بامداد-در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که راه نجات و رستگاری را بیان کرده، نیز آیاتی که از ریشه نجات آمده، اما در صدد بیان نجات و رستگاری نیست. در حقیقت بین آنها عموم و خصوص من وجه است.
الف. آیاتی که راه نجات را معرفی کردهاند: قرآن کتاب آسمانی الهی و بیانگر راه هدایت و تکامل انسان است؛ از اینرو سراسر قرآن، یا مستقیماً یا غیر مستقیم، راه صحیح و راه نجات و رستگاری انسان را بیان کرده است و هیچ آیهای بیربط با هدایت و رشد انسان نیست.
با اینحال برخی از آیاتی را که به طور مستقیم به راه نجات و رستگاری اشاره کرده است، بیان میکنیم.
۱٫ ایمان به خدا، پیامبر، جهاد و هجرت در راه خدا: خداوند در سوره صف، راه نجات از عذاب دردناک آخرت را چنین بیان میکند: «یَأَیهُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ هَلْ أَدُلُّکمُْ عَلىَ تجِارَةٍ تُنجِیکمُ مِّنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ* تُۆْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تجُاهِدُونَ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکمُْ وَ أَنفُسِکُمْ ذَالِکمُْ خَیرْ لَّکمُْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ* یَغْفِرْ لَکمُْ ذُنُوبَکمُْ وَ یُدْخِلْکمُْ جَنَّاتٍ تجَرِى مِن تحَتهِا الْأَنهْارُ وَ مَسَاکِنَ طَیِّبَةً فىِ جَنَّاتِ عَدْنٍ ذَالِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»؛[۱] اى کسانى که ایمان آوردهاید! آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مىبخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید. این براى شما (از هر چیز) بهتر است اگر بدانید. اگر چنین کنید گناهانتان را مىبخشد و شما را در باغهایى از بهشت وارد مىکند که نهرها از زیر درختانش جارى است و در خانههایی پاکیزه در بهشت جاویدان جاى مىدهد و این پیروزى عظیم است.
در آیهای دیگر، با اشاره به ایمان و جهاد، از هجرت در راه خدا نیز یاد میکند و میفرماید کسانی که این کارها را انجام داده باشند، مقام بزرگی در نزد خدا دارند و فقط اینگونه افراد به حقیقت پیروزی و رستگاری دست مییابند.[۲]
۲٫ اطاعت از خدا و پیامبر، خشیت از خدا و تقوای او: در آیهای دیگر، سخن از پیروی از خدا و پیامبرش به میان آمده و به خوف از خدا و تقوای او اشاره شده و راه سعادت را در رعایت این موارد دانسته است: «وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یخَشَ اللَّهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُوْلَئکَ هُمُ الْفَائزُونَ»؛[۳] و هر کس از خدا و پیامبرش اطاعت کند، و از خدا بترسد و از مخالفت فرمانش بپرهیزد، چنین کسانى همان پیروزمندان واقعى هستند.
۳٫ حقیقت طلبی: در قرآن، در توصیف کسانی که اهل هدایت هستند، چنین آمده است: «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئکَ الَّذِینَ هَدَئهُمُ اللَّهُ وَ أُوْلَئکَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ»؛[۴] همان کسانى که سخنان را مىشنوند و از نیکوترین آنها پیروى مىکنند. آنان کسانى هستند که خدا هدایتشان کرده، و آنها خردمندانند.
در واقع کسانی اهل نجات و سعادت هستند که از هر نوع تعصب جاهلانه قومی و ملیتی و غیره به دور باشند و اهل تحقیق و حق جویی باشند. این افراد، به همه سخنان و نظریات، گوش فرامیدهند و بعد با انصاف به قضاوت درباره آنها میپردازند و بدون جانبداری، راه صحیح را انتخاب میکنند.
۴٫ تزکیه نفس: یکی از راههای رسیدن به سعادت، تزکیه نفس است. در اسلام تأکید فراوانی بر این مطلب شده و دستورات زیادی در این باره به مردم ارائه شده است. پاک ساختن روح و جان انسان، از خلقیات و صفات ناپسند، موجب رشد و آمادگی برای دریافت خصلتها و اوصاف نیکو و نور معرفت است؛ از اینرو، خداوند به نُه چیز قسم یاد میکند تا اهمیت مسئله را بیان کند. سپس میفرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّئهَا»؛[۵] هر کس نفس خود را پاک و تزکیه کرده، رستگار شده است.
ب. آیهای که اشاره به واژه «نجات» دارد: یکی از آیات قرآن کلمه «نجات» را در خود جای داده است؛ اما این آیه در صدد بیان راه نجات نیست: «وَ إِذْ قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ أَنْجاکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذاب»؛[۶] و (به خاطر بیاور) هنگامى را که موسى به قومش گفت: «نعمت خدا را بر خود به یاد داشته باشید، زمانى که شما را از (چنگال) آل فرعون رهایى بخشید! همانها که شما را به بدترین وجهى عذاب مىکردند.
