جام جم سرا: اینها یک مشت از خروارها دلیلی است که دانشجویان برای کار پاره وقت می‌آورند؛ دانشجویانی که ترجیح می‌دهند فقط درس نخوانند و در حین تحصیل، کمی هم پول دربیاورند.
این روزها با نزدیک شدن به پایان امتحانات دانشگاه‌ها، کار دانشجویی هم رونق می‌گیرد و در فصل تابستان هم به اوج خود می‌رسد. البته باید بگذریم از دانشجویانی که در تمام طول سال، کار می‌کنند و برایشان تابستان و غیرتابستان فرق چندانی ندارد. برای این گروه از دانشجویان که چهار فصل سال در حال کار هستند، تابستان فقط فصل کار است و بقیه فصل‌ها، وقت کار و تحصیل همزمان. به همین دلیل شاید تابستان برای این دسته از دانشجویان، فرصتی است که بیشتر کار کنند یا دست‌کم دیگر بار درس خواندن را در تابستان به دوش نکشند. این کارهای دانشجویی هم تا دلتان بخواهد تنوع دارد حتی بیشتر از تعداد رشته‌های دانشگاهی.
البته الزاما کار دانشجویی با رشته تحصیلی دانشجو تطابق ندارد و حتی بعضی وقت‌ها کار و رشته دانشجویان از زمین تا آسمان با یکدیگر فرق دارد. معمولا هم انتظار نمی‌رود که از این کارهای پاره وقت دانشجویی، نان و آب چندانی دربیاید. همین که دانشجو بتواند کمک خرج تحصیلی به دست بیاورد، در اغلب اوقات باید خدا را شکر کند.
کارهای دانشجویی بی‌ربط
خیلی سخت است که اسم کاری را صرفا بگذاریم کار دانشجویی؛ چون به احتمال خیلی زیاد در آن حرفه افرادی هم پیدا می‌شوند که دانشجو نیستند و از این راه نان درمی‌آورند.
مثلا حسین، دانشجوی زبان انگلیسی در دانشگاه پیام‌نور است که به صورت پاره وقت در گیم نت یکی از دوستانش کار می‌کند.
او به جام‌جم می‌گوید: من همه روزهای هفته، کلاس ندارم و وقت آزاد زیادی دارم. دنبال پس‌انداز هم نیستم. همین که روی پای خودم بایستم و از کسی پول نگیرم، برایم کافی است.
کار در منزل هم یکی دیگر از کارهای پرطرفدار دانشجویی در فصل تعطیلات است که معمولا دانشجویان دختر زیادی را به سمت خود می‌کشاند.
این شغل‌ها هم معمولا هیچ ربطی به رشته تحصیلی دانشجو ندارد و صرفا هدف از این کار، پول درآوردن است.
کارهای صنایع دستی مثل ساخت انواع بدلیجات، زیورآلات و اشیای تزئینی، میتواند در شمار شغل‌های دانشجویی باشد که خانم‌های دانشجو و حتی آقایان دانشجو را حسابی به خود جذب کند.
کار در کارگاه‌های صنعتی، آشپزخانه‌ها، قنادی‌ها، هتل و رستوران هم شغل‌های پرطرفدار دیگری است که خیلی از دانشجویان در فصل تعطیلات به سراغش می‌روند.
البته شاید یکی از پرطرفدارترین شغل‌های دانشجویی در فصل تعطیلات و حتی در فصل‌های دیگر، رانندگی و به قول خودمانی‌تر همان مسافرکشی باشد.
این شغل هم مثل شغل‌هایی که در بالا به آن اشاره کردیم، مهارت چندانی نمی‌خواهد و مثلا کافی است که دانشجو باشید، تابستان هم باشد و یک ماشین در اختیارتان باشد، در این صورت خیلی راحت می‌توانید در طول سه ماه، کل مخارج تحصیل سال آینده‌تان را پرداخت کنید.
