با دلگرم همراه باشید تا با علائم و درمان گاز گرفتگی آشنا شوید.
مسمومیتی است که به خاطر تنفس گاز خطرناک کربن مونوکسید ایجاد میشود.این مسمومیت که به وسیله ی انواع وسایل گازسوز از جمله بخاری،آبگرمکن،پیک نیک و حتی ذغال ایجاد می شود اغلب در زمستان دیده میشود.
به این دلیل که اگر دودکش و یا تهویهٔ یک مکان مسدود باشد، گاز کربن مونوکسید منتشر شده از موارد مذکور امکان خروج نمییابد،در محیط ساختمان منتشر شده و سبب مسمومیت و در نهایت مرگ میشود. مرگ بر اثر گازگرفتگی را «مرگ خاموش» مینامند.علائم گازگرفتگی مانند سرماخوردگی است. علائمی مانند سردرد، سرگیجه و سوزش چشم.مونو اکسید کربن، یک گاز سمی است که طعم و بو ندارد. این گاز میتواند با هوای آلوده به داخل تانک غواصی راه یافته باشد و غواص را مسموم نماید.
منواکسید کرین گازی است که در اثر سوختن ناقص سوخت های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین ، گازوئیل و ذغال چوب حاصل می شود و چون گازی بی رنگ ، بی بو، بی مزه و غیر محرک است مسمومیت با آن به سادگی رخ می دهد. میل ترکیبی منواکسید کربن با هموگلوبین بسیار بیشتر از اکسیژن بوده و در خون با هموگلوبین ترکیب پایداری تشکیل می دهد.
به تدریج با بالا رفتن میزان مونواکسیدکربن در خون ، میزان هموگلوبین آزاد و در دسترس برای انتقال اکسیژن کاهش یافته و در نتیجه اکسیژن رسانی به بافتهای بدن از جمله مغز راکاهش میدهدو سبب بروز مسمومیت شده و سیستم عصبی دچار اختلال می گردد و قدرت هر گونه اقدامی از فرد مسموم سلب می شود. هموگلوبین که بخشی از سلولهای قرمز خون و حامل اکسیژن به بافتهای بدن است با مونوکسید کربن (CO) بسیار سریعتر از اکسیژن ممزوج شده و بنابراین هیچ مکانی برای حمل اکسیژن توسط هموگلوبین باقی نمیماند.
احتمالا شما نیز تا به حال خبر مرگ های ناگهانی و دسته جمعی اعضای یک خانواده را که در یک شب به کام مرگ فرو رفته اند شنیده یا در جراید خوانده اید. متاسفانه با توجه به سرمای هوا شهروندان راه های تهویه هوا مثل پنجره ها و دریچه های کولر و درها را نیز می بندند و در نتیجه عمل تهویه هوا به درستی انجام نمی شود و در اثر سوختن ناقص و وجود گازهای مضر خصوصا گاز CO در محیط در افراد، مسمومیت ایجاد می شود. علاوه بر این تماس مزمن با غلظتهای کم می تواند موجب تاثیرات نامطلوب شود.
مونو اکسید کربن گازی بی رنگ، بی بو، بی مزه و در آغاز غیر محرک است که در اثر سوختن ناقص مواد حاوی کربن تولید می شود. این گاز به سرعت در هوا پراکنده شده و در هوا لایه ای تشکیل نمی دهد، قدرت انفجار و احتراق ندارد و برای انسان غیر قابل تشخیص است.
CO بطور برگشت پذیر با جایگاه های اتصال اکسیژن در هموگلوبین ترکیب می شود و میل ترکیبی آن برای هموگلوبین حدود 220 برابر اکسیژن است. محصول تولید شده، کربوکسی هموگلوبین، نمی تواند اکسیژن را حمل کند. علاوه بر این، حضور کربوکسی هموگلوبین در جدا شدن اکسیژن از اکسی هموگلوبین باقیمانده اختلال ایجاد می کند و لذا حمل اکسیژن به بافت ها را کاهش می دهد.
منابع رایج COشامل دود ناشی از بخاری، اگزوز اتومبیل، سوخت ناقص ذغال و اجاق نفتی یا گازی و به میزان کمتر سیگار و متیلن کلراید می باشد.