پی نوشت ها:
[۱]. صف، ۱۰-۱۱٫
[۲]. «الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ هَاجَرُواْ وَ جَاهَدُواْ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللَّهِ وَ أُوْلَئکَ هُمُ الْفَائزُونَ»؛ آنها که ایمان آوردند، و هجرت کردند، و با اموال و جانهایشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها پیروز و رستگارند»؛ توبه، ۲۰٫
[۳]. نور، ۵۲٫
[۴]. زمر، ۱۸٫
[۵]. شمس، ۹٫
[۶]. ابراهیم، ۶٫
منبع: اسلام کوئست
نوشته آیاتی که راه نجات را نشان میدهند اولین بار در بامداد پدیدار شد.
3. امام علی(ع) و آیه تطهیر
امام علی(ع) کسی اسـت که مشمول آیه تطهیر اسـت خداوند میفرماید: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا» (آیه 33 سوره احزاب) همانا خداوند میخواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد. مسلم بن حجاج به سند خود از عایشه نقل کرده که رسول خدا(ص) صبح هنگامی که از اتاق خارج شد در حالی که بر دوش او عبائی بود، در آن هنگام حسن بن علی وارد شد. او را داخل آن عبا – کسا نمود سپس حسین وارد شد و بر آن داخل شد آنگاه فاطمه وارد شد و پیامبر او را داخل آن عبا نمود. آنگاه علی وارد شد و او را نیز در آن داخل نمود و سپس آیه تطهیر را قرائت کرد.
4. امام علی(ع) و لیله المبیت
امام علی(ع) کسی اسـت که در شب هجرت پیامبر(ص) به جای حضرت خوابید و در شان او این آیه نازل شد: «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ» (آیه 207 سوره بقره) بعضی از مردم جان خود را به خاطر خوشنودی خدا میفروشد؛ و خداوند نسبت به بندگان مهربان اسـت.
ابن عباس میگوید: آیه هنگامی نازل شد که پیامبر از دست مشرکان مکه به غار پناه برد و علی در رختخواب پیامبر خوابید.
ابن ابی الحدید میگوید: تمام مفسران روایت کردهاند که این آیه هنگامی در شان علی(ع) هنگامی نازل شد که در بستر رسول خدا(ص) آرمید. این حدیث را احمد بن حنبل در المسند طبری در تاریخ الامم و الملوک به دیگران نقل کردهاند.
5. امام علی(ع) و آیه مباهله
خداوند متعال میفرماید: «فَمَنْ حَاجَّکَ فِیهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَکُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْکَاذِبِینَ» (آیه 61 سوره آل عمران) پس هر کس با تو (درباره عیسی) در مقام محاجّه برآید پس از آن که به وحی خدا بر احوال او آگاه شدیم، بگو بیایید ما و شما با فرزندان و زنان خود با هم به مباهله برخیزیم تا دروغگو و کافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم.
مفسران اجماع دارند که مراد از «انفسنا» در این آیه علی بن ابیطالب(ع) اسـت، پس علی(ع) در مقامات و فضایل با پیامبر(ص) مساوی اسـت. احمد بن حنبل در «المسند» نقل کرده اسـت: «هنگامی که این آیه بر پیامبر(ص) نازل شد، حضرت علی و فاطمه و حسن و حسین(ع) را دعوت کرد و فرمود: بار خدایا اینان اهل بیت منند». مسلم، ترمذی، حاکم و دیگران نیز به همین مضمون نقل کردهاند.
منبع: کتاب غدیرشناسی و پاسخ به شبهات، ص 53.
بامداد-در قرآن کریم آیاتی وجود دارد که راه نجات و رستگاری را بیان کرده، نیز آیاتی که از ریشه نجات آمده، اما در صدد بیان نجات و رستگاری نیست. در حقیقت بین آنها عموم و خصوص من وجه است.
الف. آیاتی که راه نجات را معرفی کردهاند: قرآن کتاب آسمانی الهی و بیانگر راه هدایت و تکامل انسان است؛ از اینرو سراسر قرآن، یا مستقیماً یا غیر مستقیم، راه صحیح و راه نجات و رستگاری انسان را بیان کرده است و هیچ آیهای بیربط با هدایت و رشد انسان نیست.
با اینحال برخی از آیاتی را که به طور مستقیم به راه نجات و رستگاری اشاره کرده است، بیان میکنیم.