معمولا این شغل‌های دانشجویی که بی‌ربط با رشته تحصیلی است، مختص دانشجویانی است که یا نمی‌توانند در شغلی مرتبط با تحصیلشان کار کنند یا ویژه افرادی است که به طور کلی، آشنا و فرد معرفی برای انجام آن کار ندارند.
مثلا برای یک دانشجوی مهندسی کامپیوتر که هنوز به مبانی علمی رشته‌اش مسلط نیست یا اگر هم مسلط است، رابطه چندانی در بازار کار ندارد، تعریف شغل دانشجویی یعنی هر شغل بی‌ربط با رشته تحصیلی‌اش؛ البته آن هم به این شرط که بتواند در همان مشاغل بی‌ربط، کاری دست و پا کند.
مشاغل دانشجویی مرتبط
همیشه هم این‌طور نیست که دانشجو شانس نیاورد و از روی اختیار یا از روی اجبار به کارهای دانشجویی بی‌ربط با رشته تحصیلی‌اش پناه بیاورد.
همین الان می‌توان هزاران دانشجو را در کشور پیدا کرد که توانسته‌اند به هر طریق ممکن، کاری مرتبط با تحصیلشان دست و پا کنند. این شغل‌ها هم معمولا یا به رشته تحصیلی مرتبط است یا به طور کلی به فضای علمی و فرهنگی دانشگاه ربط دارد. مثلا برای دانشجویی که به صورت پاره وقت در بخش اداری دانشگاهش کار می‌کند، شاید کارش خیلی به رشته تحصیلی‌اش ربط نداشته باشد، اما هر چه که باشد کارش را باید در زمره مشاغلی به حساب آورد که به فضای درس و دانشگاه مرتبط است.
اما برای تعداد زیادی از دانشجویان، کار دانشجویی فقط در همان کارهای مرتبط با رشته تحصیلی‌شان خلاصه میشود.
مثلا یک دانشجوی رشته زبان‌های خارجی میتواند با ترجمه متن‌های زبان در حال تحصیل، شغل دانشجویی مناسبی داشته باشد؛ شغلی که هم میتواند از آن کسب درآمد داشته باشد و هم به تقویت دانش رشته تحصیلی‌اش بپردازد.
تدریس و آموزش در دانشگاه‌ها هم یکی دیگر از آن شغل‌های مرتبط است که البته برای این کار باید بین دیگر دانشجویان، وضع علمی مناسبی داشته باشید.
معمولا دانشجویان سال اولی، گزینه‌های خوبی برای شروع تدریس شما هستند. بعضی از دانشجویان هم روش دیگری برای کار پیدا کردن دارند و با دریافت مبلغی کمتر از استادان، به عنوان مشاور یا کمک معلم در موسسات خصوصی کنکور کار می‌کنند.
کار در کتابخانه دانشگاه هم از آن شغل‌هایی است که اگر خوش شانس باشید، هم لذت مطالعه مداوم را به شما هدیه می‌دهد و هم میتواند عواید مالی از این کار داشته باشد.
اما یکی از بهترین کارهای دانشجویی که شاید بتوان آن را در شمار بهترین کارهای دانشجویی به حساب آورد، شرکت در طرح‌های علمی و صنعتی دانشگاه محل تحصیل است. بسیاری از استادان دانشگاه ترجیح می‌دهند که در این طرح‌ها با دانشجویانی کار کنند که نسبت به توانایی علمی آنها شناخت کافی دارند و به همین دلیل دانشجو میتواند با پیگیری مستمر، شانسش را برای کار در این طرح‌ها آزمایش کند.
این کار نه تنها میتواند کمک مالی برای دانشجو به همراه داشته باشد، بلکه تجربه کار عملی را هم به دانشجو می‌دهد و او را برای ورود به بازار کار آماده می‌کند.
