چاقی و همچنین عدم پرخوری به جهت جلوگیری از ابتلا به انواع سرطان هشدار میدهند.
منبع : باشگاه خبرنگاران
شاید بسیاری از مردم در پاسخ به این پرسشها، اجتناب از چاقی را دلیل اصلی و مهم بدانند. البته این پاسخ غلط نیست، ولی واقعیت این است پرخوری ضررهایی بسیار فراتر از چاقی دارد.
برای ایجاد تعادل متابولیسم در بدن، روندی وجود دارد که مواد مغذی خورده شده که مازاد بر نیازهای سلولهای بدن باشند به ذخایر انرژی تبدیل میشوند تا در زمان بیغذایی، آزاد شوند و به مصرف برسند. این مازاد چه بصورت قندها و پروتئین یا چربی باشند، عموما به صورت تریگلیسیرید در میآیند و در بافت مخصوصی به نام چربی ذخیره میشوند.
وقتی غذا بیش از آنچه نیاز سلولهاست مصرف میشود، به اجبار باید انرژی ذخیره شود. ذخیرهسازی مواد غذایی زیادی موجب آسیب به سلولهای مختلف میشود و بسیاری از آنها را نابود میکند. البته در نهایت غذای اضافی باید در بافت چربی ذخیره شود، ولی قبل از رسیدن بار اضافی به این منطقه و انجام ذخیرهسازی، آسیبها ایجاد میشود. نکته دیگر این است که ظرفیت ذخیرهشدن چربی محدود است و در هر فردی با دیگری تفاوت دارد. هر انسانی بسته به ژنتیک و تغذیهای که در دوران جنینی و کودکی داشته است، به میزان مشخصی میتواند چربی ذخیره کند و چاق شود. به این ترتیب ممکن است برخی ظرفیت ذخیرهسازی چربی را نداشته باشند و با وجود مصرف غذای زیادی چاق نشوند.
این افراد به صرف کم وزن بودن و نداشتن بافتهای چربی، از بسیاری از مشکلات مثل آرتروز، سنگینی بدن، بد فرم بودن و افزایش خطر برخی سرطانها دور میشوند، ولی این همه ماجرا نیست. همانگونه که گفته شد وقتی مصرف غذا بیش از نیاز سلولهاست مازاد آن باید ذخیره شود. اکنون فرض کنیم فردی که استعداد چاقی ندارد پرخوری میکند. چه اتفاقی میافتد؟ چون بدن این فرد توان ذخیرهسازی تریگلیسرید در بافت چربی را ندارد، این ماده در سلولهای عضلانی، جداره عروق، کبد و سازنده انسولین رسوب میکند و باعث آسیبهای شدیدی میشود، ازجمله مقاومت به انسولین، به هم خوردن فعالیت طبیعی رگها و فشار خون. همین اتفاق در فرد دارای ظرفیت چاقی زمانی میافتد که او آن قدر پرخوری میکند که همه ظرفیتش پر میشود.
حال یک سوال دیگر را پاسخ دهیم. آیا میتوانیم زیاد بخوریم و بعد با ورزش همه را بسوزانیم و هیچ مشکلی نداشته باشیم و برعکس آیا اگرخیلی کم غذا باشیم بینیاز از ورزش هستیم؟ واقعیت این است ورزش، رکن اساسی سلامت و اثرات آن فراتر از سوزاندن کالری اضافی است. البته پاسخ سؤال اول هم منفی است. خوردن زیادی حتی اگر با ورزش همزمان شود باز هم زیانآور است . ولی ورزش بسیاری از اثرات مخرب پرخوری را میپوشاند. در نهایت باید عادت کنیم به اندازه بخوریم و هر روز ورزش کنیم.
دکتر رضا کریمی
فوقتخصص بیماریهای غدد و متابولیسم