۱٫ ایمان به خدا، پیامبر، جهاد و هجرت در راه خدا: خداوند در سوره صف، راه نجات از عذاب دردناک آخرت را چنین بیان میکند: «یَأَیهُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ هَلْ أَدُلُّکمُْ عَلىَ تجِارَةٍ تُنجِیکمُ مِّنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ* تُۆْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تجُاهِدُونَ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِکمُْ وَ أَنفُسِکُمْ ذَالِکمُْ خَیرْ لَّکمُْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ* یَغْفِرْ لَکمُْ ذُنُوبَکمُْ وَ یُدْخِلْکمُْ جَنَّاتٍ تجَرِى مِن تحَتهِا الْأَنهْارُ وَ مَسَاکِنَ طَیِّبَةً فىِ جَنَّاتِ عَدْنٍ ذَالِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ»؛[۱] اى کسانى که ایمان آوردهاید! آیا شما را به تجارتى راهنمایى کنم که شما را از عذاب دردناک رهایى مىبخشد؟ به خدا و رسولش ایمان بیاورید و با اموال و جانهایتان در راه خدا جهاد کنید. این براى شما (از هر چیز) بهتر است اگر بدانید. اگر چنین کنید گناهانتان را مىبخشد و شما را در باغهایى از بهشت وارد مىکند که نهرها از زیر درختانش جارى است و در خانههایی پاکیزه در بهشت جاویدان جاى مىدهد و این پیروزى عظیم است.
در آیهای دیگر، با اشاره به ایمان و جهاد، از هجرت در راه خدا نیز یاد میکند و میفرماید کسانی که این کارها را انجام داده باشند، مقام بزرگی در نزد خدا دارند و فقط اینگونه افراد به حقیقت پیروزی و رستگاری دست مییابند.[۲]
۲٫ اطاعت از خدا و پیامبر، خشیت از خدا و تقوای او: در آیهای دیگر، سخن از پیروی از خدا و پیامبرش به میان آمده و به خوف از خدا و تقوای او اشاره شده و راه سعادت را در رعایت این موارد دانسته است: «وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یخَشَ اللَّهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُوْلَئکَ هُمُ الْفَائزُونَ»؛[۳] و هر کس از خدا و پیامبرش اطاعت کند، و از خدا بترسد و از مخالفت فرمانش بپرهیزد، چنین کسانى همان پیروزمندان واقعى هستند.
۳٫ حقیقت طلبی: در قرآن، در توصیف کسانی که اهل هدایت هستند، چنین آمده است: «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئکَ الَّذِینَ هَدَئهُمُ اللَّهُ وَ أُوْلَئکَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَابِ»؛[۴] همان کسانى که سخنان را مىشنوند و از نیکوترین آنها پیروى مىکنند. آنان کسانى هستند که خدا هدایتشان کرده، و آنها خردمندانند.
در واقع کسانی اهل نجات و سعادت هستند که از هر نوع تعصب جاهلانه قومی و ملیتی و غیره به دور باشند و اهل تحقیق و حق جویی باشند. این افراد، به همه سخنان و نظریات، گوش فرامیدهند و بعد با انصاف به قضاوت درباره آنها میپردازند و بدون جانبداری، راه صحیح را انتخاب میکنند.
۴٫ تزکیه نفس: یکی از راههای رسیدن به سعادت، تزکیه نفس است. در اسلام تأکید فراوانی بر این مطلب شده و دستورات زیادی در این باره به مردم ارائه شده است. پاک ساختن روح و جان انسان، از خلقیات و صفات ناپسند، موجب رشد و آمادگی برای دریافت خصلتها و اوصاف نیکو و نور معرفت است؛ از اینرو، خداوند به نُه چیز قسم یاد میکند تا اهمیت مسئله را بیان کند. سپس میفرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَکَّئهَا»؛[۵] هر کس نفس خود را پاک و تزکیه کرده، رستگار شده است.
ب. آیهای که اشاره به واژه «نجات» دارد: یکی از آیات قرآن کلمه «نجات» را در خود جای داده است؛ اما این آیه در صدد بیان راه نجات نیست: «وَ إِذْ قالَ مُوسى لِقَوْمِهِ اذْکُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ أَنْجاکُمْ مِنْ آلِ فِرْعَوْنَ یَسُومُونَکُمْ سُوءَ الْعَذاب»؛[۶] و (به خاطر بیاور) هنگامى را که موسى به قومش گفت: «نعمت خدا را بر خود به یاد داشته باشید، زمانى که شما را از (چنگال) آل فرعون رهایى بخشید! همانها که شما را به بدترین وجهى عذاب مىکردند.
پی نوشت ها:
[۱]. صف، ۱۰-۱۱٫
[۲]. «الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ هَاجَرُواْ وَ جَاهَدُواْ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ بِأَمْوَالهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِندَ اللَّهِ وَ أُوْلَئکَ هُمُ الْفَائزُونَ»؛ آنها که ایمان آوردند، و هجرت کردند، و با اموال و جانهایشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است و آنها پیروز و رستگارند»؛ توبه، ۲۰٫
[۳]. نور، ۵۲٫
[۴]. زمر، ۱۸٫
[۵]. شمس، ۹٫
[۶]. ابراهیم، ۶٫
منبع: اسلام کوئست
نوشته آیاتی که راه نجات را نشان میدهند اولین بار در بامداد پدیدار شد.