چرا آروغ می‌زنیم؟
آروغ زدن، یکی از علامت‌‌های افزایش گاز شکم است که البته در بعضی موارد نیز بدون افزایش گاز شکم انجام میشود. در این میان عوامل زیادی می‌توانند زمینه‌ساز آروغ زدن باشند ولی مهمترین آنها بلع هوا و تولید گاز زیاد در معده و روده است که در بیشتر مواقع در ایجاد این علامت نقش دارند. در واقع شایع‌ترین علل بلع مقادیر زیاد هوا (وضعیتی که به آن آئروفاژی گفته میشود) خوردن و آشامیدن سریع غذا، صحبت کردن همراه غذا خوردن، مکیدن مایعات با نی، داشتن دندان‌های نامناسب، سیگار کشیدن، جویدن آدامس، مصرف نوشیدنی‌های گازدار، وجود ترشحات بینی در سینوزیت مزمن و بیماری ریفلاکس یا برگشت اسید از معده به مری (در این وضعیت، بیمار به دنبال بلع مواد اسیدی برگشتی از معده مقداری هوا نیز بلع می‌کند) و... هستند. البته بلع هوا به طور طبیعی و ناخودآگاه در افراد موقع غذا خوردن و نوشیدن مایعات اتفاق می‌افتد ولی بعضی افراد به‌خصوص وقتی مضطرب باشند به طور مکرر و ناآگاهانه هوا را می‌بلعند و همین موضوع باعث ایجاد آروغ‌های پی‌درپی در آنها میشود.
آیا نباید جلوی آروغ زدن را بگیریم؟!
شاید این سوال برایتان پیش بیاید هنگامی که جلوی باد گلو را می‌گیریم این هوای خارج نشده باعث بروز بیماری یا مشکلات گوارشی میشود؟ در پاسخ باید گفت خیر؛ هوای بلعیده شده‌ای که توسط آروغ زدن خارج نمی‌شود وارد معده و روده شده و در روده جذب خواهد شد. حالا اگر مقدار هوای بلعیده شده، بسیار زیاد باشد تجمع این هوا در معده ممکن است احساس پری و فشار بعد از غذا را به همراه داشته باشد. از طرفی زمانی که فرد پس از غذا خوردن زیاد، طاقباز بخوابد هوای داخل معده را در ناحیه بین مری و معده، حس می‌کند و با آروغ زدن، قادر به خارج کردن هوا نیست. بنابراین اتساع حاد معده در اثر هوای بلعیده شده باعث ایجاد درد تیر کشنده در ناحیه شکم میشود.
نوزادان و آروغ زدن بعد از شیر خوردن
از آنجا که نوزادان هنگام شیر خوردن مقدار زیادی هوا می‌بلعند، خواباندن آنها بلافاصله پس از خوردن شیر، به اتساع معده، درد و ناراحتی آنها منجر میشود. بنابراین یکی از بهترین کارها در این مورد، بغل کردن نوزاد در حالت قائم و نواختن ضربه‌های ملایم به پشت اوست تا گاز معده خود را خارج کند و دچار نفخ و دل‌درد نشود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در مواردی که آروغ زدن ادامه‌دار یا بدون علت خاصی بوده یا همراه با علائم دیگر مثل سوزش سردل، درد سینه، آروغ بدبو، استفراغ و هر گونه ناراحتی شکمی باشد باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید تا اگر آروغ نشانه مشکلات گوارشی است، تحت درمان قرار بگیرید. در هفته آینده بیشتر به این موضوع می‌پردازیم.
دکتر ناصر ابراهیمی دریانی
فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد
در چنین شرایطی این مشکل نه‌تنها طبیعی نیست، بلکه میتواند نشانه یک بیماری گوارشی باشد و فرد حتما باید تحت درمان قرار بگیرد. به عنوان مثال اگر آروغ زدن با درد سینه همراه باشد، باید متخصص احتمال سکته دیواره تحتانی قلب را بررسی کند.
