فرآوری: آمنه اسفندیاری ـ بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
کسب حلال به نوعی از فعالیت اقتصادی گفته می شود که در چهارچوب قوانین اسلامی و شرعی انجام می شود و مهمترین خصوصیت آن نفع خود انسان چه از لحاظ مادی و چه از لحاظ معنوی و از طرفی رعایت کردن حق الناس می باشد.
در منابع اسلامی بسیار تأکید شده است که انسان روزی خود و فرزندان خویش را از راه حلال به دست آورد. در بعضی روایات، ائمه طاهرین علیهم السلام تلاش برای به دست آوردن روزی حلال را از شمشیر زدن در میدان جنگ سخت تر شمرده اند. (محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج 4، ص 120، حدیث شماره 7213 و 7214)
در مورد کسب حلال و نیز فعالیتهای اقتصادی مشروع به روایات بسیاری در منابع اسلامی برمی خوریم که ائمه، مومنین را به این گونه فعالیت ها تشویق می کنند؛ مانند آنکه رسول اکرم صلی الله علیه و آله که طلب رزق حلال را واجب و آن را در حکم جهاد معرفی می کنند. (محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج2، ص 509، حدیث شماره 4293)
و البته ما به کوشش شایسته و نیکو در این راه امر می شویم تا آنجا که رسول اکرم صلی الله علیه و آله کسی را که در راه به دست آوردن روزی برای خانواده تلاش می کند، به مجاهد فی سبیل الله (در راه خدا) تشبیه می کنند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج103، ص13، حدیث 59) در مقابل از بی کاری و تنبلی و سربار بر جامعه بودن نهی می شویم در این زمینه حضرت امام صادق علیه َ السلام می فرمایند: «لا تکونوا کلاّ علی الناس» یعنی سربار جامعه نباشید. (میزان الحکمه، ج4، ص 121، حدیث 7222)
وجود انسان دو بعد دارد: یکی بعد جسمی او که تحت تأثیر ظاهری و مادی غذا است و معمولاً ما در مورد ظاهر غذایی که می خوریم دقت کافی را به کار می بریم و به بعد معنوی که حلال و حرام بودن آن است کمتر توجه می کنیم. بعد دیگر انسان روح اوست؛ که غذا به شدت بر آن تأثیر گذار است.
از مطالبی که بیان شد به این نتیجه می توان رسید که به طور کلی اسلام برای کسب و کار و فعالیت های صحیح اقتصادی خیلی اهمیت قائل است و به آن سفارش اکید دار و از نزدیک شدن به مال حرام و شبهه ناک به شدت نهی فرموده است: امام محمد باقر - علیه السلام- در این باره می فرماید: همه گناهان سخت می باشند و سخت ترین آنها گناهی است که گوشت و پوست از آن روئیده باشد.
انفاق در راه خدا موارد زیادی از بخشش های واجب و مستحب را پوشش می دهد: خمس، زکات، قرض، صدقه، بعضی از نذرها، هدیه، قربانی و... از این موارد است. بدیهی است اگر دست انسان از مال و مواهب دنیوی خالی باشد، هرگز توفیق احسان به مردم را نخواهد یافت. بنابراین می توان گفت در اغلب آیاتی که صیغه «أنفِقوا» (به شکل امری آن) استفاده شده است؛ چه واجب و چه مستحب، باید کلمه «اکسبوا» را در تقدیر گرفت. هم چنان که می گوییم مقدمه واجب، واجب است؛ مقدمه انفاق هم که کسب درآمد است لازم و اجتناب ناپذیر است.