شرکت در بازار بورس و آشنایی با مهارت‌های آن برای دانشجویان رشته‌های مرتبط با اقتصاد، تاسیس شرکت‌های فروش اینترنتی و کار نیمه‌وقت در پروژه‌های برنامه‌نویسی و شبکه برای دانشجویان مرتبط با رشته کامپیوتر، کار در موسسات مختلف حسابداری برای دانشجویان حسابداری و همچنین بازاریابی بیمه و آشنایی با مفاهیم این کار برای بیشتر دانشجویان رشته‌های مختلف میتواند کار دانشجویی مفید و پردرآمدی را به دنبال داشته باشد. جدای از این کارها، در هر رشته تحصیلی هم که درس می‌خوانید، می‌توانید با کمی فکر کردن، در شغلی مرتبط با رشته تحصیلی‌تان جذب شوید یا شرکتی کوچک و مرتبط با رشته تحصیلی‌تان تاسیس کنید؛ طوری که بشود در آینده هم به این کارهای دانشجویی به عنوان سابقه شغلی نگاه کرد.
مشکلات پیش روی کار دانشجویی
نمی‌شود گل و بلبل نگاه کرد و به همه شغل‌های دانشجویی با دیده مثبت نگاه کرد. اگر بخواهیم بی‌تعارف حرف بزنیم خیلی پیش می‌آید که کارفرما از دانشجو سوءاستفاده می‌کند و رسما در محیط کار از دانشجو، بیگاری می‌کشد.
جدای از این، پیدا کردن شغل دانشجویی هم به این راحتی‌ها نیست؛ تازه آن هم در شرایطی که وزیر کشور به صراحت می‌گوید تا سال 1400 تعداد تحصیلکرده‌های بیکار به 11 میلیون نفر می‌رسد. حالا در این وضع، خیلی خوش خیالی است که فکر کنیم یک دانشجو بتواند در رقابت با فارغ‌التحصیلان، بی‌دغدغه کار پیدا کند.
دکتر محمدقلی یوسفی، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است که یکی از مشکلات اصلی پیش روی کار دانشجویی، تقاضای زیاد بازار کار است.
به باور او، هم‌اکنون تقاضای نیروی کار در بازار ایران بالاست ولی مشکل اینجاست که خیلی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان ما تخصص مطلوب و بازار پسند ندارند و در نتیجه نمی‌توانند کار مناسبی را در بازار پیدا کنند.
این استاد دانشگاه تاکید می‌کند که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته، شرایط کار برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان هموارتر است و آنها یاد گرفته‌اند کار را در بخش خصوصی پیدا کنند، زیرا بخش خصوصی در بازار این کشورها قوی عمل می‌کند، اما در کشور ما نقش و سود واسطه‌ها از تولیدکننده‌ها پررنگ‌تر است و گاه دولت هم با تصمیمات غلط، بخش ضعیف خصوصی را ضعیف‌تر کرده و تولید را با رکود مواجه می‌کند.
اینها دلایلی است که به گفته یوسفی، بازار کار را برای جذب دانشجویان نامساعد کرده است؛ آن هم دانشجویانی که به قول این اقتصاددان بیشتر از آن‌که کار بلد باشند، خیلی از آنها فقط به دنبال مدرک دانشگاهی هستند.
البته نباید فراموش کرد که با وجود تمام این ناملایمت‌ها و مساعد نبودن بازار کار برای دانشجویان بسیاری از رشته‌ها، هنوز هم ده‌ها هزار دانشجو داریم که با پشتکار و کوشش، هم درس می‌خوانند و هم در بازار کار، عرق می‌ریزند و پا به پای بقیه همکارانشان کار می‌کنند.
درواقع، حضور این همه دانشجوی ایرانی در بازار کار، این امید را می‌دهد که همواره می‌توان به نیمه پر لیوان هم نگاه کرد. یعنی اگرچه شاید رقابت برای به دست آوردن کار دانشجویی سخت است، اما همیشه می‌توان با بالا بردن سطح دانش و تجربه، برگ برنده این رقابت را در دست داشت.
امین جلالوند / گروه جامعه