چرا بعضی از افراد مرتب آروغ می‌زنند؟
بعضی از افراد مرتب و به طور مزمن آروغ می‌زنند. باید بدانید در آروغ زدن مزمن که در حقیقت یک بیماری محسوب میشود، فرد مبتلا قبل از هر بار آروغ زدن مقداری هوا می‌بلعد، ولی قبل از رسیدن به معده، این هوا اندکی از مسیر مری را می‌پیماید و دوباره بازگردانده میشود. بنابراین آروغ‌های مکرر در این افراد به علت بلع مکرر هوا ایجاد میشود، نه بر اثر تولید بیش از اندازه گاز در دستگاه گوارش.
یک راه‌حل پیشنهادی
وقتی بلع هوای زیاد به آروغ‌های مکرر و خارج کردن باد از گلو منجر میشود، گذاشتن یک وسیله تمیز بین دندان‌ها، میتواند تعداد بلع‌های غیرارادی که معمولا هم به علت عادت است را کاهش داده و چرخه بلع هوا و ایجاد ناراحتی در قسمت فوقانی شکم و در نتیجه آروغ زدن را قطع کند.
وقتی مشکل تولید گاز زیاد در شکم نیست
تولید گاز زیاد در معده و روده که با خوردن غذاهایی از قبیل حبوبات، سبزیجات، میوه‌های نارس، نوشیدن مایعات گازدار از قبیل ماءالشعیر، سودا یا حتی سیب، انگور و آلو ایجاد میشود، آروغ زدن‌های مداوم را به همراه دارد، اما همان طور که اشاره کردیم آروغ زدن، همیشه ناشی از بلع هوا یا تولید بیش از حد گاز ناشی از مواد غذایی نیست.
مثلا در مواردی، آروغ زدن همراه با خروج گاز بدبو از دهان است که در این صورت، باید حتما پزشک، شخص را معاینه کرده و بیماری‌هایی را که می‌توانند زمینه‌ساز ایجاد آروغ بدبو باشند، تشخیص دهد. می‌پرسید چه بیماری‌هایی؟ انسداد قسمت خروجی معده که میتواند ناشی از زخم اثنی‌عشر یا در موارد نادر، تومورهای بدخیم آن ناحیه باشد و به باقی ماندن غذا منجر میشود، یکی از علت‌هاست. همچنین گاستروپارزی یا همان فلج معده که در این وضع به علت آسیب اعصاب معده، تخلیه معده به آرامی انجام شده و منجر به انباشته شدن غذا در معده میشود. در اغلب موارد نیز این بیماری از‌جمله عوارض دیابت نوع یک و گاهی دیابت نوع دو است.
از طرفی واگوتومی (در این حالت اعصاب واگ معده به دلیل زخم معده یا هر علت دیگر، توسط جراح قطع شده است) از‌جمله علت‌های آروغ زدن‌های مداوم است. در دیگر بیماری‌های گوارش مثل کوله سیستیت، زخم پپتیک و بیماری ریفلاکس معده به مری هم بیماران ممکن است زیاد آروغ بزنند. زیرا آروغ زدن باعث تسکین موقتی بیمار خواهد شد. البته این مشکل با مراجعه به پزشک قابل درمان است.
دکتر ناصر ابراهیمی دریانی
فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد
به گزارش جام جم آنلاین به نقل از تبیان ، این عضله که در بالای مری قرار دارد به دلیل حرکت گاز از میان این مسیر، به ارتعاش در آمده و در نتیجه صدا تولید می کند.
عادات غذایی
علت بارز آروغ زدن های بیش از حد، عادات غذایی اشتباه است. زیاده روی در خوردن، پایبند نبودن به ساعات غذایی مشخص و مصرف موادغذایی سرشار از چربی عواملی هستند که موجب بروز آروغ های مداوم می شوند. مواد غذایی تند نیز موجب ناراحتی دستگاه گوارش شده و منجر به آروغ می شود.