آیه ٢٦٧ سوره مبارکه بقره به صراحت می فرماید: از کسب حلال خود انفاق کنید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیِّباتِ ما کَسَبْتُمْ» ای کسانیکه ایمان آورده اید ازاموال پاکیزه و حلالی که کسب کرده اید؛انفاق کنید. (سورة بقره، آیة 267)
لازم است بدانیم که رزق حلال نیز همچون همه ی جنبه های دیگر زندگی نیازمند دعا، تضرع و مسألت از درگاه ربوبی است و سبب واقعی، خدای سبحان است. بنابراین تلاوت بعضی از سوره ها و آیات مبارک قرآن، دعاهای وارد شده از معصومین علیهم السلام و نیز ذکرهایی که برای توسعه رزق توصیه شده اند، باید همواره مورد توجه باشند. یکی از دعاها که پس از آخرین نماز یومیه خوانده می شود و محتوا و مضمون آن برای طلب رزق است، تعقیب نماز عشا است که مرحوم محدث قمی رحمة الله علیه آن را در کتاب مفاتیح الجنان از کتاب شریف مصباح المتهجّد نقل کرده است.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله کسی را که در راه به دست آوردن روزی برای خانواده تلاش می کند، به مجاهد فی سبیل الله (در راه خدا) تشبیه می کنند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج103، ص13، حدیث 59)
هر روز صبح امام سجاد علیه السلام برای طلب رزق از منزل خارج می شد. به او گفته شد: یابن رسول اللّه به کجا می روی؟ حضرت فرمود: بیرون آمده ام تا بر خانواده ام صدقه دهم . گفته شد: به خانواده ات صدقه دهی؟ فرمود: من طلب الحلال فهو من اللّه جل و عز صدقه علیه؛ هر کس طلب روزی حلال کند در نزد خداوند برای او صدقه بحساب می آید.
توجه به لقمه ی حلال در راه رسیدن انسان به سعادت دنیا و آخرت اهمیت زیادی دارد. و انسان باید به هر دو بعد وجودی خود توجه کافی داشته باشد. همانطور که می دانیم وجود انسان دو بعد دارد: یکی بعد جسمی او که تحت تأثیر ظاهری و مادی غذا است و معمولاً ما در مورد ظاهر غذایی که می خوریم دقت کافی را به کار می بریم و به بعد معنوی که حلال و حرام بودن آن است کمتر توجه می کنیم. بعد دیگر انسان روح اوست؛ که غذا به شدت بر آن تأثیرگذار است، تا جائی که در حالات بعضی از اولیاء الله و بزرگان نوشته اند که با خوردن یک لقمه شبهه ناک آن هم به صورت اتفاقی تا مدتها از توفیق نماز شب محروم می شده اند. (گوهری، سید اسماعیل، مفاسد مال و لقمه حرام، انتشارات احمدی، 1377، ص36)
منابع:
کتاب: قصه های تربیتی چهارده معصوم (علیه السلام) / محمد رضا اکبری
سایت اندیشه قم
سایت حوزه
فرآوری: آمنه اسفندیاری ـ بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
کسب حلال به نوعی از فعالیت اقتصادی گفته می شود که در چهارچوب قوانین اسلامی و شرعی انجام می شود و مهمترین خصوصیت آن نفع خود انسان چه از لحاظ مادی و چه از لحاظ معنوی و از طرفی رعایت کردن حق الناس می باشد.
در منابع اسلامی بسیار تأکید شده است که انسان روزی خود و فرزندان خویش را از راه حلال به دست آورد. در بعضی روایات، ائمه طاهرین علیهم السلام تلاش برای به دست آوردن روزی حلال را از شمشیر زدن در میدان جنگ سخت تر شمرده اند. (محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج 4، ص 120، حدیث شماره 7213 و 7214)
در مورد کسب حلال و نیز فعالیتهای اقتصادی مشروع به روایات بسیاری در منابع اسلامی برمی خوریم که ائمه، مومنین را به این گونه فعالیت ها تشویق می کنند؛ مانند آنکه رسول اکرم صلی الله علیه و آله که طلب رزق حلال را واجب و آن را در حکم جهاد معرفی می کنند. (محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج2، ص 509، حدیث شماره 4293)
و البته ما به کوشش شایسته و نیکو در این راه امر می شویم تا آنجا که رسول اکرم صلی الله علیه و آله کسی را که در راه به دست آوردن روزی برای خانواده تلاش می کند، به مجاهد فی سبیل الله (در راه خدا) تشبیه می کنند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج103، ص13، حدیث 59) در مقابل از بی کاری و تنبلی و سربار بر جامعه بودن نهی می شویم در این زمینه حضرت امام صادق علیه َ السلام می فرمایند: «لا تکونوا کلاّ علی الناس» یعنی سربار جامعه نباشید. (میزان الحکمه، ج4، ص 121، حدیث 7222)
وجود انسان دو بعد دارد: یکی بعد جسمی او که تحت تأثیر ظاهری و مادی غذا است و معمولاً ما در مورد ظاهر غذایی که می خوریم دقت کافی را به کار می بریم و به بعد معنوی که حلال و حرام بودن آن است کمتر توجه می کنیم. بعد دیگر انسان روح اوست؛ که غذا به شدت بر آن تأثیر گذار است.