در یک بررسی انجام شده از مسمومیتهای رخ داده طی سال های 2001 تا 2003 در امریکا، 64% موارد در منزل رخ داده است. علاوه بر نقص سیستم های گرمایشی از قبیل بخاری، اجاق، هیتر، آبگرمکن و غیره که علت رایج مسمومیت در منازل محسوب می شود، ممکن است استفاده از ذغال در فضای داخل منزل (برای آماده کردن غذا یا ایجاد گرما)، نیز مسمومیت ایجاد کند.
مرگهای غیرعمدی ناشی از تماس با اگزوز ماشین به علل زیر گزارش شده است: روشن بودن موتور ماشین در یک فضای مسدود (مثل گاراژ، تونل، پارکینگ یا گاراژ) با تهویه ضعیف، تهویه ناکافی قسمت عبوری، سیستم اگزوز معیوب. برخی گزارشها حاکی از این است که در مواردی به علت مسدود شدن سیستم اگزوز با برف، روشن بودن اتومبیل و نشستن طولانی مدت افراد در ماشین، مسمومیت با مونوکسید کربن رخ داده است. سوار کردن بچهها در عقب کامیون، نیز ممکن است باعث در معرض قرار گرفتن با CO موتور ماشین شود. در یک مطالعه مربوط به سال 1992، 20 مورد مسمومیت به این طریق گزارش شده، که از این تعداد 15 مورد منجر به بیهوشی و یک مورد منجر به مرگ شد.
دود سیگار: دود سیگار که به درون ریه ها استنشاق میشود می تواند حاوی 5% مونوکسیدکربن باشد. 70% تا 90% کل CO هر سیگار وارد هوای محیط اطراف می شود. در مکانهای مسقف که استعمال سیگار آزاد است میزان CO محیط میتواند به ppm 11 برسد. این میزان در محیطهایی که سیگار استعمال نمیشود حداقل ppm 2 کمتر است.
متیلن کلراید: استنشاق متیلن کلراید (دی کلرو متان) میتواند مسمومیت با مونوکسیدکربن ایجاد کند زیرا این ماده در کبد به CO متابولیزه می شود. مسمومیت با CO در این حالت به دلیل ترشح آهسته متیلن کلراید از بافت چربی چند وقت بعد از تماس رخ میدهد.
علایم مسمومیت مختصر با گاز منوکسیدکربن غیر اختصاصی هستند و مانند علایم سرماخوردگی یا آنفولانزا و یا سایر مسمومیتها است مانند: سردرد، تهوع، شکم درد، احساس ناخوشی، احساس زخم در گلو و سرفه خشک است. اما در مسمومیت با منوکسیدکربن برخلاف سرماخوردگی ما تب نداریم.
در خردسالان، علایم مسمومیت بیشتر مربوط به دستگاه گوارش میشود مانند تهوع و استفراغ.مسمومیتهای شدیدتر با این گاز میتواند ضربان نامنظم قلب، افزایش تنفس، حالت گیجی و منگی، خواب آلودگی و تنفس مشکل را ایجاد کند. در برخی موارد تشنج و افت سطح هوشیاری نیز ایجاد میشود.این علایم میتواند چند روز یا حتی چند ماه پس از تماس با منوکسیدکربن ادامه داشته باشد. بیماران در تمام این مدت میتوانند دچار سرگیجه، کاهش توانایی حافظه و اختلالات شناختی شوند.
مسمومیت با گاز منوکسیدکربن قابل پیشگیری است. مهم این است که مراقب آن باشید و بدانید که چگونه خطر مسمومیت را به کمترین حد کاهش دهید. برای کاهش خطر مسمومیت بهتر است نکات زیر را رعایت کنید.
آتش نشانان گروه در معرض بالای خطر مسمومیت هستند. استفاده از ابزار محافظ دستگاه تنفس می تواند از تماس کشنده با CO پیشگیری کند. اما به طور روتین در تمام مراحل کار استفاده نمی شود. به طور کلی هر شغلی که در ارتباط با موتورهای سوختی باشد میتواند تماس با CO ایجاد کند.