آب گازدار، و یا نوشابه مسبب افزایش گاز در معده شما می گردد، به گونه ای که دفع این گاز از بدن منجر به آروغ های پی در پی می شود. بجای آن آب بنوشید. در واقع نوشیدن آب، با بهبود عمل هضم به بدنتان لطف خواهد کرد.
بارداری
آروغ بیش از حد در طول دوران بارداری به دو دلیل رخ می دهد: در طول دوران بارداری، سطوح پروژسترون در بدن افزایش می یابد. پروژسترون هورمونی است که باعث انبساط یا شل شدن بافت های عضلانی بدن می شود.
در طول دوران بارداری، سطوح بالای این هورمون با شل کردن بافت های عضلانی دستگاه گوارش خاطر نشان می سازد که دستگاه گوارش آهسته عمل کرده در نتیجه منجر به نفخ، آروغ زدن بیش از حد و حالت تهوع می شود.
دلیل دیگر رشد رحم در مراحل بارداری است. رحم بزرگ شده در طول دوران بارداری حفره ی شکم را پر کرده، فرایند هضم را آهسته ساخته و موجب بروز آروغ می شود.
آلرژی غذایی
آروغ زدن بیش از حد می تواند به دلیل وجود یک واکنش آلرژیک به برخی از مواد غذایی باشد. حساسیت به برخی مواد غذایی می تواند موجب آروغ های بیش از حد بعد از خوردن غذا شود. به عنوان مثال، کسانی که دچار عدم تحمل لاکتوز می باشند، پس از مصرف شیر و یا هر گونه محصول لبنی دچار آروغ همراه با نفخ شکم می شوند.
بیماری ریفلاکس اسید
بیماری بازگشت اسید معده که همچنین به عنوان بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) شناخته می شود، نوعی اختلال معده است که در آن اسید معده به سمت مری عقب رانده می شود. علائم GERD شامل اشکال در تنفس و غذا خوردن، احساس طعم اسیدی در دهان، حالت تهوع، سوزش معده، آروغ زدن بیش از حد، و درد قفسه سینه است.
سندرم روده تحریک پذیر
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) نوعی اختلال روده است که علائمی مانند یبوست، اسهال، تهوع، درد معده، نفخ، و آروغ را تولید می کند. سندرم روده ی تحریک پذیر زمانی رخ می دهد که روده بزرگ موفق به انجام وظایف معمول خود نباشد.
بیماری های کیسه صفرا
کیسه صفرا اندام مهم بدن بوده که در زیر کبد قرار دارد. عملکرد اصلی آن ذخیره ی صفرا تولید شده توسط کبد می باشد که در هضم چربی کمک می کند.
بوجود آمدن هر گونه مشکل در کیسه صفرا که منجر به بروز این وضعیت شود می تواند علائمی مانند استفراغ، تهوع، سوزش سردل، نفخ، لرز، تب، آروغ زدن بیش از حد و درد قفسه سینه را تولید کند.
سوء هاضمه
عارضه ای است که مانع از هضم غذا شده و موجب بوجود آمدن ناراحتی در ناحیه شکم می شود. شخص ممکن است اغلب از سوء هاضمه ی دارای مشخصه ی آروغ زدن بیش از حد و احساس سوزش جاری در میان دستگاه گوارش شاکی باشد. در چنین مواقعی است که فرد هوای زیادی را بلعیده و منجر به آروغ های مداوم در او می شود.
هوا بلعی
فعالیتی است که به عنوان زیاده روی ناخودآگاه، ناخوشایند و بلع بیش از حد هوا در نظر گرفته می شود که ممکن است موجب بروز حملات غیر طبیعی آروغ همراه با درد در ناحیه فوقانی شکم شود. کسانی که نمی توانند کاری را بدون جویدن آدامس، سیگار کشیدن و یا آشامیدن نوشابه گازدار انجام دهند، اغلب متحمل این مشکل خواهند بود.