از مطالبی که بیان شد به این نتیجه می توان رسید که به طور کلی اسلام برای کسب و کار و فعالیت های صحیح اقتصادی خیلی اهمیت قائل است و به آن سفارش اکید دار و از نزدیک شدن به مال حرام و شبهه ناک به شدت نهی فرموده است: امام محمد باقر - علیه السلام- در این باره می فرماید: همه گناهان سخت می باشند و سخت ترین آنها گناهی است که گوشت و پوست از آن روئیده باشد.
انفاق در راه خدا موارد زیادی از بخشش های واجب و مستحب را پوشش می دهد: خمس، زکات، قرض، صدقه، بعضی از نذرها، هدیه، قربانی و... از این موارد است. بدیهی است اگر دست انسان از مال و مواهب دنیوی خالی باشد، هرگز توفیق احسان به مردم را نخواهد یافت. بنابراین می توان گفت در اغلب آیاتی که صیغه «أنفِقوا» (به شکل امری آن) استفاده شده است؛ چه واجب و چه مستحب، باید کلمه «اکسبوا» را در تقدیر گرفت. هم چنان که می گوییم مقدمه واجب، واجب است؛ مقدمه انفاق هم که کسب درآمد است لازم و اجتناب ناپذیر است.
آیه ٢٦٧ سوره مبارکه بقره به صراحت می فرماید: از کسب حلال خود انفاق کنید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیِّباتِ ما کَسَبْتُمْ» ای کسانیکه ایمان آورده اید ازاموال پاکیزه و حلالی که کسب کرده اید؛انفاق کنید. (سورة بقره، آیة 267)
لازم است بدانیم که رزق حلال نیز همچون همه ی جنبه های دیگر زندگی نیازمند دعا، تضرع و مسألت از درگاه ربوبی است و سبب واقعی، خدای سبحان است. بنابراین تلاوت بعضی از سوره ها و آیات مبارک قرآن، دعاهای وارد شده از معصومین علیهم السلام و نیز ذکرهایی که برای توسعه رزق توصیه شده اند، باید همواره مورد توجه باشند. یکی از دعاها که پس از آخرین نماز یومیه خوانده می شود و محتوا و مضمون آن برای طلب رزق است، تعقیب نماز عشا است که مرحوم محدث قمی رحمة الله علیه آن را در کتاب مفاتیح الجنان از کتاب شریف مصباح المتهجّد نقل کرده است.
رسول اکرم صلی الله علیه و آله کسی را که در راه به دست آوردن روزی برای خانواده تلاش می کند، به مجاهد فی سبیل الله (در راه خدا) تشبیه می کنند. (مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج103، ص13، حدیث 59)
هر روز صبح امام سجاد علیه السلام برای طلب رزق از منزل خارج می شد. به او گفته شد: یابن رسول اللّه به کجا می روی؟ حضرت فرمود: بیرون آمده ام تا بر خانواده ام صدقه دهم . گفته شد: به خانواده ات صدقه دهی؟ فرمود: من طلب الحلال فهو من اللّه جل و عز صدقه علیه؛ هر کس طلب روزی حلال کند در نزد خداوند برای او صدقه بحساب می آید.
توجه به لقمه ی حلال در راه رسیدن انسان به سعادت دنیا و آخرت اهمیت زیادی دارد. و انسان باید به هر دو بعد وجودی خود توجه کافی داشته باشد. همانطور که می دانیم وجود انسان دو بعد دارد: یکی بعد جسمی او که تحت تأثیر ظاهری و مادی غذا است و معمولاً ما در مورد ظاهر غذایی که می خوریم دقت کافی را به کار می بریم و به بعد معنوی که حلال و حرام بودن آن است کمتر توجه می کنیم. بعد دیگر انسان روح اوست؛ که غذا به شدت بر آن تأثیرگذار است، تا جائی که در حالات بعضی از اولیاء الله و بزرگان نوشته اند که با خوردن یک لقمه شبهه ناک آن هم به صورت اتفاقی تا مدتها از توفیق نماز شب محروم می شده اند. (گوهری، سید اسماعیل، مفاسد مال و لقمه حرام، انتشارات احمدی، 1377، ص36)
منابع:
کتاب: قصه های تربیتی چهارده معصوم (علیه السلام) / محمد رضا اکبری
سایت اندیشه قم
سایت حوزه