از جمله این مشاغل، رانندههای تاکسی، آمبولانس، اتوبوس و کامیونها، مکانیکها، افراد شاغل در اتاقکهای راهداری، گاراژها و نیروهای پلیس میباشد. علاوه بر این تماسهای شغلی رایج با مونوکسیدکربن در مکانهایی که از موتورهای سوختی در فضایی بسته با تهویه نامناسب استفاده میشود و همچنین در جاهایی که کوره های سوخت برای تولید فولاد به کار می رود، رخ میدهد. دیگر مکانها شامل معادن، پالایشگاه مواد نفتی، کارخانجات تولید خمیر کاغذ و اتاقهای بخار میباشد.
وقوع فصلی: مسمومیت با مونوکسیدکربن اغلب به صورت فصلی رخ میدهد و بیشترین وقوع در پاییز و زمستان گزارش شده است. تغییر ناگهانی هوا در زمستان که باعث ایجاد کمبود سوخت و برق می شود، به علت استفاده بیشتر از مواد سوختی (به خصوص مواد مشتعل کننده بنزین و گازوئیل یا ذغال برای غذا) میتواند باعث مسمومیتهای اپیدمیک با مونوکسیدکربن در زمستان شود.
علایم کلینیکی
علایم مسمومیت در ارگان هایی که میزان زیادی اکسیژن مصرف می کنند از جمله مغز و قلب دیده می شود. اکثر بیماران سردرد، گیجی و حالت تهوع دارند. در مسمومیت های شدیدتر اختلال حواس ، سنکوپ، کما، تشنج، اختلال ضربان قلب، افت فشار خون و مرگ ممکن است رخ دهد. اگرچه گاهی میزان کربوکسی هموگلوبین ارتباطی با شدت مسمومیت ندارد، معمولا میزان بیشتر از 40 با مسمومیت های قطعی ارتباط دارد.
افرادی که بعد از مسمومیت شدید زنده می مانند ممکن است به علت وقوع هیپوکسی- ایسکمی دچار اختلالات متعدد عصبی پایدار شوند. این اختلالات می تواند در حد اختلالات شخصیتی و حافظه تا سندرم پارکینسون یا وضعیت نباتی پایدار باشند.
علائم اصلی مسمومیت با co مربوط به هیپوکسی بوده و به ترتیب ذیل پیشرفت می کنند:
(1) اختلال سایکوموتور (روانی – حرکتی) (2) سردرد و احساس سنگینی در ناحیه گیجگاهی (3) اغتشاش ذهن و کاهش دقت بینایی (4) تاکی کاردی، تاکی پنه، سنکوپ و کما (5) کمای عمیق، تشنج، شوک و نارسایی تنفس.
با این حال افراد مختلف ممکن است در یک سطح مفروض از کربوکسی هموگلوبین علائم کاملا متفاوتی بروز دهند.گروه هایی که بیشتر در معرض خطر عوارض ناشی از مسمومیت با مونوکسید کربن هستند:
نوزادان به دلیل سرعت بالای تنفس و متابولیک، زنان حامله، سالمندان، افراد مبتلا به بیماریهای خونی، سابقه داشتن بیماری ایسکمی قلب یا انسداد مزمن ریهجنین نسبت مادر به co حساسیت بیشتری دارد. اگر مدت زمان تماس با co و یا غلظت آن متوسط یا بالا باشد میتواند اثرات تراتوژنیک (بسته به ماه بارداری) و امبریوتوکسیک ایجاد کند.
1. سن بالای 30 سال
2. سابقه داشتن بیماریهای عروقی
3. کمای بیشتر از 1تا 2 ساعت
4. نکروز مولتی فوکال مخچه در سی تی اسکن
5. میزان کربوکسی هموگلوبین بیشتر از 40 %
6. اختلال نوروسایتوتیک مقاوم و فوری
7. عدم دریافت اکسیژن یا اکسیژن هایپرباریک در اورژانس
زمان لازم جهت حذف نیمه عمر
گردآوری شده ی مجله ی اینترنتی دلگرم
مرجان امینی