گاستروپارزی
هنگامی که عضلات شکم شل و کند می شوند، به طور مژوس بر روند هضم تأثیر می گذارند، در نتیجه آروغ زدن ممکن است افزایش یابد. عضلات شکم به دلیل آنکه مواد غذایی هضم نشده برای مدت زمان بیشتر از حد معمول در معده مانده اند، متحمل فلج یا وقفه می شوند. گاستروپارزی یا فلج معده منجر به عملکرد نامناسب دستگاه گوارش شده و در نتیجه موجب بروز سوزش سردل و یبوست می گردد. علاوه بر این، این افراد از این شاکی خواهند بود که به دلیل اجابت مزاج نامنظم قادر به دفع کامل نیستند.
فتق هیاتال
یکی دیگر از عواملی که مسئول ایجاد آروغ بیش از حد می باشد، فتق هیاتال یا هیاتوس است. این وضعیت زمانی رخ می دهد که قسمت قدامی شکم به داخل حفره قفسه سینه به دلیل ایجاد شکاف در دیافراگم بیرون رانده شود. ماهیت انسدادی که به دلیل فتق رخ می دهد ممکن است مقصر ایجاد آروغ های شدید همراه با ناراحتی در ناحیه ی شکمی باشد. در نتیجه، بازگشت غذا به دهان در افرادی که مبتلا به فتق هیاتوس می باشند، به طور مکرر تجربه می شود.
درمان وابسته به نشانه های بیماری
- از آروغ زدن بیش از حد ناشی از آلرژی غذایی، می توان با قطع مصرف مواد غذایی که موجب بروز واکنش های آلرژیک می شوند، جلوگیری کرد. پزشکان، به طور کلی آنتی هیستامین هایی را برای درمان علائم مختلف آلرژی غذایی تجویز می کنند.
- حفظ یک رژیم غذایی سالم و پرهیز از غذاهای چرب و تند می تواند آروغ زدن بیش از حد را در اکثر افراد، از جمله زنان باردار درمان سازد.
- مواد غذایی همچون شیر، گندم، تخم مرغ، نوشابه سیاه، بادام زمینی و شکلات می توانند باعث ایجاد نفخ گردند. بنابراین، مصرف آنها را باید کاهش داد و یا به طور کامل از مصرف آنها خودداری کرد.
- افزایش مصرف مایعات به هضم بهتر مواد غذایی کمک می کند. بنابراین نوشیدن مقدار زیادی آب و وارد نمودن آب میوه به رژیم غذایی خود به کاهش آروغ کمک می کند. از مصرف نوشابه بایستی اجتناب کرد، به این دلیل که هوا درون بدن تحت فشار قرار گرفته و به دنبال راهی به خارج بوده و موجب ایجاد آروغ می شود.
- جویدن درست و مناسب مواد غذایی به هضم غذا کمک کرده و در نتیجه، میزان آروغ کاهش می یابد.
- داروهای خاصی که برای سندرم روده تحریک پذیر مورد استفاده قرار می گیرند به تسکین علائم آن کمک خواهند کرد. روغن های طبیعی، مانند روغن نعناع و گل پامچال به کاهش گرفتگی و درد شکمی و معده ناشی از سندرم روده ی تحریک پذیر کمک می کنند. استفاده از یک رژیم غذایی با فیبر بالا شناخته شده است که این وضعیت را نیز بهبود و تحت کنترل قرار می دهد.
- علاوه بر این متخصصان مراقبت های بهداشتی، به طور کلی داروهایی مانند نکسیوم و آنتی اسیدهایی را برای درمان این وضعیت تجویز می کنند. با این حال، تاثیر چنین داروهایی، گاهی مورد شک و تردید قرار می گیرد. پروبیوتیک ها و گیاهان دارویی، مانند شیرین بیان همراه با درمان های طبیعی، مانند آب آلوئه ورا و خوردن غذاهای غنی از آلکالین یا قلیایی مانند خیار، مارچوبه، کرفس، تره فرنگی، و غیره در درمان هر دو بیماری رفلاکس اسید و آروغ زدن بسیار موثر می باشند.